«سرنخ» با طعم زیرزمین؛<br>بزرگترین مسابقه موسیقی راک ایرانی

در نگاه اول با شنیدن آثار گروه‌های راک ایرانی که در مسابقه "زیرزمین" شرکت کرده‌اند، می‌توان در جریان آخرین تحولات موسیقی راک زیرزمینی داخل ایران قرار گرفت. اما با نگاهی دقیق‌تر به عکس‌ها، بیوگرافی، متن ترانه‌ها، ملودی و... از گروه‌های راک ایرانی چیزهای دیگری غیر از تحولات موسیقی راک ایرانی را هم می‌توان دید و شنید و لمس کرد. آن‌ها چهره‌ای مدرن از وضعیت امروز ایران هستند.

۸۵ گروه یا بند موسیقی راک زیرزمینی ایرانی در مسابقه سایت "زیرزمین" شرکت کردند. در بزرگترین مسابقه موسیقی ایرانی سبک راک، ۷۰ گروه از داخل ایران شرکت کرده بودند. ۵۱ گروه از شهر تهران و بقیه از شهرهای مشهد، مهاباد و ... شورای داوری مسابقه "زیرزمین" از افرادی مانند آگه بهاری، آرش میتویی، آرش سبحانی، مونی شفیع‌خانی، محسن نامجو، نصیر مشکوری، صفورا صفوی، شاهین نجفی، شهرام شعرباف و شهروز مولایی تشکیل شده بود.

در پایان مسابقه زیرزمین، موسیقی گروه Metro 14 با نام You توانست با کسب بیشترین آرای داوران به عنوان موسیقی اول مسابقه زیرزمین انتخاب شود. کاوه آفاق و گروه The Ways هم که با موسیقی "قصه زیرزمین‌ها" در مسابقه شرکت کرده بودند، با نظر هیات داوران دوم شدند. بهناز شیخان با ترانه "برف اول صحرا" سوم و گروه "هشت" با ترانه "مدرسه" چهارم شد.

حاضران در میزگرد برنامه‌ی «سرنخ» دویچه وله عبارتند از: کاوه آفاق که به گفته خودش، با گروه The Ways و همچنین به صورت انفرادی در مسابقه زیرزمین شرکت کرده است؛ "آرش کبیری" از گروه METRO 14، "آراد آریا" که او هم یک‌بار به همراه کاوه آفاق و یک‌بار به صورت انفرادی در مسابقه زیرزمین شرکت کرده. فریدون تفرشی، برگزارکننده مسابقه "زیرزمین"، آگه بهاری از اعضای شورای داوری مسابقه "زیرزمین"، آرش از گروه "تارانتیس" و فرزانه ضامن، تنها دختر شرکت کننده در این میزگرد.

دویچه وله: سعی کردیم خیلی از شرکت کنندگان در مسابقه‌ی زیرزمین را به برنامه‌ی این هفته سرنخ بیاوریم تا از خودشان بگویند، از موسیقی‌شان، از گروه یا به قول خودشان بندشان بگویند و از زیرزمین بگویند. بچه‌ها به همه سلام می‌کنم.

آراد آریا:

سلام می‌کنم خدمت شنوندگان نازنین دویچه‌وله بخش فارسی. من آراد آریا هستم و در این مسابقه تنظیم‌کننده موسیقی "قصه زیرزمین‌ها" بودم که توانست یکی از جایزه‌ها را ببرد. همین‌طور با موسیقی The Great Mission که نمی‌دانم چرا نتوانست مقامی کسب کند در مسابقه زیرزمین شرکت کرده بودم.

فرزانه ضامن:

من هم به همه شنوندگان سلام می‌کنم و امیدوارم همه خوب باشید. فرزانه ضامن هستم که در این مسابقه با یک کار پانک شرکت کردم که تنظیم، شعر، ملودی، آواز، همه‌اش با خودم بود.

