نبرد با نسل‌کشی؛ كتابخوانی نويسنده ترک در انتشاراتی ايرانی
۱۳۹۳ مهر ۲۸, دوشنبه
رمان تاريخی "داوران رستاخیز" كه در سال ۱۹۹۹ در استانبول منتشر شده و پرفروشترين كتاب آخانلی در تركيه است، بخش سوم از مجموعه رمان‌های "درياهای گمشده" است كه طی آنها آخانلی دوره‌های گوناگون تاريخ تركيه را ترسيم می‌كند.
موضوع بخش سوم اين مجموعه، كشتار ارامنه در سالهای ۱۹۱۵ـ۱۶ است.
اميدبيک، جوانی كه پدر و مادرش را از دست داده از بندر ازمير به سفری تاريخی می‌رود تا آنچه در كتاب‌های تاريخی نيامده را خود بجويد و بيابد.
يک بار زمانی كه اميدبيک به شورش عليه حكومت متهم مي‌شود و به زندان می‌افتد، بازپرس به او مي‌گويد: «فرق من و تو اين است كه من گذشته را در كتاب‌ها می‌جويم و تو در سفرهايت. شايد به همين خاطر، من چيزی درباره‌ی كشتار ارمنی‌ها در گذشته پيدا نكردم".
روند برنامه كتابخوانی
بيش از ۵۰ علاقه‌مند ايرانی، آلمانی، ترک، كرد و ارمنی گرد هم آمده بودند تا بخش‌هايی از كتاب آخانلی را بشنوند. پس از نی‌نوازی كمال ساحر، گورل نوازنده‌ی كردتبار، نخست آناهيتا مهدی‌پور به معرفی دوغان آخانلی و همخوانان او پرداخت كه هركدام از اقليت‌های زبانی و قومی تركيه هستند.
خانم مهدی‌پور اشاره كرد كه در آستانه‌ی صدمين سالگرد نسلكشی ارامنه، مقامات تركيه هنوز اين فاجعه‌ی تاريخی را يكسره انكار می‌كنند و اهميت رمان آخانلی هم درهمين جاست.
دوغان آخانلی در سال ۱۹۵۷ در ايالت آرتوين در شمال شرق تركيه زاده شد ولی از ۱۲ سالگی در استانبول ميزيست. يک بار در ۱۸ سالگی و بار دوم در ۲۸ سالگی دستگير و به مدت دو سال زندانی شد. در سال ۱۹۹۱ به آلمان گريخت و از آن زمان به عنوان نويسنده و تلاشگر حقوق بشری در اين كشور فعاليت می‌كند.
كتابخوانی و اجرای تئاترال
در بخش اصلی نشست، آخانلی به همراه همكار يونانی‌تبار خود خانم سوفيا گئوگاليديس بخش‌هايی از رمانش را خواند و توضيحاتی درباره‌ی هر صحنه داد.
داستان آخانلی سفری است به زمان‌ها و صحنه‌های تاريخی گوناگون.
صحنه‌های پرتضادی از ديدگاه قربانيان در برابر مجرمان نسلكشی، به صورت تصويرها و ايهام‌ها بيان می‌شوند و فارغ از شعارهای ترحم‌انگيز، خواننده را به فكر و تعمق درباره‌ی آن فاجعه‌ی تاريخی وامیدارد.
در اين ميان به نقش آلمان در جنگ جهانی اول و پشتيبانی از تركان جوان در "تصفيه" ارامنه نيز اشاره می‌شود.
در بخش پايانی جلسه كتابخوانی، نخست آخانلی بخشی از كتاب خود را به زبان تركی خواند كه به گفته‌ی او زبان حال مسببان كشتار اقليت‌هاست.
همزمان همخوانان همراه آخانلی، همان بخش را به زبانهای آلمانی، كردی و ارمنی خواندند كه اجرایی تئاترال از كتاب بود.
آخانلی در پاسخ به دويچه وله گفت كه با اين كار ميخواسته اهميت زبانهای كردی و ارمنی كه اقليت‌های تحت ستم بوده‌اند را برجسته كند.
اميد به آينده‌ای چندمليتی
در بخش پرسش و پاسخ از آخانلی پرسيده شد كه چه ويژگي‌ها و انگيزه‌هايی به او به عنوان يک نويسنده‌ی ترک‌تبار كمک كردند كه چنين رمان انتقادی بنويسد چون تا كنون رمان‌هايی كه به نسلكشی ارامنه پرداخته‌اند، همه توسط نويسندگان غيرترک نوشته شده‌اند.
آخانلی گفت: "نخست اينكه من از نوجوانی با نيروی خشن حكومت تركيه درگير بودم و اين مرا فردی منتقد به ديكتاتوری بار آورد. اينكه من گرايش چپ و سوسياليستی داشتم هم مرا از انديشه‌های ناسيوناليستی دور و جدا ميداشت و انسان‌دوستی را در من تقويت می‌كرد".
در پاسخ به اين پرسش كه چرا تركيه نسلكشی ارامنه را انكار می‌كند، آخانلی گفت: درحاليكه امپراتوری عثمانی يک حكومت چندمليتی بود، حكومت تركيه بر اساس پان‌تركيسم ايجاد شده است. توجيه تاريخی اين حكومت، ناسيوناليسم تركی است و به همين خاطر آزادی و حقوق اقليت‌ها را برنمی‌تابد. هنوز كه هنوز است، در هيچ يک از اسناد رسمی از كردها به عنوان يكی از خلق‌های تركيه نامی برده نشده است.
در پاسخ به اين پرسش كه آيا آخانلی تغييری در جامعه تركيه به سوی برخورد سازنده و آشتی‌پذير با اقليت‌ها مشاهده ميكند، نويسنده گفت «گرچه تنها گام‌های اوليه در اين راه برداشته شده، ولی اميد به تغيير در اذهان عمومی بسيار است. از سال ۲۰۰۵ مراسم يادبود قربانيان ارمنی در استانبول برگذار می‌شود. حتا شهردار كُردتبار دياربكر رسما در چنين مراسم يادبودی شركت كرد. به تازگی كليساها و ساختمان‌های مذهبی ارامنه ترميم می‌شوند و جمعيت ۶۰ هزارنفری ارامنه در استانبول ديگر محكوم به پنهان‌سازی تبار خود نيست.»