"روسیه بازنده و ترکیه برنده" توافق هسته‌ای ایران
۱۳۹۲ آذر ۴, دوشنبه
روسیه و ترکیه دو همسایه ایران بارها مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۵+۱ (روسیه، چین، آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان) را میزبانی کرده‌اند، اما این نشست‌ها به توافقی نیانجامید. مقام‌های روسیه اکنون ادعا می‌کنند که توافق کنونی ایران به دنبال تلاش روسیه حاصل شده و کارشناسان این کشور از بازگشت شرکت‌های روسی به بازار نفت و گاز ایران صحبت می‌کنند.
از سوی دیگر مقام‌ها ترکیه هم توافق هسته‌ای ایران را مثبت ارزیابی کردند و در انتظار رفع تحریمها علیه ایران هستند. دولت روحانی بلافاصله (۳ آذر/۲۴ نوامبر) "مجوز امضای پروتکل همکاری‌های بانکی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری ترکیه" را صادر کرد تا فعالیت‌های بانکی ایران ادامه یابد.
واکنش مقام‌های ترکیه
عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه از توافق هسته‌ای ایران و ۵+۱ استقبال کرد. وی در پیام توییتری خود در روز یکشنبه ۳ آذر ۱۳۹۲ در این رابطه نوشت: «این یک گام بزرگ رو به جلو بود، امیدوارم که این گام به توافق نهایی منجر شود و به تمامی طرف‌ها دراین مذاکرات سازنده تبریک می‌گویم . کشور ما از ابتدای امر خواهان پیدایش راه حل از طرق دیپلماتیک بود و از یک ابتکار دیپلماتیک میزبانی کرده است.»
احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه نیز توافق هسته‌ای ایران را یک "تحول مثبت" ارزیابی کرد. در بیانیه وزارت خارجه ترکیه آمده است: «این توافق نخستین گام عینی برداشته شده از سوی دو طرف است و سرآغاز روند اعتماد سازی هرچه بیشترخواهد بود و از دو طرف خواسته می‌شود با حفظ روند مثبت کنونی گام‌های بیشتری برداشته شود تا نتیجه نهایی مورد رضایت همه باشد.»
تانر ییلدیز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه صراحتا گفت موفقیت مذاکرات ژنو سرآغازی برای رفع تحریم‌های اعمال شده علیه ایران خواهد بود که این امر هم به سود منطقه وهم به نفع ترکیه خواهد بود.
تصویب پروتکل همکاری بانکی ایران و ترکیه
هیئت دولت در نخستین نشست پس از توافق هسته‌ای ایران نخستین گام برای "شکستن" تحریمها را برداشت. روز یکشنبه ۳ آذر ۱۳۹۲ پیشنهاد محمد جواد ظریف، وزیر خارجه را برای عقد پروتکل همکاری بانکی ایران با ترکیه تصویب کرد.
خبرگزاری فارس می‌نویسد: «دولت با ابلاغ این مصوبه اعلام کرد "وزارت امور اقتصادی و دارایی مجاز است با هماهنگی معاونت حقوقی رئیس جمهور (امور توافق‌های بین‌المللی) و وزارت امور خارجه نسبت به امضای پروتکل همکاری‌های بانکی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری ترکیه اقدام کند.»
پیش‌بینی می‌شود که بانک‌های ترکیه مانند "هالک بانک" معاملات مالی ایران را ادامه دهند.
ترکیه در انتظار رونق تجاری با ایران
به نظر محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از شهر استانبول، ترکیه تابحال به دلیل ادامه مراودات تجاری خود با ایران به شدت از سوی آمریکا تحت فشار بود و حالا کاهش تحریمها می‌تواند به رونق و رشد تجاری دو طرف کمک کند.
این کارشناس بر این باور است تحریمها شاید در کوتاه مدت به نفع ترک‌ها بوده باشد اما در درازمدت به ضرر این کشور بود. و به همین خاطر در ترکیه واکنش به توافق هسته‌ای ایران بسیار مثبت بوده است.