آرش از گروه تارانتیس:

درود به همه. من آرش هستم از گروه تارانتیس.

خب برای این که وقت کم نیاریم، خواهش می‌کنم هر کس حدود ۲ تا ۳ دقیقه درباره‌ی گروه و موسیقی خودش هر جور که دوست دارد صحبت کند.

آراد آریا:

من تنظیم‌کننده‌ی "قصه زیرزمین‌ها" بودم که توانست جایزه‌ی دوم را ببرد. البته با گروه مترو ۱۴ امتیاز برابری داشت. تنظیم من در بین ۸۸ نفر با ۲ دهم اختلاف نمره‌‌ی تنظیم دوم را گرفت. در واقع ساخت این اثر بر عهده‌ی گروه The ways بود، با آهنگسازی و ترانه‌ی کاوه آفاق و تنظیم من که توانست جایزه‌ی دوم را ببرد

فرزانه‌ضامن تنها خانم شرکت‌کننده در میزگرد است و یک جورهایی باید جور همه‌ی دخترها را بکشد و از همه‌شان دفاع کند. فرزانه می‌توانی شروع کنی.

فرزانه ضامن:

اول باید بگویم که متاسفانه من گروه ندارم ولی خیلی دوست دارم که داشته باشم. من سولو کار می‌کنم. من در مورد این فستیوال شنیده بودم که کارها باید راک باشد. یک هفته وقت مانده بود برای فرستادن کارها. من هم یک کار پانک داشتم که تقریباً یک سال پیش ملودی آن را ساخته بودم،شعرش را نوشته بودم و به مرور زمان تکمیلش کرده بودم ولی آواز آن را ضبط نکرده بودم. در این یک هفته که فرصت کمی بود، سریع تمام وقتم را گذاشتم برای ضبط آواز و میکس که البته زمان خیلی بیشتری می‌طلبید. خب من فقط خواستم که در این فستیوال باشم و یک جورهایی احساس کردم که حرکت خوبی است. برای این که این نوع موسیقی رشد کند. تا حالا چنین حرکتی در مورد موسیقی راک ندیده بودم.

آرش از گروه تارانتیس:

ما با آهنگ "دختر باکره‌ی ایرانی" یا "Persian Virgin"، در این مسابقه شرکت کردیم. این آهنگ از آلبوم دوم‌مان به نام (Disturbed Brains) یا به قول خودمان "مغزهای مشوش" هست. حقیقتش ما در این مسابقه برای مقام آوردن و یا جایزه بردن شرکت نکردیم. چون معتقدیم موزیک با کشتی و وزنه‌برداری فرق دارد. ما فقط خواستیم حضور داشته باشیم در جریان موسیقی زیرزمینی. ما هم بالاخره در موسیقی جدید یا آلترناتیو ایرانی از اول سهیم بودیم و خواستیم که سهیم باشیم، چون دوستان خواستند.

برویم سراغ برگزارکننده‌های این برنامه ببینیم این زیرزمین که درباره‌اش صحبت کردیم چیست؟

فریدون تفرشی:

قبل از هرچیزی باید از تمام شرکت‌کنندگان این مسابقه قدردانی شود. آرش به نکته‌ی خیلی خوبی در آغاز این گفتگو اشاره کرد. در اصل ما نمی‌خواستیم که مسابقه باشد. وقتی که داشتیم برنامه‌ریزی می‌کردیم، برای این که یک مقدار جنبه‌ی دیگری هم به آن بدهیم جایزه‌هایی گذاشتیم که خوب متاسفانه نمی‌شد به همه جایزه داد. برای همین خاطر مجبورشدیم فقط به دو نفر در این مسابقه جایزه بدهیم.

