نگاهی به آلبوم گروه راك «هك» • گپى با مانى صفى‌خانى و مهرداد فلاح
۱۳۸۵ اردیبهشت ۲۳, شنبه
اين دو در گپى با «عصر شنبه» از كم و كيف شكل‌گيرى اين آلبوم و همكاريشان سخن مى‌گويند.
براى شنيدن گفتگوى «عصر شنبه» با مانى و مهرداد و همچنين شمارى از قطعات آلبوم جديد گروه «هك»، فايل صوتى پايان صفحه را كليك كنيد!
***************
آغاز فعاليت‌هاى مانى صفى‌خانى برمی‌گردد به اوايل دهه هفتاد شمسى. در سالهاى ۱۳۷۳ و ۷۴، مانى دو مجموعه سولو به زبان انگليسى تهيه كرد تحت عنوانهاى «به سوى آسمان» و «قايق آبی» كه شعر اكثر قطعات اين مجموعه هم از Robert Frost، نويسنده و شاعر آمريكايى بود.
حدود پنج سال پيش مانى با تشكيل گروه هك فصل تازه‌ای را شروع كرد و آشنايی‌اش با مهرداد فلاح، يكى از شعراى معاصر ايران سبب شد كه راه تازه‌ای را پيش گيرد و در پى تركيب موسيقى راك و شعر معاصر فارسى باشد. خود او دراين‌باره مى‌گويد:
«فارسی برایم یکمقدار ناشناخته‌تر بود. چون در اين موزیک هیچ کلیشه‌ای برای زبان فارسی نبود، بخصوص برای موزیک راک، البته بجز موزیک اوهام. بعد یکمقدار هم برایم جذاب بود، از این بابت که خودم هم یک چیزهایی را در آن کشف کنم. از شعرهای مهرداد هم خوشم می‌آمد، وقتی می‌خواندم به نظرم خیلی آزاد و راحت می‌آمد و ترجیح دادم با چنین شعر ساده‌ای آن موزیکی را که می‌خواهم بسازم.»
در سال ۲۰۰۳ مجموعه‌ی "زيرپوستم" تهيه شد كه يكى از قطعات آن به نام «شيپور» هم پيش از تهيه اين مجموعه در مسابقه موسيقى زيرزمينى، موسوم به UMC با استقبال خوبى روبرو شده بود:
«UMC برای خود من فوق‌العاده مثمرثمر بود، از اینکه هم به من انگیزه داد و هم اینکه قطعه‌ام را توانستم پخش کنم، در واقع برایم پخش‌اش کردند. برای خودم بازتاب خیلی خیلی خوبی داشت و ارتباط شخصی من با UMC واقعا برایم خوب و مثبت بود.»
شعرهاى مجموعه «زير پوستم» هم از مهرداد فلاح است و كلنجار رفتن‌هاى مانى با اين اشعار براى پيدا كردن فرمول موسيقايى مناسب براى اين شعرها در واقع راه را بر آلبوم جديد هك يعنى آلبوم «من» هموار كرد.
«من و کسری ابراهیمی که در واقع در این آلبوم درامز زده، روی این شعرها، مثلا از همان آلبوم «زیر پوستم»، خیلی سروکله زدیم که چارچوب درست و مناسب برایش پیدا کنیم و آن آلبوم که تمام شد در واقع استارتش دیگر خورده بود و راه حدودا معلوم شده بود. نمی‌گویم این فرمی که الان هست دیگر تکمیل است. نه! خیلی وجوه مخفی‌تری هم در اين شعرها هست که شاید هنوز کشف نشده یا ما کشف نکرده‌ایم. اما آن آلبوم اولی، يعنى «زير پوستم» باعث شد که فرمول کلی‌اش دربیاید. یعنی شاید مدام بهتر بشود و این شعر که ممكن است كه در حالت عادى خیلی سنگین باشد و برای درکش به زمان بیشتری نیاز باشد، در آلبوم بعدی بطور کامل این مشکل برطرف شده باشد.»
