«فرصت گروه هشت، آخرین فرصت داده شده به ایران خواهد بود»
۱۳۸۸ تیر ۲۲, دوشنبه
رضا تقی‌زاده معتقد است که موضع‌گیری در برابر وقایع اخیر ایران بر عهده رسانه‌های غربی است و دولتهای اروپایی تنها در مورد مسائل کلان ایران اعلام نظر خواهند کرد. وی این تقسیم‌بندی را درست می‌داند چرا که معتقد است اعلام عدم مشروعیت دولت جدید ایران از سوی دول غربی می‌تواند بهانه‌ای به دست ایران برای ترک قطعی مذاکرات بدهد در حالی که غرب می‌خواهد تمامی فرصت‌ها را در برابر ایران امتحان کند. وی در عین حال می‌گوید دول غربی می‌دانند که ایران یا سر میز مذاکره باز نخواهد گشت یا در صورت ادامه‌ی مذاکرات تن به خواست جامعه جهانی نمی‌دهد. بنابراین اروپا و امریکا مایل‌اند تا تمامی شانس‌ها را در قبال ایران امتحان کنند.
دویچه‌وله: آقای تقی‌زاده، هشت کشور بزرگ صنعتی جهان موسوم به گروه «جی هشت» تا ماه سپتامبر به ایران فرصت داده‌اند تا برای حل مناقشه‌ی اتمی‌اش اقدامی را که لازم است انجام بدهد. فکر می‌کنید این فرصت به چه منظور به ایران داده شده است؟
رضا تقی‌زاده:
پیش از انتخابات ایران تصور می‌شد، در ترکیب دولت ایران تغییری ایجاد بشود و انتظار این بود که با توجه به این که مجلس در اختیاراصولگرایان است، تصویب اعضای هیأت دولت تازه ممکن است وقت ببرد. به این علت آمریکایی‌ها و شورای امنیت و گروه ۵+۱ فکر می‌کردند تا شکل‌گرفتن دولت و این که با چه کسی برای مذاکرات اتمی باید گفت‌وگو بکنند، فرصتی لازم است و تصور می‌شد که این فرصت تا ماه سپتامبر خواهد بود و بنابراین در آن فاصله می‌شود با دولت ایران به یک نتیجه‌ی منطقی رسید. ولی با تجدید معرفی آقای احمدی‌نژاد به عنوان رییس دولت بعدی نباید انتظار داشت که در ترکیب هیأت دولت، تغییر زیادی صورت بگیرد اما با وجود این نمی‌خواهند این شانس از گفت‌‌وگوها گرفته بشود و بخصوص روسیه هم علاقمند به این بوده که فرصت دیگری به ایران داده بشود. و آنها از حالا در انتظار هستند تا در ماه سپتامبر، یعنی زمانی که «گروه بیست»، بیست کشور بزرگ صنعتی و نیمه صنعتی در آمریکا جمع می‌شوند، این کار به نتیجه‌ای برسد. در غیر این صورت آمریکایی‌ها انتظار دارند که با تشکل بیشتر و با کمک کشورهای منطقه که جزو «گروه بیست» هستند، فشارهای تازه‌ای با رنگ سیاسی و با قدرتی بیشتر از گذشته علیه ایران اعمال بشود.ولی کشورهایی داخل این گروه بیست هستند که ممکن است دید نرم‌تری نسبت به ایران و برنامه‌ی هسته‌ای آن داشته باشند. بنابراین اگر قرار بوده تصمیم مثلا به تحریم‌های بیشتر علیه ایران گرفته بشود، بهتر بود که در همین گروه هشت گرفته می‌شد و به اجلاس گروه بیست موکول نمی‌شد. فکر می‌کنید چرا این کار صورت گرفته است؟
من تصور نمی‌کنم. تعدادی از کشورهای گروه بیست در منطقه‌ی ما هستند که بهرحال ازاتمی‌شدن ایران نگران‌اند و آن را شروع مسابقه‌ی تسلیحاتی بزرگتری می‌بینند. منجمله عربستان سعودی و ترکیه که علی‌‌رغم روابط کاری‌ای که با ایران دارند، به شدت مخالف تبدیل شدن ایران به یک قدرت نظامی اتمی هستند. بخصوص وقتی از عربستان یاد می‌کنیم به‌عنوان یکی از اعضای گروه بیست، می‌بینیم که این کشور هم بزرگترین ذخیره‌ی اضافی نفت دنیا را دارد و هم بزرگترین صادرکننده‌ی نفت دنیاست و سیاستگذار اوپک نیز هست. همزمان می‌بینیم که وزیر خزانه‌داری آمریکا که در جهت آماده‌سازی کنفرانس گروه بیست به آسیا سفر کرده، گام بعدی مذاکراتش در منطقه با عربستان سعودی و بعد با امارات خواهد بود. به هرحال ایران هم یک صادرکننده‌ی نفت است و همزمان واردکننده‌ی نفت و این دو کشوری که میزبان‌های بعدی وزیر خزانه‌داری آمریکا خواهند بود، در مورد محدودیت‌های صدور بنزین و جایگزینی صادرات نفت با آنها صحبت به عمل می‌آید. بنابراین باید انتظار داشته باشیم که همکاری بیشتری در گروه بیست با خواسته‌های شورای امنیت شکل بگیرد و این همکاری‌ها به هیچ وجه ضعیف‌تر از خط مشی‌ای که گروه هشت در قبال ایران اتخاذ کرده نخواهد بود.