نخستین رتبه که "مترو ۱۴" باشد، جایزه‌اش 2500 دلار ضبط ویدیوئی است. جایزه کاوه آفاق هم با رتبه‌ی دومی که دارد، جایزه‌اش مَسترسرویسی است که با یونیورسال استودیو به ایشان می‌دهیم. رتبه‌ی اول و دوم که خوب مسلماً سی دی می‌شود. از شماره‌ی ۳ رده‌بندی تا شماره‌ی ۲۳ رده‌بندی، ۲ عدد سی‌دی ارائه خواهیم داد، به نام (Zirzamin music award 201).

در شورای داوری معیارها برای گزینش گروه‌های برتر چگونه بود و چطور انتخاب کردید آقای بهاری؟

آگه بهاری:

همان‌طور که فریدون تفرشی اشاره کرد، یک سری گروه‌بندی بود که شامل (Production Creativity) و چیزهای دیگر می‌شد. ما باید از یک تا ۲۶ به هرکدام از این گروه‌ها نمره می‌دادیم. مجموع رای تمام داورها بود که برنده‌ها را مشخص کرد. می‌خواهم به سوال اول‌تان جواب بدهم که راجع به قضیه مسابقه است. من فکرمی‌کنم که موزیک ایران اصلاً به آن مرحله‌ای نرسیده که ما بخواهیم صحبت از مسابقه کنیم. ما یک سری آرتیست خیلی بااستعداد داریم که من خیلی خوشحالم این مسابقه انجام شد. به خاطر این‌که زیرزمین، همان جور که از اسمش پیداست، واقعاً سایتی است که موزیک زیرزمینی را به صورت واقعی ارائه می‌کند. من فکرمی‌کنم ما فعلاً باید معرفی کنیم. شاید وقتی که ده، پانزده یا ۲۰ گروه داشته باشیم که در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشند، آن وقت بتوانیم صحبت کنیم و ببینیم که آیا مسابقه ایده‌ی خوبی است یا ایده‌ی خوبی نیست؟ ولی در کل با صحبت آرش کاملاً موافق هستم. موسیقی مثل کشتی یا چیزهای دیگر نیست. این جوری هم نباید با آن برخورد شود که متاسفانه در گذشته این ‌گونه با آن برخورد شده در زمینه‌ی موزیک ایران.

بین گروه‌هایی که موسیقی زیرزمینی کار می‌کنند در داخل ایران، چه فضایی وجود داشت که یک دفعه خیلی از گروه‌های راک زیرزمینی توانستند روی شرکت در مسابقه‌ای اتفاق نظر داشته باشند و درآن شرکت کنند؟

فرزانه ضامن:

این که چرا از این مسابقه استقبال شد؟

اصلاً خودت فکرمی‌کنی که استقبال شد؟

فرزانه ضامن:

ببین، خیلی خوب استقبال شد. برای این که درباره‌ی زیرزمین و این که چنین فستیوالی وجود دارد، فریدون مصاحبه کرد. بعد در عرض یک هفته یک‌دفعه فکر کنم ۸۰ شرکت‌کننده اضافه شدند. با این که این فستیوال دراصل دو ماه پیش شروع شده بود. من فکر می‌کنم اگر حتی زودتر در تلویزیون یا رادیوهای ایرانی در مورد این فستیوال صحبت می‌شد، خیلی بیشتر از این هم استقبال می‌شد.

آراد آریا:

این فستیوال حرکتی بود که تا حالا صورت نگرفته بود. این که توانستند این‌همه گروه را گرد هم بیاورند و به ‌هرحال این جشنواره را جمع و جور کنند واقعا جای قدردانی دارد. ۸۸ گروه در این مسابقه حضور داشتند. همین باعث شد ما کسانی را بشناسیم که شاید اسم و رسمی نداشتند ولی توانستند در این مسابقه خودشان را نشان دهند. هر کس نشان داد که در این رقابت چند مرده حلاج است.