آلبوم «من» دربرگيرنده ۱۳ قطعه هست كه اين‌بار هم بر اساس شعرهاى مهرداد فلاح شكل گرفته‌اند؛ شعرهايى كه شايد درك آنها و برقرار كردن رابطه با آنها مستلزم چند بار خواندن باشد. اما خود موسيقى هك تا چه اندازه توانسته است به درك سريعتر و بهتر اين اشعار كمك كند؟ مانى معتقد است:
«من تا آنجايى که ممکن بود سعی کردم این ریتم‌ها را، بخصوص آن نواهایی را که شنیده می‌شوند، از توی دل خود شعر دربیاورم. خود مهرداد هم می‌گوید که این موزیک باعث شده که یکمقدار شعرها برای خواننده یا شنونده ساده‌تر به نظر بیاید. خاصیت این شعر به نظر خودم این است که این یک شعرها «زیرپوستی» است. یعنی در درجه اول شاید، بقول تو، مثلا هیچ پیام خاصی را از آن نگیری، اما آن یک پیام مخفی در خودش دارد . زمانیکه چندبار بخوانی، شاید متوجه بشوی که آن شعر چی می‌خواسته بگوید. و فکر می‌کنم که این موزیک‌ها به آسان‌ترشدن شعرها کمک کرده. این شعرها یکسری ریتم دارد، مثلا براساس سیلاب شعر، وقتی می‌گوییم «این/ هم/ من»، این سه سیلاب است، درست! این سه سیلاب تقریبا توی موزیک هم همان سه سیلاب شده. در واقع آن ریتم مخفی که تو در حالت عادی می‌خوانی و شاید متوجه‌اش هم نشوی، این موزیک تا حدی آن را برجسته کرده و بعد، به همین دلیل است که حالا آن شعر ساده‌تر به گوش می‌آید.»
اما خود شاعر، يعنى مهرداد فلاح اين مسئله را چطور مى‌بيند، آيا معتقد است كه موسيقى هك در كشف بهتر اشعارش تاثير گذار بوده و حتى موجوديتى تازه به اين شعرها بخشيده است؟
«دقیقا همینطور است! یعنی اين موسيقى گاهى یک لایه‌ای از شعر را برایم آشکار کرده که قبل از آن، بعنوان یک خواننده، برایم آشکار نبود. می‌دانید چی می‌خواهم بگویم؟ یک ويژگی‌های عاطفی و نهفته‌ای را توی این موزیک‌ها برملا کرد که مرا هم شگفت‌زده کرد که اصلا انگار از نو داشتم این شعرها را می‌خواندم. و این دیگر خصلت‌اش هست. یعنی شعر من روی موزیک مانی در واقع یک موجودیت دیگری پیدا کرده، چون اصلا وارد یک فضای هنری تازه‌تری شده و الان دیگر نمی‌شود اینها را از هم منفک کرد و توی این موزیک‌ها دیگر نمی‌شود گفت که شعر مهرداد فلاح، موزیک مانی. اینها یک چیز است، یک موجود واحد است و برای خودش زندگی می‌کند. و به نظر من، در این قطعات موسيقى یک‌جور خوانش دیگر از شعر پیشرو فارسی ارائه شده است.»
شعر قطعات آلبوم «من» از يكى از دفترهاى شعر مهرداد فلاح انتخاب شده است كه پيشتر تحت عنوان «دارم دوباره كلاغ مى‌شوم» انتشار يافته بود. اما خود مهرداد چه نقشى در انتخاب اشعارى كه در اين آلبوم گنجانده شده‌اند داشته؟ آيا بر آن بوده كه سليقه خود را به كرسى بنشاند؟
«مستقیم، نه! یعنی سعی کردم بهیچوجه سلیقه و خواست شخصی خودم را به مانی تحمیل نکنم. در واقع خواستم که مانی خودش بتواند...، یعنی اصلا برای من قشنگ‌تر این بود که ببینم یک موزیسین با کدام کارها بیشتر رفیق می‌شود و اصلا نوع خوانش او از این شعرها چی هست. تنها چیزی که من به مانی توصیه کردم، این بود که به او گفتم، در این شعرها یک فرم موسیقیایی پنهان هست که اگر آن فرم موسیقیایی کشف بشود، خیلی راحت آن اتفاق می‌افتاد و می‌تواند براحتی با این موزیک‌ها هماهنگ بشود و از توی آن یک کار خوب دربیاید. چون، بهرحال به اعتقاد من، این نوع موزیک و این نوع شعر هردو محصول زیست انسان معاصر هست و قطعا با همدیگر خیلی خیلی نزدیکی دارد و کار به شکلی خلاق صورت بگیرد، آن فرم موسیقیایی که گفتم توی این شعرها نهفته است، خیلی راحت آشکار می‌شود. این اتفاقی‌ست که بويژه در این آلبوم دوم، در واقع آلبوم من، توی بعضی از ترانه‌ها رخ داده است.»
