عربستان میدان جدید پهپادپرانی نیروهای مورد حمایت ایران؟
۱۳۹۹ بهمن ۱۳, دوشنبه
در نیمه دوم ماه ژانویه عربستان سعودی دو حمله پهپادی بر فراز ریاض، پایتخت این کشور را رهگیری و منهدم کرد. رسانه‌های رسمی این کشور از رهگیری یک هدف متخاصم در آسمان ریاض خبر دادند و کمی بعد صدای انفجارهای بعدی در شهر شنیده شد.
بخش عربی دویچه وله در این رابطه یک گزارش تحلیلی منتشر کرده که در آن می نویسد که در گذشته حملات پهپادی در منطقه، پیش از همه به شبه‌نظامیان حوثی نسبت داده می‌شد که عربستان سعودی در یمن با آنها می‌جنگد. این بار اما ماجرا چیز دیگری بود: حوثی‌ها هرگونه مسئولیتی در این باره را رد کردند. در مقابل یک گروه عراقی با نام "الویه الوعد الحق" مسئولیت حملات پهپادی روز شنبه ریاض را به عهده گرفت. این گروه بیانیه خود درباره این حمله را بر روی کانالی در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که اخبار گروه‌های شبه‌نظامی عراقی را پوشش می‌دهد. در اطلاعیه انگلیسی زبان آمده است که این گروه تازه‌تأسیس عراقی آشکارا با "پهپادهای انتحاری"، عربستان سعودی را هدف قرار می‌دهد. این گروه همچنین اعلام کرده است که این حمله در انتقام دو انفجار انتحاری در بازار بغداد بوده است که در آن بیش از ۳۰ تن جان باختند.
جبهه‌ای تازه برای پهپادها
این گروه در بیانیه خود همچنین آورده است که عربستان سعودی، از گروه تروریستی سنی داعش که مسئولیت حملات انتحاری ۲۱ ژانویه بغداد را به عهده گرفته است، حمایت می‌کند.
بیشتر گروه‌های مبارز عراقی را که زیر چتر "بسیج مردمی عراق" یا حشدالشعبی" قرار می‌گیرند، مسلمانان شیعی تشکیل می‌دهند که برخی از آنها با ایران پیوندی نزدیک دارند.
نویسندگان این بیانیه ادامه می‌دهند: «عربستان سعودی زمین بازی جدید برای حملات پهپادی و موشکی است.» در این بیانیه همچنین آمده است که "ام‌بی‌اس" باید از این به بعد با یک چشم باز بخوابد". "ام بی‌اس" عنوانی متداول برای ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان است.
در سپتامبر سال ۲۰۱۹، حمله‌ای سنگین و یپچیده پهپادی و موشکی به تآسیسات نفتی آرامکو هم به شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران نسبت داده شد. اما این بار اولین بار است که این گروه شبه‌نظامی آشکارا مسئولیت چنین حمله‌ای را به عهده می‌گیرد.
واکنش‌های جدید شبه‌نظامیان عراقی
حمدی مالک، کارشناس انستیتو واشنگتن در سیاست خاورمیانه که سال‌هاست بر روی موضوع گروه‌های شبه‌نظامی در عراق مطالعه می‌کند هم از پدیده‌ای بسیار تازه سخن می‌گوید. او می‌گوید که این گروه‌های عراقی هیچ‌گاه پیش از این ادعای حمله به این قلمرو (سرزمین) را مطرح نکرده بودند.
طی سال گذشته، به وفور گروه‌هایی این چنینی از دل نیروهای "بسیج مردمی عراق" ظهور کرده‌اند. مایکل نایتز این پدیده را در گزارشی که در اکتبر سال ۲۰۲۰ به مرکز مبارزه با تروریسم "وست پوینت" (آکادمی نظامی آمریکا) ارائه شد، این گونه تحلیل می‌کند: «روش اینگونه است: گروه‌هایی اختراع می‌کنند، بعد مسئولیت حملات را تحت این هویت‌های جعلی به عهده می‌گیرند و به این ترتیب نقش گروه‌های شبه‌نظامی اصلی در این میان پنهان می‌ماند.»
هرچند این گروه‌ها همه به ایران وفادارند و نه به دولت محلی اما بین گروه‌های مختلف عراقی پیوسته درگیری‌های داخلی و جنگ قدرت در جریان بوده است و هر کدام از آنها اهداف سیاسی متفاوتی را دنبال می‌کنند.
پهپادها و نقش ایران
حمدی مالک معتقد است که "چنین حملاتی علیه کشورهای دیگر بدون موافقت ایران انجام نمی‌شوند." چون به گفته‌ی این کارشناس، پیامدهای احتمالی آنها برای عراق و ایران بسیار گسترده است.
