سفر ۲ روزه‌ی احمدی نژاد به ترکمنستان
۱۳۸۸ دی ۱۶, چهارشنبه
مراسم افتتاح خط لولهی دوم گازی "دولت آباد - سرخس خانگیران" با حضور رؤسای جمهور ایران و ترکمنستان در ۶ ژانویه ۲۰۱۰ (۱۶ دی ۱۳۸۸) برگزار شد. در افتتاحیه خط لولهی گازی ترکمنستان به ایران سفرای خارجی مقیم عشق آباد، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه و رئیس بانک توسعه اسلامی نیز شرکت کردند. ظرفیت سالانه این خط لوله ۱۲ میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود. حوزه گازی "دولت‌آباد" ترکمنستان یکی از میدان‌های بزرگ منطقه محسوب می‌شود که بیش از ۳۰۰ حلقه چاه فعال دارد. واقع شدن منابع گازی ترکمنستان در نزدیکی مرزهای ایران این شانس را به ایران داده که از فرصت و موقعیت جغرافیائی خود استفاده کند.
تامین نیازمندی‌های گازی شمال ایران
ایران قادر است از طریق خط لولهی جدید دولت آباد - سرخس - خانگیران و خط لوله کرپچه - کردکوی که در سال ۱۹۹۷ افتتاح شد تا سقف ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز در سال از ترکمنستان خریداری و نیازمندی‌های گازی شمال کشور را از این طریق تامین کند. کارشناسان غربی امور گاز، از جمله ولادیمیر سوکور، کارشناس بنیاد جیمز تاون در واشنگتن، می‌گویند که با توجه به دور بودن منابع گازی جنوب ایران به شمال کشور، خرید گاز ترکمنستان به نفع ایران است و سرمایه‌گذاری برای احداث خط لوله از جنوب کشور به شمال پرهزینه است و سودآور نخواهد بود. از سوی دیگر ترکمنستان نیز با متنوع‌سازی مسیر گازی خود از وابستگی به روسیه نجات پیدا خواهد کرد.
شکست تحریم علیه ایران در عرصه‌ی گاز
ولادیمیر سوکور در گفتگو با بخش فارسی دویچه وله در مورد اهمیت گاز ترکمنستان برای ایران چنین توضیح می‌دهد: «گاز ترکمنستان از چند جنبه اهمیت دارد. نخست اینکه اجرا شدن این طرح نشان می‌دهد تحریم اقتصادی غرب علیه ایران بویژه در عرصه‌ی گاز با شکست مواجه شده و همسایگان این تحریم ها را نمی‌پذیرند.» این کارشناس همچنین معتقد است، ایران نخستین کشوری است که انحصار گاز روسیه در ترکمنستان را از بین برده و حال با افتتاح خط لولهی دوم گازی موقعیت روسیه را در ترکمنستان تضعیف می‌کند. اکنون ایران آن گازی را دریافت می‌کند که پیش از این به روسیه صادر می‌شد. این مسئله به‌نظر این کارشناس خشم روس‌ها را برانگیحته است. وی همچنین اشاره می‌کند، مقدار گازی که قرار است به ایران صادر شود بیشتر از نصف گازی است که ترکمنستان به روسیه صادر می‌کند.
خط لولهی دوم گازی اهمیت زیادی ندارد
دکتر هومن پیمانی، کارشناس ارشد قفقاز و آسیای میانه در"مؤسسه مطالعات انرژی دانشگاه ملی سنگاپور"، نظر دیگری دارد. وی در گفتگو با دویچه وله اشاره می‌کند که ایران با درنظرداشت موقعیت جغرافیائی خود می‌تواند در آینده به کشور ترانزیت گاز منطقه تبدیل شود، ولی «افتتاح خط لولهی دوم را نباید بزرگ کرد». پیمانی دلایل آن را این‌گونه توضیح می‌دهد: «برای اینکه خود خط لوله برای جبران کمبود گاز ایران در نظرگرفته شده و این توان را ایجاد نمی‌کند که از طریق ایران گاز ترکمنستان ترانزیت شود و قرارداد مشخصی نیز در این رابطه امضا نشده است. این خط لوله با سرمایه‌ی ایرانی احداث شده و ترکمنستان قصد دارد گاز خود را صادر کند و فرقی نمی‌کند که مصرف داخلی ایران باشد یا صادرات گاز به خارج.» به‌نظر هومن پیمانی افتتاح این خط لوله سرآغازی برای گسترش روابط ایران در امور گاز خواهد بود.
آغاز ساخت خط ریلی ایران – ترکمنستان - قزاقستان
سفر دو روزه‌ی احمدی نژاد به ترکمنستان سبب خواهد شد که ساخت طولانی‌ترین خط ریلی منطقه تسریع پیدا کند. احمدی‌نژاد در نخستین روز دیدار از ترکمنستان درباره‌ی این خط آهن گفت، احداث راه آهن ایران - ترکمنستان - قزاقستان یک اتفاق بزرگ تاریخی است که همه‌ی مناسبات را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به نظر دکتر هومن پیمانی، کارشناس ایرانی، احداث این خط آهن سبب افزایش نفوذ اقتصادی ایران و راهیابی کشورهای آسیای مرکزی به خلیج فارس خواهد شد. وی در گفتگو با دویچه وله می‌گوید: «اگر این خط آهن بطور کامل ساخته شود، مسلما باعث بالا بردن افزایش توان صادراتی کشورهای منطقه از طریق ایران خواهد بود، برای اینکه خط آهن ایران به خطوط آهن اروپا از طریق ترکیه و خط آهن آذربایجان و توان محدودی برای صادرات به پاکستان و بالقوه به قاره هند از طریق زاهدان به پاکستان را دارد.» به عقیده پیمانی، اگر این خط آهن ساخته شود، موقعیت ایران را به عنوان کشور ترانزیت بسیار بالا خواهد برد و نه تنها باعث افزایش صادرات کالاهای ایرانی به منطقه می‌شود،بلکه موجب بیشتر شدن نفوذ ایران در منطقه خواهد شد. احداث این خط آهن گامی دیگر برای کاهش وابستگی شدید کشورهای منطقه به روسیه برای صادرات نفت، گاز و پنبه خودشان خواهد بود.
"مبادلات تجاری به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد"
سطح مبادلات تجاری ایران با ترکمنستان به ۳ میلیارد دلار در سال می‌رسد.
در ترکمنستان ۱۴۴ شرکت ایرانی ثبت شده‌اند. احمدی‌نژاد در نخستین روز دیدار خود از ترکمنستان گفت که ظرفیت مبادلات در طول ۵ سال آینده به ۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
علیرغم وعده رئیس جمهور ایران، برخی از کارشناسان گفتند، شانس ایران برای ترانزیت گاز ترکمنستان و حوزه‌ی دریای خزر در دوره‌ی احمدی‌نژاد کاهش یافت، ولی تحریم‌های آمریکا و غرب نیز رضایت همسایه‌های ایران را جلب نکرد. این همسایگان بویژه در عرصه‌ی صدور گاز و دیگر همکاری‌های اقتصادی مناسبات خود را با ایران توسعه دادند.
نویسنده: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: کیواندخت قهاری