«فعالیت اجرایی شورای نگهبان ناقض جمهوریت است»

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به "شورای نگهبان" نقشی پراهمیت اما قابل‌تفسیر بخشیده است. سردمداران سنت‌گرا و محافظه‌کار این ارگان بلندپایه را برای "اسلامیت" نظام ضروری می‌دانند درحالی‌که بسیاری از صاحب‌نظران، به ویژه با توجه به عملکرد ناشفاف این نهاد، آن را با اصل "جمهوریت" نظام در تضاد می‌بینند.

حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی، در جمع مسئولان وزارت کشور به صراحت گفت: «شورای محترم نگهبان ناظر است نه مجری. مجری انتخابات دولت است. دولت مسئول برگزاری انتخابات است و دستگاهی هم پیش‌بینی شده که نظارت کند تا خلاف قانون صورت نگیرد. شورای نگهبان چشم است و چشم نمی‌تواند کار دست را بکند، نظارت و اجرا نباید مخلوط شوند».

بیشتر بخوانید: روحانی: شورای نگهبان ناظر انتخابات است نه مجری

رحیم ابوالحسنی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در گفت‌وگویی با خبرگزاری "خبر آن‌لاین"، از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی بر موضع رئیس جمهور منتخب مردم صحه گذاشته است.

این کارشناس علوم سیاسی می‌گوید: «مفهوم آزادی به معنی حاکميت مردم در تعيين سرنوشتشان و دخالت در امور جامعه است... مردم بايد در انتخاب کارگزاران شرکت کنند. در انتخاب نخبگان مردم بايد آزاد باشند. در انتخاب شدن هم بايد آزاد باشند.»

به گفته او مردم باید در فرايند تصميم‌سازی و در سياست‌گذاری مشارکت داشته باشند. این اصل که از شعارهای اصلی انقلاب ایران علیه رژیم شاه بود، در نوع حکومتی "جمهوری" تبلور می‌یابد.

«جمهوريت يعنی مشارکت مردم در قدرت سياسی، يعنی مشارکت در انتخاب زمامداران از بالاترين مقام که رهبری است، تا پايين‌ترين مقام‌ها که شوراهای روستاهاست. به اين می‌گويند جمهوريت. بايد در تصميم‌سازی هم دخالت داشته باشند...»

او می‌گوید که آزادی در "بطن اسلام" وجود دارد و کسی نمی‌تواند به نام اسلام، آن را از مردم بگیرد. زیرا به گفته او: «روح انقلاب اسلامی، روح جمهوری اسلامی، روح اين نظام، مبتنی بر آزادی به معنای جمهوريت است. هرکسی بخواهد اين جمهوريت را محدود کند از اين روح دور شده است.»

رشد اقتدارگرایی پس از انقلاب

این استاد علوم سیاسی از عملکرد قشری که پس از انقلاب قدرت را در ایران قبضه کردند، انتقاد می‌کند. گروهی که با نهادهایی مانند شورای نگهبان به انحصار قدرت و در نتیجه "اقتدارگرایی" روی آورده‌اند. به اعتقاد او، برای این گروه تمسک به نهادهای غیردموکراتیک تنها دستاویزی است برای حفظ قدرت و بهره‌گیری از منافع آن.

او می گوید که بر این مبنا شورای نگهبان باید به مثابه یک ارگان معنوی خود را از دخالت در گردونه قدرت دور نگه دارد.

بیشتر بخوانید: شورای نگهبان و مبنای موافقت و مخالفت با نظارت استصوابی

شورای نگهبان نباید پیشاپیش درباره روند انتخابات و نامزدهای انتخاباتی تصمیم بگیرد، بلکه باید مراقب باشد که انتخاب نمایندگان طبق اصول صریح قانون اساسی صورت گیرد.

ابوالحسنی نتیجه می‌گیرد: «در قانون اساسی شرايط نمايندگی نوشته شده و همچنين تصريح شده است که هيئت‌های اجرايی اينها را تطبيق می‌کنند و شورای نگهبان نظارت می‌کند که آيا اين قواعد رعايت شد يا نشد. نظارت می‌کند نه اينکه خودش بيايد رد يا تاييد صلاحيت بکند.»