سابقه حضور سینمای ایران در جشنواره فیلم برلین
۱۳۹۰ بهمن ۱۸, سه‌شنبه
غیر از وقفه‌ای تقریباً ده ساله که به دنبال انقلاب و جنگ، در تولید سینمایی ایران پیش آمد، فیلمسازان ایرانی تقریباً همه ساله با فیلمی کوتاه یا بلند یا اثری برای کودکان یا بزرگسالان به برلین آمده‌اند.
فیلمسازان سرشناس ایرانی از داریوش مهرجویی تا سهراب شهید ثالث، از پرویز کیمیاوی تا رخشان بنی اعتماد، به برلیناله فیلم فرستاده‌اند. از سال ۱۳۵۳ یا ۱۹۷۴ تاکنون نزدیک بیست فیلم ایرانی در بخش سینمای کودکان جشنواره شرکت کرده‌اند.
از میان فیلم‌ها ایرانی که تاکنون در دوره‌های پیشین فستیوال شرکت کرده‌اند، موفق به کسب این جوایز مهم شده‌اند:
- جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی، به فیلم طبیعت بی‌جان ساخته سهراب شهید ثالث
- جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی به فیلم باغ سنگی به کارگردانی پرویز کیمیاوی
- تقدیر مخصوص از فیلم دندان مار ساخته مسعود کیمیایی
- جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی به فیلم آفساید ساخته جعفر پناهی
- جایزه خرس نقره‌ای به رضا ناجی به عنوان بهترین بازیگر مرد (در فیلم «آواز گنجشک‌ها» ساخته‌ی مجیدی)
- جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی به فیلم درباره الی، ساخته اصغر فرهادی
- جایزه خرس طلایی برای بهترین فیلم به جدایی نادر از سیمین، ساخته‌ی اصغر فرهادی
- جایزه خرس نقره‌ای به گروه بازیگران زن در فیلم جدایی نادر از سیمین
- جایزه خرس نقره‌ای به گروه بازیگران مرد در فیلم جدایی نادر از سیمین
سهراب شهید ثالث سینماگر نوجوی ایرانی که در سال ۱۳۷۷ درگذشت و بیشتر فیلم‌های خود را پس از مهاجرت به آلمان فدرال ساخت، از چهره‌های سرشناس برلیناله بود و بیشتر فیلم‌های او مانند: یک اتفاق ساده، طبیعت بی‌جان، در غربت، اوتوپیا و گیرنده ناشناس در دوره‌های گوناگون این جشنواره به نمایش در آمد.
می‌توان گفت که شهید ثالث، که تا پیش از عباس کیارستمی جهانی‌ترین سینماگر ایرانی به شمار می‌رفت، شهرت و اعتبار جهانی خود را تا حد زیادی با جشنواره سینمایی برلین پیش برد. او در سال ۱۳۵۳ یا ۱۹۷۴ با دو فیلم ساده، صمیمی و درخشان یک اتفاق ساده و طبیعت بی‌جان، به عنوان کشف بزرگ فستیوال برلین شناخته شد.
شهید ثالث پس از موفقیت این دو فیلم، فیلم تکان دهنده‌ی در غربت را در آلمان کارگردانی کرد. او یکی از مسائل حاد جامعه آلمان، یعنی اندوه و بی‌پناهی مهاجران ترک را در محیط سرد و یأس آلود غربت ترسیم کرد. در این فیلم پرویز صیاد با ایفای نقش کارگری ترک، بازی استادانه‌ای ارائه داده است.
حضور سینمای بعد از انقلاب در برلیناله
پس از انقلاب و به ویژه در سال‌های اخیر سینماگرانی مانند کامبوزیا پرتوی و محمد علی طالبی به فستیوال برلین راه یافتند و توجه سینما دوستان را برانگیختند.
در سال ۲۰۰۶ فیلم سینمایی آفساید، ساخته جعفر پناهی فیلمی بود که در پنجاه و ششمین دوره جشنواره برلین مورد استقبال فراوان قرار گرفت و جایزه خرس نقره‌ای را به دست آورد.
آفساید به مسئله ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها و بخصوص تماشای مسابقات فوتبال می‌پردازد.
این فیلم، داستان دخترانی است که برای تماشای مسابقه فوتبال، ناگزیر می‌شوند لباس پسرانه بپوشند. این دختران سرکش و مغرور به مخاطره‌ای بزرگ دست می‌زنند تا تنها بتوانند مسابقه فوتبال را تماشا کنند. فیلم آفساید با لحنی طنزآلود و بیانی گرم و صمیمی از محرومیت زن ایرانی از بدیهی‌ترین حقوق و آزادی‌های فردی سخن می‌گوید.
در سال ۲۰۰۸ حضور فیلم‌های ایرانی در برلیناله پررنگ و موفق بود: فیلم سینمایی سه زن به کارگردانی منیژه حکمت در بخش پانوراما به نمایش درآمد. حکمت پیش از این با فیلم زندان زنان توجه زیادی را برانگیخته بود.
فیلم سینمایی آواز گنجشک‌ها ساخته‌ی مجید مجیدی در بخش مسابقه حضور یافت و اگر چه از کسب خرس طلایی محروم ماند، اما رضا ناجی به خاطر نقش‌آفرینی در این فیلم، جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین بازیگر مرد را دریافت کرد.
علاوه بر رضا ناجی، آیت نجفی با فیلم مستند Football under cover به دریافت یک> خرس، "تدی" نائل آمد. داستان این فیلم که توسط نجفی و دیوید آسمان ساخته شده، مسابقه فوتبال میان تیم زنان برلین و تیم ملی فوتبال زنان ایران را به تصویر می‌کشد.
حنا مخملمباف با فیلم «بودا از شرم فروریخت» موفق به دریافت جایزه‌ی خرس بلورین در بخش کودکان و نوجوانان شد. این جایزه از ۲۳ سال پیش، هر ساله به یک فیلم که در خدمت صلح جهانی باشد، اهدا می‌شود. جایزه ویژه صلح را در سال ۲۰۰۵ فیلم «لاک‌پشت‌ها پرواز می‌کنند»، ساخته بهمن قبادی از آن خود کرده بود.
در سال ۲۰۰۹ نیز فیلم «درباره الی» ساخته‌ی اصغر فرهادی با استقبال فراوانی در برلیناله روبرو گشت و او موفق به کسب جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی شد.
سال ۲۰۱۱، سال موفقیت سینمای ایران بود. جدایی نادر از سیمین، ساخته‌ی اصغر فرهادی که از استقبال همزمان منتقدان و علاقمندان روبرو شد، نه تنها جایزه خرس طلایی را به عنوان بهترین فیلم کسب کرد، بلکه جوایز خرس نقره‌ای نیز نصیب گروه بازیگران زن و گروه بازیگران مرد در این فیلم شد.
ناگفته نماند که اصغر فرهادی خود در جمع هیات داوران برلیناله‌ی ۲۰۱۲ است.
AA/SA