ناامیدی مهاجران افغان پس از بازگشت به وطن

سه دهه جنگ در افغانستان باعث آواره شدن میلیون‌ها شهروند افغانی و مهاجرت آنان به کشورهای مختلف شده است. علاوه بر مهاجرانی که اکثراً در ایران و پاکستان به سر می‌برند، جنگها، آوارگان و بیخانمان‌های داخلی را نیز پدید آورده است.

علل مهاجرت مردم از افغانستان

مسلماً این مهاجران در کشورهای مختلف با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند و با سختی‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. اما آنچه که قابل سوال است، این است که با وجود اینکه وضعیت افغانستان رو به آرامی نهاده است، چرا هنوز هم در سالهای جاری مردم افغانستان به ایران و پاکستان مهاجرت می‌کنند؟

این موضوع دلایل مختلفی دارد: بیکاری، فقر، گرسنگی، نبود آب آشامیدنی و برق، نبود امکان تحصیلات مناسب و برابر با کشورهای همسایه، مردم را بر آن داشته است تا بدون اینکه جنگی مانند گذشته وجود داشته باشد باز هم به کشورهای همسایه مهاجرت کنند و این مهاجران که هیچ امیدی به بهبود وضعیت کشور خود ندارند، حاضر نیستند به افغانستان برگردند.

از سوی دیگر عده‌ای از این مهاجران بارها به افغانستان برگشته و دوباره به ایران رفته‌اند و مشاهدات خود را از امکانات آنجا برای مردم افغانستان بازگو کرده‌اند که این خود باعث تشویق مردم به مهاجرت می‌شود. در واقع بعضی از مردم با وجود اینکه در افغانستان کار می‌کنند و حتی مالک خانه هستند، اما چون توقع بالاتری از سطح زندگی دارند، باز هم به فکر مهاجرت می‌افتند.

مشکلات مهاجران پس از بازگشت به افغانستان

مهاجرت افراد مشکلات زیادی را در پی دارد. تعدادی از این مردم زمانی که روسها به افغانستان حمله کرده بودند به ایران رفته‌اند. از آن زمان تا کنون مدت زیادی می‌گذرد. این افراد در ایران صاحب فرزند شده‌اند و فرزندان آنها فرهنگ و سنت و خوی مردم کشور میزبان را کسب کرده‌اند، در آنجا تحصیلات خود را گذرانده‌اند. این مدت حتی پدران و مادرانشان نیز فرهنگ افغانستان را فراموش کرده‌اند.

هنگامی که آنها به افغانستان بازمی‌گردند، گویی کشور اصلی‌شان را ترک کرده‌اند و به سرزمین غریبه‌ای داخل شده‌اند. فرزندان مهاجر حتی لهجه کشور خودشان افغانستان را یاد ندارند و از لحاظ مذهب نیز متفاوتند. زیرا اکثر مردم اهل تشیع به ایران مهاجرت کرده‌اند و مردم اهل تسنن به پاکستان رفته‌اند. از سوی دیگر مهاجران پس از بازگشت به افغانستان با بیکاری و نبود سرپناه، با مشکلات فرهنگی، مذهبی، سیاسی و عدم امنیت مواجه‌ می‌شوند. آنها که در مهاجرت شاید حتی صدای شلیک تفنگ را نشنیده باشند، در افغانستان هر روز با انتحار، بمب‌گذاری و کشته شدن غیرنظامیان توسط نیروهای خارجی روبرو هستند.

کمبود امکانات زندگی

فریده ۲۱ ساله که ساکن کابل است و به طور داوطلبانه از ایران با خانواده‌اش به افغانستان بازگشته است، به شدت پشیمان است و می‌گوید: «ما در منطقه ی دشت برچی زندگی می‌کنیم. برق نداریم که تلویزیون ببینیم. آب را به صد زحمت از چاه بیرون می‌کشیم. پدرم اجازه نمی‌دهد که زیاد از منزل بیرون برویم. در ایران ما به تنهایی همه جا می‌رفتیم، اما حالا نمی‌توانیم هیچ کاری را به تنهایی انجام دهیم.»

زمستان سخت افغانستان و بدون سوخت عرصه را بر مهاجران بازگشته به وطن تنگ کرده است. در ایران دسترسی به گاز برای آنها سهل بود، اما هم اکنون آنان توان خرید چوب برای سوخت زمستان را ندارند یا حتی اگر چوب هم داشته باشند، نمی‌توانند بخاری‌ها را روشن کنند و چوب را آتش بزنند. سمیه که در منطقه کارته سخی کابل زندگی می کند و ۱۶ سال دارد می‌گوید: «من بعد از ۲ سال تازه یاد گرفتم بخاری چوبی را روشن کنم چون در ایران ما بخاری گازی داشتیم.»

آزار بخاطر تفاوت لهجه

مشکل لهجه اساسی‌ترین معضل برای مهاجران بازگشته از ایران است، زیرا مردم افغانستان و حتی بعضی از افرادی که در مراتب دولتی هستند، این تصور را دارند که فارسی و دری دو زبان متفاوت هستند. تا زمانی که این افراد با لهجه‌ی دری انس نگرفته‌اند، با لهجه‌ی فارسی صحبت می‌کنند و مورد تمسخر قرار می گیرند.عباس که ۱۷ سال دارد می گوید:« ما در ایران که بودیم، مردم ایران مسخره‌مان می‌کردند و به ما افغانی می گفتند و دشنام می‌دادند و حالا در کشور خودمان همین که حرف می‌زنیم ما را مسخره می‌کنند و به ما می‌گویند تو ایرانی هستی!! نمی‌دانم بالاخره ما کجایی هستیم؟»

این مشکلات شاید آنقدر جدی به نظر نرسد، اما توانسته است اکثر جوانان بازگشته از ایران را افسرده کند، تا جایی که بعضی‌ها به خودکشی دست زده و بعضی‌ها دچار بیماری روانی شده‌اند. اینها تنها گوشه ای ازمشکلات مهاجرین افغانستان است که هم در ایران و هم در افغانستان با آن مواجه بوده‌اند .

قول وفانشده دولت افغانستان

دولت افغانستان به مهاجران بازگشته وعده داده بود که به آنها زمین می‌دهد‌ اما فقط تعداد اندکی صاحب زمین هستند و بقیه در وضعیتی نابسامان و بدون خانه وسرپناه زندگی می‌کنند. حتی مجلس افغانستان رای اعتماد خود را از وزیر امور خارجه به دلیل بی توجهی به وضعیت مهاجران سلب کرد، اما این وزیر هنوز هم به کار خود ادامه داده است.

نویسنده: خدیجه تلاش

تحریریه: کیواندخت قهاری