دیگر اقدامات گروه‌های جدید شبه‌نظامی عراقی از سوی همفکرانشان مورد انتقاد واقع می‌شود یا نادیده گرفته شده است. اما در مورد حمله انتخاری پهپادی به ریاض اینگونه نبوده است: اظهارات همه گروه‌های شبه‌نظامی نزدیک به ایران درباره این حمله، ستایشگرانه بوده است. از نظر مالک، این اتفاق‌نظر، نشانگر این مسئله است که حملات پهپادی احتمالا مورد تأیید ایران بوده است.
تحلیلگران بر این باورند که حمله نسبتا ناشیانه اخیر هم بخشی از کارزار ایرانی‌ها در جهت افزایش فشارها به دولت جدید آمریکا به ریاست جمهوری بایدن است.
تهران امیدوار است که رئیس جمهور جدید آمریکا تحریم‌های گسترده علیه این کشور را برداشته و به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بازگردد؛ توافقنامه‌ای که بایدن در آن زمان در مقام معاونت أوباما، رئیس جمهور وقت از آن حمایت کرده است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به طور یکجانبه خروج این کشور را از برجام به منظور اعمال تحریم‌ها و "فشار حداکثری" به ایران، اعلام کرد. پیامد این خروج و در پی آن بازگشت تحریم‌ها برای ایران فشار و بحران سنگین اقتصادی بود که بی‌شک بر انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در ایران هم تأثیر خواهد گذاشت. به گفته تحلیلگران، تا آن زمان رهبران ایران بر فشارهای خود خواهند افزود تا وعده بایدن مبنی بر بازگشت هر چه سریع‌تر به برجام، به خود جامه عمل بپوشاند.
تک‌‌هایی بدون پاتک
حمدی مالک با اشاره به اینکه "هدف ایران لغو تحریم‌هاست"، می‌گوید: «به همین خاطر ایران در سه محور به تنش‌زایی ادامه خواهد داد.» یکی از حوزه‌ها به گفته او غنی‌سازی اورانیوم است تا غلظتی که قابلیت به کارگیری در سلاح‌های اتمی را داشته باشد. مالک، آزمایش موشک و پهپاد را یکی دیگر از محورهای استراتژی ایران می‌داند. او ادامه می‌دهد: «به این موارد باید افزایش فشار بر هم‌پیمانان آمریکا، برای مثال به عربستان سعودی را هم افزود.» این کارشناس اما معتقد است که این حملات به گونه‌ای طراحی می‌شوند که الزاما پاسخ تلافی‌جویانه سنگینی را در پی نداشته باشند.
جاستین برانک، متخصص در زمینه سیاست‌های دفاعی از اندیشکده "رویال یونایتد سرویسیز" در لندن در مصاحبه‌ای با دویچه وله معتقد است که دسته‌ی ساده‌تر پهپادهای مسلح که اصطلاحا "مهمات شناور" نامیده می‌شوند برای چنین عملیات‌هایی در چنین حوزه‌هایی مناسب‌اند. او می‌گوید این "مهمات شناور" نسبتا ارزان‌اند و به همین دلیل خسارتشان هم قابل تحمل است.
یک پهپاد قادر به حمل تقریبا ۳۰ کیلوگرم مواد منفجره است؛ برای واردآوردن برخی خسارات و احتمالا کشتن افراد کافی است اما در عین حال پتانسیل تخریب آن قابل کنترل است. چنین حمله‌های پهپادی را می‌توان ابزاری برای بالا بردن روحیه در میان شبه‌نظامیانی که با سعودی‌ها و آمریکایی‌ها دشمن‌اند، دانست.
شب‌های بی‌خواب برای "ام بی‌اس"
اما این تحولات تا چه اندازه برای عربستان سعودی خطرناک است؟ برانک می‌گوید، مشکل عربستان، بزرگی کشورش است. برانک ادامه می‌دهد: «بخش اعظم آن هم چیزی به جز صحرا نیست اما مجهز به زیرساخت‌هایی است که بسیاری از این زیرساخت‌ها حساس هستند چون مواد قابل احتراق در صنعت نفت تولید می‌کنند.»
به اعتقاد او ایران در حال حاضر می‌تواند به هم‌پیمانان آمریکا در منطقه حمله کند بدون اینکه حملاتش منجر به واکنش تلافی‌جویانه آمریکا شود.
با وجود همه این تهدیدها برانک بر این باور است که خانواده سلطنتی سعودی شب‌ها خواب راحتی دارد. هرچند اینگونه نیست که همه زیرساخت‌ها از حملات ساده و پیش‌پاافتاده‌پهپادی در امان باشند اما برانک معتقد است، خاندان سلطنتی جایش امن است: "آنها حتی اگر در ساختمان‌های خیلی امن هم نباشند، حلقه‌ای محافظتی آنها را در بر گرفته است."