آرش از گروه تارانتیس:

من صحبت‌هایی را که در این چند وقت در جاهای مختلف از بچه‌ها شنیدم. یکی از موارد این بود که فستیوال، دسته‌بندی و یک طیف خیلی گسترده را در بر گرفته بود. برای همین راضی نگه داشتن این طیف خیلی گسترده کار سختی است، می‌دانم. حالا مطمئن نیستم این اتفاق صورت گرفته یا نه، اما سئوالم همین است. اگر کارها بدون اسم موزیسین‌ها و این که عنوان شود چه کسی چه سازی زده و او چه کسی است، به دست داورها داده شود، کلاً بهتر خواهد بود.

آقای تفرشی سوال آرش را کامل‌تر می‌کنم. مسابقه‌ی زیرزمین تمام شده. بعد از تمام شدن مسابقه‌ی زیرزمین فکر می‌کنید راضی نگه داشتن چیزی حدود ۸۰ گروه موسیقی زیرزمینی راک، کار راحتی است؟

آرش از گروه تارانتیس:

من از قول فریدون می‌گویم که نه....

فریدون تفرشی:

همان‌طور که آرش گفت راضی نگه داشتن ۸۵ گروه ساده نیست. ما دو دلیل بزرگ داشتیم برای شروع کردن این مسابقه. مدت درازی بود که حس می‌‌کردیم که هیچ کار به‌خصوصی از گروه راک فارسی بیرون نمی‌آید. مثلا خیلی تک و توک از این‌ور و آن‌ور می‌دیدیم یک کار خوبی می‌آید یا یک اتفاقی می‌افتد. دومین دلیلش این بود که ما می‌خواستیم تحولاتی در راک ایجاد کنیم، برای همین ما این مسابقه را شروع کردیم. هیچ سیستمی مطلق نیست. وقتی آرش می‌گوید این مسابقه می‌توانست طور دیگری اجرا شود، درست می‌گوید. من فکر می‌کنم باید به این مسابقه یکمقدار بزرگتر نگاه کرد. این‌که اثر این مسابقه چیست و چه نتایجی دارد.

شرکت کردن در هر مسابقه‌ای جرات می‌خواهد. شما کارتان را دست کس دیگری می‌دهید تا نمره بدهد. شاید ارزشی که آن کار برای شما دارد برای آن شخص نداشته باشد.

آرش از گروه تارانتیس:

ما از این حرکت زیرزمین حمایت می‌کنیم. ما باید این فرهنگ را قبول کنیم که سلیقه‌های مختلف وجود دارد. حالا اگر سلیقه‌ی هیئت داوری هرجوری بوده، ما باید به آن احترام بگذاریم، به سلیقه‌ی مخاطبین و کسان دیگر هم باید احترام گذاشته شود. هنر و مخصوص موزیک یک چیز خیلی سلیقه‌ای است. نمی‌توانیم به زور چیزی را تحمیل کنیم که بگوییم آقا چرا ما جایزه نبردیم و نمی‌توانیم به زور چیزی را تحمیل کنیم و بگوییم آقا این کار باید جایزه ببرد. هم نیمه‌ی پر و هم نیمه‌ی خالی را می‌بینم. ما هم اگر نقد می‌کنیم یا صحبتی می‌کنیم، می‌خواهیم به این جریان کمک کنیم و آن را قوی‌تر کنیم. در مورد کار خودمان هم، موضوع آهنگ برمی‌گردد به معضلات و دوگانگی‌های فرهنگی که در جامعه‌ی ما از لحاظ جنسیت وجود دارد. حالا این یک نگاه طنزآمیز است ولی با حالتی تلخ می‌پردازد به مسئله‌ی دست و پا بسته بودن دختران ما به خاطر مسئله‌ی بکارت.

پس در حق خانم‌ها اجحاف شد؟! فرزانه، وقت داری صحبت کنی، باید جور همه‌ی دخترها را بکشی.

