"سیاست دوگانه ترکیه" و "موضعگیری دوگانه" ایران

علی اکبر صالحی‌، وزیر امور خارجه ایران، اظهارات اخیر پیرامون "رویکرد دوگانه آنکارا در قبال تهران" را "تفسیر رسانه‌ها" خوانده و اظهار داشته است که در این مورد "نبایستی زود قضاوت کرد." به گفته‌ی این مقام بلندپایه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، تحولات کنونی منطقه "چشم‌انداز مثبتی" را پیش روی ایران ترسیم می‌کند.

اظهارات وزیر امور خارجه ایران یک روز پس از هشدار سرلشکر یحیی رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی رهبر جمهوری اسلامی ایران، به مقام‌های ترک بیان شده‌اند. سرلشکر صفوی اظهار داشته بود که رویکرد کنونی ترکیه در مورد مسائل جاری در منطقه، با پیامدهای سیاسی و اقتصادی برای این کشور همراه خواهد بود.

به گفته‌ی وی، ترک‌ها مرتکب "چندین خطای استراتژیک" شده‌اند و هم‌اینک نیز "در مسیر غلطی" گام برمی‌دارند. رحیم صفوی در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر، سفر اخیر رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، به مصر و تأکید وی بر جدایی سیاست از دین در دولت آینده‌ی مصر را یکی از "اشتباه‌های" ترکیه خواند.

او اظهار داشت که مطرح کردن مدل لائیک در مصر از سوی اردوغان "برای مردم مصر دور از انتظار و غیر قابل تصور بوده، زیرا مردم مصر مسلمان هستند."

سخنان سرلشکر رحیم صفوی در اشاره به اظهارات رجب طیب اردوغان در سفر اخیر خود به مصر بیان شده است. نخست‌وزیر ترکیه در زمان اقامت در مصر در مصاحبه‌ای تلویزیونی، با تأکید بر جدایی دین از سیاست، خطاب به مردم این کشور، ترکیه را مثال خوبی برای این امر دانست و نسبت به برقراری دولتی لائیک در مصر ابراز امیدواری کرد.

به گفته‌ی اردوغان، جدایی دین از حکومت بایستی در قانون اساسی جدید مصر تضمین شود. اردوغان در ادامه خاطر نشان ساخت که منظور از این جدایی، حذف دین یا کم کردن نقش آن در جامعه نیست، بلکه این امر بدین معناست که دولت به دین توجه می‌کند، اما فاصله خود را به تساوی با تمامی ادیان حفظ می‌کند.

"پیامدهای خارجی برای ترکیه"

سرلشکر رحیم صفوی از صدور اجازه برای استقرار "سپر موشکی آمریکا در خاک ترکیه" به عنوان "اشتباه استراتژیک" دیگر این کشور نام برده و اظهار داشته که این امر "حاوی پیام‌های روشنی برای روسیه و بیش از همه ایران" است.

پیش از این نیز احمد وحیدی، وزیر دفاع ایران، اعلام کرده بود که استقرار سامانه ضد موشکی در ترکیه در جهت دفاع از اسرائیل و آمریکا بوده و ترکیه در این زمینه "توجیهی" ندارد.

در همین راستا آیت‌الله مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، نیز حرکات ترک‌ها را "خنجر زدن از پشت به مسلمانان" دانسته و اختلافات ترکیه با اسرائیل را "جنگ زرگری" توصیف کرده بود.

معضل سوریه، میان ترکیه و ایران

سرلشکر رحیم صفوی، مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی ایران، همچنین مدعی شده است که ترک‌ها "برای به‌هم ریختن اوضاع سوریه" تلاش می‌کنند. او این امر را در راستای فشارهای سیاسی دانسته، که به گفته‌ی وی، از سوی آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی بر آنکار وارد می‌شوند. به گفته‌ی رحیم صفوی: «اگر ترکیه از این رفتار سیاسی نابهنجار خود فاصله نگیرد، هم در داخل ترکیه مردم از آنها برمی‌گردند هم در روابط سیاسی کشورهای پیرامونی مثل سوریه، عراق و ایران تاثیرگذار خواهد بود.»

در حالی که برخی مقام‌های دولتی و مذهبی در ایران در هفته‌های اخیر از سیاست‌های ترکیه انتقاد کرده و از آن به عنوان "رویکرد دوگانه" ترکیه در قبال ایران یاد کرده‌اند، به نظر می‌رسد، وزیر امور خارجه ایران سیاست آرام‌تری را در این زمینه در پیش گرفته است. علی اکبر صالحی پیش‌تر نیز از جمله اظهار داشته بود که مسائل سوریه بر روابط دو جانبه ایران و ترکیه تأثیری نخواهد گذاشت.

از آغاز اعتراضات مردمی علیه دولت بشار اسد در سوریه‌، مقام‌های ایرانی همواره از دولت کنونی سوریه حمایت کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران همچنین بارها متهم شده که در سرکوب مخالفان در سوریه با دمشق همکاری داشته است.

مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی در سخنان اخیر خود به ترکیه هشدار داده که چنانچه دولتمردان این کشور نتوانند سیاست خارجی خود را در قبال ایران شفاف سازند، به مشکل برخواهند خورد. وی از قصد ترک‌ها برای افزایش میزان قراردادهایشان با ایران به میزان ۲۰ میلیارد دلار خبر داده و تصریح کرده است که برای این منظور ترک‌ها بایستی از نظر سیاسی نیز با جمهوری اسلامی "همگرایی" داشته باشند.

SN/BB