مجلات ویژه زنان، آموزش زیبایی یا آگاه‌سازی از حقوق برابر؟

مجله آمریکایی «Cosmopolitan» که نخستین شماره‌اش در سال ۱۸۸۶ منتشر شد، را به حق می‌توان مادر تمام مجله‌های زنان دانست. این مجله در حال حاضر به بیش از ۳۰ زبان منتشر می‌شود و از آن زمان تا به حال هزاران مجله ویژه زنان در سراسر جهان انتشار یافته‌اند: «Emma» در آلمان، «Meri Saheli» در هندوستان، یا حتی «African Woman» در شرق آفریقا. اما سوالی که همیشه با دیدن این مجله‌ها به ذهن خطور می‌کند، این است که آیا آنها واقعا به مشکلات زنان می‌پردازند؟ آیا در کشورهای در حال توسعه مجلاتی از این دست زنان را در مورد حقوقشان آگاه می‌سازند؟ یا اینکه تنها صفحاتشان پر از مدل‌های کفش و رژیم‌های غذایی جدید است؟

بلندگویی برای رساتر کردن صدای زنان

سه سال پیش در اوگاندا، سیلویا اووری (Sylvia Owori)، یک طراح مد اوگاندایی، مجله‌ای را به نام «زن آفریقایی» راه‌اندازی کرد. این مجله هر ماه در پانزده هزار نسخه و در چهار کشور آفریقایی دیگر از جمله رواندا، تانزانیا، کنیا و سودان منتشر می‌شود. سیلویا می‌گوید که زنان در آفریقا هم مثل زنان نقاط دیگر جهان میان خانواده، شغل و انتظارات اجتماع قرار گرفته‌اند. برای همین هم او می‌خواهد مجله «زن آفریقایی» به بلندگویی برای رساتر کردن صدای زنان این قاره تبدیل شود.

هر شماره این مجله پنج هزار شیلینگ اوگاندا قیمت دارد که مبلغی در حدود دو یورو است، اما باز هم با همین قیمت پایین بسیاری از زنان این منطقه قادر به خرید آن نیستند و آن کسی که در اول ماه آنقدر توانمند است که از پس خرید یک نسخه از «زن آفریقایی» بر می‌آید، این مجله را به دیگران هم امانت می‌دهد.

سیلویا از تاثیر رسانه‌ها به خوبی آگاه است و می‌داند که همین مجله کوچک هم می‌تواند برای بسیاری از زنان الهام بخش باشد. از همین رو بخش ثابتی را در هر شماره به معرفی «زن برتر» ماه اختصاص داده است. او می‌گوید: "اینها زنانی هستند که از نظر ما در زندگی‌اشان به جایی رسیده‌اند و مرزهایی را درهم شکسته‌اند، به خصوص در این دنیای مردانه. مثلا ما تعداد کمی نماینده زن در پارلمان داریم و طبیعی است که باید به آنها بها دهیم. وقتی که این زنان داستانشان را تعریف می‌کنند، باعث می‌شوند تا زنان دیگر هم از آنها الهام بگیرند و آنها را الگوی خود قرار دهند."

آفریقا قاره‌ای است که باورهای سنتی در آن بیش از هر جای دیگری در جهان حکمفرماست. سنت به ابزاری برای خاموش کردن صدای زنان تبدیل شده است و موضوعات فراوانی وجود دارند که حرف زدن درباره آنها ممنوع است. دفتر تحریریه مجله «زن آفریقایی» هر هفته دریافت کننده صدها نامه ناشناس و بدون اسم است که «خاله» باید به آنها پاسخ بدهد؛ پرسشهایی پیرامون ختنه زنان، تجاوز یا خشونت علیه زنان.

آیا جایی برای آموزش باقی مانده است؟

از سال ۱۹۸۷ که مجله «Meri Saheli» در شهر بمبئی برای اولین بار به روی دکه روزنامه‌فروشی‌ها رفت تا به امروز «اوشا گوپتا» در آن قلم می‌زند. مجله‌ای به زبان هندی به معنای «دوست من».

درطی این بیست سال زندگی زنان در هند دستخوش تغییرات فراوانی شده است. بهبود اوضاع اقتصادی و آزاد سازی بازارها باعث شدند تا طرز تفکر مردم عوض شود اما با این همه زنان هندی این تغییرات را بیش از همه مدیون مجله‌هایی چون «Meri Saheli» هستند که حقوقشان را به آنها یادآور می‌شدند و تبلیغ می‌کردند. اوشا در این زمینه می‌گوید: " همیشه برای زنان مرز مشخص کرده‌اند. اما حالا مادران دختران جوان آگاه‌تر شده‌اند. قدیم‌ها مردم فکر می‌کردند که زنان به تحصیلات آن چنانی نیاز ندارند و اصلا نباید کار کنند. اما حالا این طرز تفکر کاملا عوض شده است. امروزه زنی که به دنبال شغلی رفته، اگر در خانه والدین همسرش به مشکلی بربخورد، می‌تواند همچنان روی پاهای خود بایستد."

وقتی که صفحات مجله «Meri Saheli» را ورق می‌زنید با مطالبی برخورد می‌کنید که قرار است به زنان آموزش دهند چگونه لاغر شوند، چه طور زیباتر به نظر برسند یا از چه راهی ظرف مدت کوتاهی وزن دلخواهشان را به دست آورند. در میان مدلهای جور واجور کفش و لوازم آرایش آیا جایی برای آموزش زنان هم وجود دارد؟ اوشا در دفاع از این موضوع می‌گوید: « الان در شمال هند، یعنی جایی که کمتر توسعه یافته، زنان مجله ما را می‌خوانند. ما ستونهای زیادی داریم که در آنها ترفندهای مختلف خیاطی یا بافندگی را آموزش می‌دهیم. زنان از این مطالب ایده می‌گیرند، می‌توانند آنها را بال و پر بدهند و از این راه پولی به دست آورند. هر زمانی هم که صحبت از زیبایی می‌شود هر زنی گوشش را تیز می‌کند، می‌خواهد در شهر زندگی کند یا در روستا!"

از همین رو اوشا تاکید می‌کند که زنان دیگر در تمام زمینه‌ها فعالیت می‌کنند، خواسته‌ها و رویاهایشان پرورش یافته اما دیگر خواهان به دست آوردن آنها در چارچوب خانواده‌هایشان نیستند، بلکه می‌خواهند این بار آنها باشند که خود را بالا می‌کشند و خانواده‌هایشان را هم با خود همراه می‌کنند.