فرزانه ضامن:

اول در مورد زیرزمین بگویم که من به زیرزمین اصلا به عنوان یک مسابقه نگاه نکردم. من فقط خواستم کارم شنیده شود تا همه بدانند که یک دختر در ایران می‌تواند وجود داشته باشد که خودش آهنگ تنظیم می‌کند، شعر می‌نویسد به انگلیسی و فارسی، آهنگ می‌سازد، همه‌ی این کارها را خودش می‌کند. الان دارم روی دوتا آلبوم کار می‌کنم. یکی به زبان فارسی یکی به زبان انگلیسی. که آن که به زبان انگلیسی است، از لحاظ سبک بیش‌تر راک است، ولی آن که به زبان فارسی‌ست سعی می‌کنم پاپ راک باشد تا بتوانم مخاطب‌های بیش‌تری داشته باشم.

موسیقی کاوه آفاق در مسابقه‌ی زیرزمین دوم شده است. کاوه، موسیقی "قصه زیرزمین‌ها" از گروه شما در مسابقه‌ی زیرزمین شرکت کرد. درست است؟

کاوه آفاق:

از گروه ما، آهنگی به نام «تهران» در مسابقه شرکت کرد که یک شعر اجتماعی داشت در مورد وضعیت زنان خیابانی در ایران. ولی کاری که نهایتا برنده شد ، آهنگی بود به اسم «قصه‌ی زیرزمین‌ها». یک تک آهنگ بود از خود من. در این قطعه را آراد آریا تنظیم کرده بود، من آهنگساز و ترانه‌سرا بودم و از بچه‌های گروه The Ways به‌عنوان نوازنده استفاده کردیم. قضیه آهنگی با نام «قصه‌ی زیرزمین‌ها» شنیدید، واقعا قضیه زندگی شخصی من بود. در این ترانه سعی کردم تا جایی که ممکن بود از حال و هوای زندگی‌ام در زیرزمین‌های ایران از روزی که موسیقی را شروع کردم، بگویم. آرزوهایی که داشتم و می‌دانم که تمام کسانی که در دنیا موسیقی زیرزمینی کار می‌کنند، با همین آرزوها است که می‌توانند خودشان را زنده نگه دارند. دانه دانه رؤیاها و آرزوهایی را که داشتم، تا جایی که می‌شد در ترانه و کلام استفاده کرد، استفاده کردم. بعد روی آن آهنگ سوار کردم. همه‌ی این‌ها هم فقط در عرض چند ساعت اتفاق افتاد، در عرض سه، چهارساعت. زمستان پارسال که یکی از شب‌های خیلی بد در زندگی من بود. فکر کنم ساعت ۱۲ شب بود که شروع کردم و تا ساعت ۵ صبح، هم شعرش را گفتم و هم آن را ساختم.

و اما آرش اکبری و گروه "مترو چهارده" که در مسابقه‌ی زیرزمین اول شدند. آرش ویژگی موسیقی "مترو ۱۴" چیست که در فستیوال زیرزمین توانست اول شود؟

آرش اکبری:

حقیقتش ما سعی کردیم در موسیقی‌مان از یک جهاتی نو به موسیقی راک نگاه کنیم. ما تمام سازهایی که در سبک راک هستند را داریم به اضافه‌ی یکسری سازهایی که می‌آیند به موسیقی کمک می‌کنند و به نوعی موزیک را رنگ‌آمیزی می‌کنند. مثل صداهای سینتی‌سایزری یا یکسری ازسازهای ایرانی. همین‌طور یکسری سازهایی که ممکن است در قالب راک جا نگیرند، ولی موقعی که خوب صدا بدهند، موقعی که احساس شود در یک بخش آهنگ می‌توانند به آهنگ کمک کنند، ما از آن‌ها استفاده می‌کنیم. ولی شاید بهترین چیزی که می‌توانم در مورد قالب اصلی مترو ۱۴ بگویم، الکترو راک است.

حسین کرمانی
تحریریه: علی امینی