صدها کودک بی‌سرپرست در عراق، میراث جنگ با داعش
۱۳۹۷ مرداد ۱۲, جمعه
نبرد علیه گروه تروریستی "دولت اسلامی" (داعش) علاوه بر هزینه‌های زیاد نظامی و اقتصادی پیامد سنگینی برای کودکانی داشت که در مناطق تحت کنترل داعش زندگی می‌کرده‌اند. درحالی‌که یک سال از بازپس‌گیری این مناطق از جنگجویان داعش می‌گذرد، برخی از این کودکان به افراد خانواده یا بستگانی که زنده مانده بودند، تحویل داده شدند، اما صدها نفر از آنها، تنها و بی‌سرپرست مانده‌اند و در وضعیت معیشتی و روحی و روانی سختی قرار دارند.
بار سنگین بر دوش عراق
صقر آل زکریا، خبرنگار و فعال اجتماعی در موصل درگفتگوی اختصاصی به دویچه وله فارسی می‌گوید از تعداد کودکان بی‌سرپرست به‌جا مانده از نبرد با داعش، آمار دقیقی دردست نیست ولی طبق اطلاعاتی که او از نهادهای مدنی و بین‌المللی به‌دست آورده است فقط ۳ هزار کودک بی‌سرپرست در موصل که دومین شهر بزرگ کشور است، به جا مانده‌اند. او حدس می‌زند آمار این کودکان در سراسرعراق بیش از ۴هزار باشد.
صقر هم دولت عراق و هم گروه "دولت اسلامی" را که از شهروندان به عنوان سپرانسانی استفاده می‌کردند مقصر بی‌سرپرست شدن این تعداد کودک می‌داند.
مقصر هر طرفی که باشد، وجود این‌همه کودک بی‌سرپرست باری است گران که روی دوش دولت عراق سنگینی می‌کند و برای حل آن حتی دست به دامن جامعه بین‌المللی شده است که برای فرزند خواندگی کودکان غیرعراقی داوطلب شوند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
طبق قوانین عراق، کودکانی که حاصل ازدواج رسمی باشند، شهروندی عراق را دریافت می‌کنند. سخن از این در میان است که در بین کودکان بی‌سرپرست، کودکانی وجود دارند که از ازدواج پیکارجویان داعش و همسرانشان متولد شده‌اند و همین‌طور کودکانی هم هستند که توسط اعضای گروه "دولت اسلامی" از خانواده‌های ایزدی ربوده شده بودند و به خانواده‌های بدون فرزند در مناطقی که تحت فرماندهی داعش بود برای فرزند‌خواندگی سپرده شده بودند.
صقر آل زکریا، بر این باور است که ازدواج‌ها در مناطق تحت کنترل داعش هم ثبت می‌شده‌اند ولی چون در دادگاه‌های و نهادهای رسمی عراق ثبت نمی‌شدند، استعلام این ازدواج‌ها روند زمان‌بری برای دولت عراق است.
صقر اما می‌گوید پس از گذشت یک سال این روند تسهیل شده و احراز هویت تعداد زیادی از این کودکان بی‌سرپرست کار سختی نیست.
مادربزرگی با ۲۴ نوه یتیم
وبسایت خبری المانیتوربه نقل ازسخنگوی عملیات مشترک، سرتیپ یحیی رسول، از وجود بیش از ۸۰۰ کودک و نوجوان باقی مانده از جنگجویان داعش با ملیت‌های مختلف درعراق خبر داده است.
اما بر اساس تحقیقات صقر آل زکریا، داعش پیش از سرنگونی‌اش، همسران اتباع خارجی جنگجویان را به‌همراه کودکانشان از طریق مرز سوریه خارج کرده و به کشورهای مبداشان فرستاده است. صقر معتقد است تعداد کمی از کودکانی که فاقد هویت هستند و به‌جا مانده‌اند اطفال پیکارجویان داعش هستند.
