موفقیت ایران در خرید گاز ترکمنستان

یک سال پیش هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصحلت نظام که به نام او در ترکمنستان شهرکی نامگذاری شده، از رهبران ترکمنستان انتقاد کرده و محمود احمدی نژاد نیز برخی از مقامات داخل کشور را در قطع صدور گاز همدست دانسته بود. ولی بسیاری از نمایندگان استان‌های شمالی و شمال شرقی کشور خواستار ادامه گفتگوی دولت با ترکمنستان شدند. حال این مذاکره با امضای قرارداد گازی بین دو کشور پایان یافت.

بحران گازی رفع شد

در آخرین روزهای سال ۲۰۰۸ میلادی یکی از بزرگترین چالش‌های روابط ایران و ترکمنستان با امضای قرارداد گازی از بین رفت. سید رضا کسایی زاده، معاون وزیر نفت ایران در طول یک هفته دوبار به ترکمنستان سفر کرد و با مقامات نفت و گاز این کشور قرارداد جدیدی را امضا کرد.

معاون وزیر نفت ایران نرخ گاز صادراتی ترکمنستان را اعلام نکرد، ولی قرارداد به صورت موقت و برای تحویل گاز به مدت شش ماه با قیمت ثابت منعقد شده است. مقامات ایرانی ثابت بودن قیمت گاز را به بحران اقتصادی جهان و عدم ثبات انرژی در بازارهای بین‌المللی ارتباط داده‌اند. امضای قرارداد جدید گازی بین ایران و ترکمنستان موجب شده است "بحران گازی" در شمال کشور رفع گردد.

کشف چاه‌های گازی در نزدیکی مرز ایران

مذاکرات دو کشور هم‌زمان بود با کشف چاه‌های نفت و گاز ترکمنستان در نزدیکی مرزهای ایران. مطبوعات ترکمنستان گزارش داده‌اند که میدان گازی در بخش آلتی قویی واقع در منطقه حسن قلی در نزدیکی مرز ایران قرار دارد.

در چاه حفاری شده در این میدان هر شبانه‌روز ۴۰۰ هزار مترمکعب گاز استخراج می‌شود و حفاری دو حلقه چاه دیگر در این منطقه نیز در دستور کار قرار دارد. سیدرضا کسایی زاده معاون وزیر نفت گفته است که ایران در میادین گاز کشف شده در نزدیکی مرزهای خود سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

میادین کشف شده در نزدیکی خط لوله گاز کربچه - کردکوی است. این خط لوله به طول ۲۰۰ کیلومتر است. مقامات ایرانی امیدوارند صادرات گاز ترکمنستان به ایران در سال جاری به ۱۴ میلیارد متر مکعب گاز افزایش یابد.

برخی از کارشناسان محلی صدور گاز ترکمنستان به ایران را برای خروج ترکمنستان از "زیرسلطه روسیه" مهم ارزیابی کرده‌اند. روسیه به عنوان یگانه امکان صدور گاز ترکمنستان به اروپا بیم دارد که در آینده این نقش را جمهوری اسلامی نیز به عهده گیرد.

شکست روسیه در انحصار گاز ترکمنستان

هم‌زمان با سفر هیئت ایرانی به عشق آباد، آلکسی میلر، رئیس شرکت روسی گازپروم نیز به ترکمنستان سفر کرد، ولی رئیس جمهور ترکمنستان وی را به حضور نپذیرفت. مقامات ترکمنستان از سیاست روسیه در قبال خرید گاز این کشور ناخرسندند و قصد دارند از مسیرهای مختلف از جمله مسیر ایران به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند.

آلکسی موخین مدیر مرکز مطالعات سیاسی در مسکو از ناموفق بودن سیاست روسیه در ترکمنستان اشاره کرده و می‌گوید: «در سال ۲۰۰۸ سفرهای رسمی مقامات روسی به ترکمنستان هیچگونه نتیجه‌ای نداشت و بویژه در عرصه انرژی، روسیه در آسیای مرکزی موفقیتی بدست نیاورد.»

او همچنین معتقد است که سیاست‌های جدید رهبر ترکمنستان در قبال "تنوع مسیرگاز" موجب نارضایتی مقامت روسیه شده است.

این در حالی است که نورمحمد خاناموف، یکی از مقامات سابق دولتی ترکمنستان به تغییر سیاست دولت این کشور در خصوص راههای مختلف صدور گاز با تردید می‌نگرد. او در این رابطه اظهار می‌دارد. «گاز ترکمنستان مثل سابق از طریق خاک روسیه صادر خواهد شد. مذاکراتی که در خصوص صدور گاز به اروپا و یا دیگر کشورهای دنیا انجام می‌گیرد درحد حرف باقی مانده و فعلا تغییری در سیاست‌های دولت بوجود نیامده است.»

قطعنامه سازمان ملل درباره امنیت مسیر انرژی

دولت ترکمنستان رسما از سازمان ملل درخواست کرده است که برای تأمین امنیت مسیر انرژی به این کشور کمک کند. در روزهای پایانی سال ۲۰۰۸ میلادی در شصت و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای بنا به پیشنهاد ترکمنستان بر مبنای تامین امنیت خطوط لوله گاز با رای مثبت ۱۹۲ کشور به تصویب رسید.

مطبوعات ترکمنستان گزارش داده‌اند که این کشور قصد دارد در سال آینده بیش از یکصد ملیارد متر مکعب گاز به روسیه، چین و ایران صادر کند. برخی از کارشناسان محلی گفته‌اند که ایران به دلیل هم مرزی با ترکمنستان می تواند در آینده به عنوان یکی از مسیرهای اصلی صدور انرژی ترکمنستان مطرح گردد.