این کارشناس مقیم استانبول تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه ترکیه قصد دارد به کریدور انتقال انرژی خاورمیانه به اروپا تبدیل شود توافق هسته‌ای ایران به نفع ترکیه است. ترکیه مانند چین و هند عمل نکرد و حتی در زمان تحریمها هم تلاش کرد که بدهی‌هایش را به ایران بپردازد و به شکل معامله پایاپای و تحویل شمش طلا پرداخت کند و حالا با تسهیلات بانکی ترکیه برای ایران این روند آسان‌تر خواهد شد.
این کارشناس تاکید می‌کند تنها راه انتقال گاز ایران به اروپا از طریق خاک ترکیه است و ایران به عنوان دومین کشور صاحب ذخائر گازی دنیا قادر است انحصار گازی روسیه در اروپا را به چالش بکشاند.
«توافق هسته‌ای نتیجه تلاش روسیه»
پروفسور ولادیمیر ساژین، از"موسسه‌ی خاورشناسی روسیه" که مسائل مربوط به ایران را در رسانه‌های روسیه تحلیل می‌کند، نقش روسیه را در توافق‌نامه ژنو مهم می‌داند.
این کارشناس خاطرنشان می‌کند: «مذاکرات در زمان احمدی‌نژاد بی‌نتیجه بود و ایران سازش‌ناپذیر بود و در این سال‌های دشوار روسیه تلاش کرد چرخ مذاکرات هسته‌ای از حرکت بازنایستد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه "برنامه گام به گام حل مشکلات هسته‌ای ایران" را مطرح کرد و این اصلی‌ترین راه برای حل مشکل هسته‌ای بود و توافق هسته‌ای ایران در چارچوب این برنامه لاوروف انجام گرفته است.»
ساژین به رضایت شرکت‌های نفت و گاز روسیه هم اشاره می‌کند: «بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی به نفع روسیه است. چون چند سال پیش چندین شرکت نفت و گاز روسیه در ایران فعالیت می‌کردند و آنها پروژه‌هایی برای دوران پس از حل مشکل هسته‌ای آماده کرده بودند و اکنون شانس فراوانی برای این شرکت‌ها در ایران فراهم می‌شود.»
«فرصتی جدید برای گاز ایران»
اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان، اظهارات ساژین را تائید می‌کند اما وی تاکید می‌کند که در این زمینه شرکت‌های روسی باید با کنسرن‌های انرژی غربی رقابت کنند.
این کارشناس آلمانی به دویچه وله می‌گوید: «در مذاکرات هسته‌ای گاز ایران هم نقش مهمی داشته است. ایران دومین ذخیره گازی دنیاست و غرب به این گاز نیاز شدیدی دارد. عادی شدن مناسبات ایران با غرب و ورود ایران به بازار گازی اروپا می‌تواند انحصار گازی روسیه را بشکند، بنابراین توافق هسته‌ای ایران نهایتا به ضرر روسیه تمام خواهد شد. اگر شرکت‌های انرژی غربی وارد رقابت شوند و حتی "بوتاش" شرکت گازی ترکیه هم وارد بازار گازی ایران شود، آنوقت روسیه بازنده خواهد بود.»
این کارشناس شورای روابط خارجی آلمان دلیل می‌آورد ناآرامی‌ها و رویدادهایی که در در کشورهای عربی اتفاق افتاده اروپائی‌ها و آمریکائی‌ها را تشویق کرده است مذاکرات با ایران را ادامه دهند.
اما این کارشناس خاطرنشان می‌کند که صنایع نفت و گاز ایران به فن‌آوری پیشرفته غرب و سرمایه‌گذاری کلان نیاز دارد و هنوز خط لوله‌ای ساخته نشده است اما توافق هسته‌ای ایران می‌تواند نخستین گام و یا فرصت برای گاز ایران باشد و در آینده می‌توان تصور کرد گاز ایران جایگزینی برای گاز روسیه باشد و انحصار گازی روسیه در اروپا شکسته شود.
این کارشناس همچنین تاکید می‌کند که توافق هسته‌ای ایران به نفع ترکیه تمام شده و ترکیه به عنوان کشور ترانزیت گاز ایران بیشترین سود را می‌برد.