این خبرنگار می‌گوید: «بسیاری از این کودکان عراقی هستند و پدر و مادر خود را در حملات هوایی بغداد علیه مواضع داعش از دست داده‌اند. من شخصا مادربزرگی را در موصل می‌شناسم که چهار پسر خود و دو عروسش را دراین حملات از دست داده است و مجموعا از آنها ۲۴ یتیم برایش مانده است.»
لزوم ایجاد بانک اطلاعاتی برای کودکان بی‌سرپرست
بسیاری از کنش‌گران اجتماعی معتقدند فراهم آوردن یک بانک اطلاعاتی در مورد چنین کودکانی ضروری به نظر می‌رسد و می‌تواند برای عمکرد نهادهای مختلف دولت، تسهیل‌گر باشد.
حیدر منصور هادی، سفیر عراق در مسکو به شبکه خبری راشا تودی می‌گوید با ایجاد چنین بانک اطلاعاتی آشکار خواهد شد که چه تعداد بچه بی‌سرپرست وجود دارد و همین‌طور مشخص می‌کند بغداد چه تعدادی از این بچه‌ها را می‌تواند از طرق دیپلماتیک و قانونی به سلامت به کشورهای مبدا تحویل دهد.»
سفیر عراق می‌افزاید تا کنون شش بچه روس زبان از طرق قانونی به روسیه تحویل داده شدند.
قاضی بازنشسته و پژوهشگر، زهیر کاظم عبود، به دویچه‌وله می‌گوید طبق قوانین عراق بچه‌هایی که با هویت نامعلوم و بی سرپرست درعراق هستند باید به عنوان یتیم ثبت شوند. او می‌افزاید نهادهای دولتی برروی این کودکان اسم می‌گذارند و آنها را به عنوان یتیم ثبت می‌کنند. کاظم عبود بر این نظر است که دولت عراق و نهادهای وابسته آن مسئولیت این کودکان را به عهده دارند.
به عقیده این قاضی کودکان با هویت نامعلوم به علت تنوع دینی و مذهبی که در عراق وجود دارد مشکل بسیار بزرگی برای عراق هستند و دولت عراق همه آنها را به نام مسلمان ثبت می‌کند تا شانسی وجود داشته باشد که از سوی خانواده‌های مسلمان عراقی به فرزندی پذیرفته شوند.
کودکان یزیدی بی‌سرپرست زیادی درعراق وجود دارند. خانواده‌های عراقی که از این کودکان نگهداری می‌کردند، برای اینکه ظن همکاری با داعش متوجه آنها نشود، این بچه‌ها را رها کرده و از مناطق گریخته‌اند.
کاظم عبود می‌افزاید:«در صورتی که هویت این کودکان احراز شود ویا کسی از بستگان آنها را شناسایی کند و خواستار الحاق کودک به خانواده شود، عراق پس از بررسی‌ها کودک را با همکاری صلیب سرخ نزد خانواده می‌فرستد.»
واقعیت دیگر این است که مراکز زیادی برای نگهداری کودکان بی‌سرپرست درعراق وجود ندارد چون پیش از این عراق با چنین مسئله‌ای روبرو نشده بود. مراکز موجود هم ظرفیت پذیرایی این همه کودک را ندارند.
خبرنگار صقر آل زکریا می‌گوید کودکان بی‌سرپرست به مراکز نگهداری در بغداد و موصل سپرده می‌شوند ولی تعداد این مراکز کافی نیستند.
قاضی زهیرعبود پیشنهاد می‌کند نهادی تخصصی متشکل از وزرا ، حقوق‌دانان و کارشناسان علوم اجتماعی باید تشکیل شود تا راه حل جامعی برای این مشکل حقوق بشری پیدا کنند. او بر این نظر است که در واقع آنها بچه‌هایی کوچک هستند که هیچ قدرتی ندارند و حتما باید نهادی باشد که از آنها حمایت و از حقوق آنها حفاظت کند.