و خود مانى هم كه سال‌ها روى اين شعرها كار كرده، در مورد شكل‌گيرى قطعات و به ويژه نقش شهرام شعرباف، خواننده و گرداننده گروه اوهام، در اجراى قطعات آلبوم هك و تهيه اين آلبوم مى‌گويد:
«هیچ شعری انتخاب نشد که خاص آن شعر، موزیک درست بشود. با هرکدام از شعرها که ارتباط بیشتری برقرار می‌کردم، ناخودآگاه تبدیل می‌شد به موزیک، حتا، گاهی هیچ تصوری وجود نداشت و بعد زنده می‌شد. گفتم، برای خودم هم اولین بار بود، بخصوص زمانیکه شهرام، چون produce این آلبوم کار شهرام است؛ بخصوص زمانی که شهرام کارش را شروع کرد، دیگر من یک چیزهایی شنیدم که اصلا انتظارش را نداشتم و خیلی هم کمک بزرگی کرد، یعنی دقیقا زحمت آخرین قدم‌ها را شهرام کشید. تنظيم درامز و بیس و صداهایی که کلا در آلبوم شنيده مى‌شود، و حتا انتخاب نوع خاصی از آنها، در واقع تهيه كامل اين آلبوم و بعد هم دیگر آخرین مرحله‌اش میکس و مستربود که آنهم شاید اگر نباشد، باز می‌شود گفت که موزیک هنوز ۵۰درصدش تمام شده. یعنی Sound آن مهمترین قسمت‌اش است و آن باعث می‌شود که در نهایت این حاصل را بتوانيم بشنويم.»
يكى ديگر از نكاتى كه بايد به آن اشاره كرد، اين است كه اشعار استفاده شده در آلبوم، ترانه نيستند كه همگام با آهنگ و با انعطافى دست كم نسبى سروده شده باشند و شايد همين مسئله كار آهنگساز و تنظيم كننده را تا اندازه‌ای دشوار مى‌كند. مانى به گفته خودش، سعى داشته كه تا جايى كه ممكن است در ساختار اصلى شعرها دست نبرد، بجز يك سرى تغييرات كوچكى كه با هماهنگى و مشورت با مهرداد صورت گرفت، اگر چه مهرداد خود پنهان نمى‌كند كه:
«در سال‌های اول که مانی شروع کرده بود به کار، یکمقدار این بحث‌ها میان ما بیشتر بود. یعنی مانی گاهی مشکل پیدا می‌کرد و از من می‌پرسید. ما ترجیح می‌دادیم که تا جای ممکن تغییر و تحولی ندهیم، اما، تا این تاریخ تحولات ریزی که مثلا روی آلبوم من، روی شعرها انجام دادیم، اینها به نفع خود شعر تمام شده است. یعنی اگر من می‌خواستم الان آن شعرها را ویرایش و بازنویسی بکنم، این تغییرات توی شعرها می‌دادم، بخاطر اینکه با ذات آن شعر همخوانی بیشتری داشته است.»
آلبوم هك با همكارى شركت بم آهنگ كه در كانادا فعاليت داره منتشر شده و از جمله از طريق سايت اينترنتى اين شركت، www.bamahang.ca يا سايت خود گروه هك، www.hackonline.co.uk قابل تهيه است و كسانى هم كه در داخل كشور مايل به تهيه اين آلبوم هستند، مى‌توانند از جمله به مركز موسيقى بتهوون مراجعه كنند.
در پايان يادى كنيم از هنرمندانى كه در اجرا و تهيه آلبوم جديد هك سهيم بوده‌اند: شعر قطعات همانطور كه اشاره شد، از مهرداد فلاح است. نوازندگى درامز را در اين آلبوم عينى كيوان شكوه و كسرى ابراهيمى و نوازندگى گيتار بيس را كسرى سبكتكين برعهده داشتند. مانى صفى‌خوانى آهنگ‌هاى البوم را ساخته و همچنين خواننده و گيتاريست گروه است و شهرام شعرباف هم به عنوان نوازنده سينتى سايزر، تهيه كننده و تنظيم كننده در انتشار اين آلبوم سهيم بوده. طرح روى جلد آلبوم «من» هم از زرتشت سلطانى گرافيست و هنرمند ايرانى مقيم نيويورك است.
شهرام احدی