وزیر امور خارجه‌ی ایران گفته است که ایران پیام جدیدی از گروه هشت دریافت نکرده. این سخن می‌تواند به این معنا باشد که این مهلتی که گروه هشت تا سپتامبر به ایران داده است اصلا برای ایران حائز اهمیت نخواهد بود. اگر این طور است، فکر می‌کنید که ایران در این مدت برخوردش چه خواهد بود؟
دولت ایران به نظر می‌رسد در شرایط فعلی بیشتر متوجه مسایل داخلی است تا مسایلی که در خارج از ایران در قبال برنامه‌ی اتمی ایران در حال شکل گرفتن است. بنابراین توجه کمتری به واقعیت قضایا دارد. این اظهارات آقای متکی هم تکرار مطالب گذشته است که در جهت دفع‌الوقت تا بحال عنوان می‌شده است. ایران تا به حال دو بسته‌ی پیشنهادی در قبال بسته‌ی پیشنهادی گروه ۵+۱ عنوان کرده که در آن بیشتر مطالب کلی بافی فلسفی برای مدیریت دنیا مطرح شده بود. در این مورد هم آقای متکی دوباره اشاره به یک بسته‌ی سوم کرده است که این بسته با اشاره‌ی آقای اوباما به این نکته که دنیا تا بی‌نهایت نمی‌تواند منتظر دفع‌الوقت ایران بماند و بایستی به نتیجه‌ای قطعی در این باره برسد، نشان می‌دهد که آنها هم دست آقای متکی و دولت ایران را خوانده‌اند و آنچه آقای متکی اعلام می‌کند، در حقیقت ادامه‌ی وضعی است که در یکسال گذشته دولت ایران پیش گرفته بوده و به دنبال دفع‌الوقت بوده است. ولی به نظر نمی‌رسد این دفع‌الوقت در شرایط فعلی دیگر در دنیا خریداری داشته باشد.
آقای تقی‌زاده این فرصتی که گروه هشت به ایران داده و صحبت‌هایی که در اجلاس اخیر گروه هشت در مورد ایران شد، همه در مورد پرونده‌ی اتمی ایران بود و هیچ اشاره‌ای به وقایع اخیر ایران و انتخاباتی که مشروعیت‌اش حداقل توسط گروهی از مردم زیر سوال رفته، نشده است. آیا فکر می‌کنید سران کشورهای صنعتی و کشورهای قدرتمند دنیا قرار نیست که موضع‌گیری‌ای در قبال انتخابات ایران و دولت جدید ایران اتخاذ بکنند؟
این موضع‌گیری را ما در محافل غیردولتی، مطبوعات، تلویزیون های اروپا و آمریکا در جهان غرب به طور کلی می‌بینیم. بنابراین موضع‌گیری رسمی را دولتها در مورد برنامه‌ی اتمی ایران انجام دادند و موضع‌گیری در مقابل تضییع حقوق بشر و خشونت‌های دولت ایران را مردم و مطبوعات. دولتهای غربی با این عمل می‌خواستند شانسی را که وجود داشته تا دست ایران خوانده بشود از دست ندهند. تصور در غرب این است که ایران به هرحال یا پای میز مذاکره نخواهد آمد، یا در صورت آمدن رضایت به خواسته‌های نظام بین‌المللی نخواهد داد. یعنی نه در مورد قطعنامه‌های شورای امنیت تمکین خواهد کرد، نه سر به خواسته‌های جامعه‌ی اروپا و آمریکا خواهد گذاشت. ولی اگر با اشاره به مطالبی که مربوط به تضییع حقوق بشر است، دولت ایران را به قهر وادار بکنند و ایران هم در مقابل جامعه‌ی جهانی را متهم به مداخله در امورداخلی ایران بکند، شاید این فرصت برای خواندن دست ایران از آنها گرفته بشود. بنابراین می‌خواهند همه فرصت‌های لازم را به ایران داده باشند تا کشورهایی مثل روسیه و چین که همچنان فکر می‌کنند باید به دیپلماسی شانسی داد و با ایران از در گفت‌وگو وارد شد و اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی شدیدتر را فعلا معوق گذاشت، آنها هم به این جمع بپیوندند. به نظر من این تاکتیک، تاکتیک غلطی نیست و آنها در دو مسیر مختلف در جهتی که شما اشاره کردید مطبوعات و رسانه‌های جمعی را می‌بینند، و در جهت دولتی با اولویتی که برنامه‌های اتمی ایران برای آنها دارد، اعمال فشار را در این مورد انجام می‌دهند.
بنابراین معتقدید که این آخرین فرصت غرب به ایران خواهد بود؟
با توجه به این که ذخائر غنی‌شده‌ی اورانیوم ایران در حدی است که همین حالا قادر است با افزایش غلظت آن مبادرت به تولید بمب اتمی بکند، فکر می‌کنم که زمان همین حالا هم سپری شده است. بنابراین از حالا به بعد زمان حساسی خواهد بود، هم برای کسانی که مخالف رشد کشورهای اتمی تازه در دنیا هستند و هم برای کشوری مثل ایران که به هرحال بایستی برای مواجه شدن با روزهای سرنوشت ساز آینده خودش را آماده بکند.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: بهرام محیی