همایش "دختران خیابان انقلاب" در برلین
۱۳۹۶ اسفند ۲۶, شنبه
عصر جمعه (۱۶ مارس/۲۵ اسفند) به همت گروهی از فعالان مدنی با عنوان "با هم برای ایران" نشستی در پشتیبانی از "دختران خیابان انقلاب" و اعتراض به حجاب اجباری در برلین برگزار شد.
مهمان ویژه این شب مانا نیستانی، کارتونیست پرکار ایرانی بود. در محل برگزاری سخنرانی کارهایی از مانا نیستانی در رابطه با موضوعات زنان و حجاب اجباری نیز به نمایش گذاشته شده بود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
میزبانان برنامه دو سخنران برای این نشست در نظر گرفته بودند: مانا نیستانی و میهن روستا، جامعه‌شناس و فعال جنبش زنان. برنامه موسیقی نیز بر عهده "دی‌جی موجی" بود.
راه یافتن موضوعات زنان به کارهای نیستانی
مانا نیستانی در مقایسه با سایر کارتونیست‌های ایرانی توجه ویژه‌ای به موضوعات و حقوق زنان داشته و بازتاب آن را می‌توان در کارهای او مشاهده کرد.
نیستانی در آغاز سخنانش تصریح کرد که کار جدی بر موضوعات زنان را پس از ترک ایران آغاز کرده است. او ضمن اشاره به پیشینه کار خود تاکید کرد که شرایط موجود در ایران از جمله محدودیت‌ها، جامعه مردسالار و جان‌سختی تابوها مانع از نگاهی آزاد به موضوعات زنانه می‌شود.
مانا نیستانی غفلت خود از مشکلات زنان ایرانی در گذشته را تنها به سیستم اجتماعی-سیاسی حاکم بر این مربوط ندانست، و از محیط تربیتی و فرهنگی که خود در آن رشد کرده به عنوان مانعی برای آگاهی از مسایل زنان یاد کرد.
نیستانی با نقل خاطره‌ای گفت که حدود ۱۵ سال پیش زمانی که در ایران از او و دیگر کارتونیست‌ها خواسته شده بود که تصاویر و کاریکاتورهایی در ارتباط با موضوع زنان بکشند، او و دیگر هنرمندان از "کلیشه‌های جنیستی و شوخی‌های رایج" در جامعه استفاده کرده بودند، زیرا از مسائل اساسی و جدی زنان آگاهی نداشتند.
او ابراز امیدواری کرد که در طول فعالیت‌های خود از "ارزش‌های" جامعه مردسالار و پدرسالار فاصله گرفته باشد.
تغییرات سیاسی در گرو احقاق حقوق زنان
به گفته مانا نیستانی یکی از دلایل اصلی توجه او به مسایل و حقوق زنان در کارتون‌هایش به دلیل مبارزات مستمر زنان ایرانی در سال‌های گذشته برای احقاق حقوق خود بوده است. او تاکید کرد که مبارزات زنان ایرانی را هیچ‌کس نمی‌تواند و نباید نادیده بگیرد.
نیستانی شروع تغییر نظام سیاسی در ایران را در گرو حل مشکلات زنان دانست. او زنان را پیشرو مبارزات سیاسی و مدنی در ایران خواند و مشارکت فعال زنان در جنبش اعتراضی سال ۱۳۸۸ را نمونه‌ای از آن دانست.
به گفته نیستانی جامعه سنتی، مردسالار و پدرسالار ایران باید تغییر کند، در نهایت این تغییرات به نظامی سیاسی منتهی خواهد شد که در آن "شاه یا ولی فقیه" نمی‌توانند برای همگان تصمیم بگیرند.
به باور نیستانی برقراری تعادل و برابری حقوق زنان و مردان به‌طور طبیعی منجر به تغییرات اجتماعی و سیاسی خواهد شد. به همین دلیل او در کارهای خود جایگاه ویژه‌ای را به مسایل و حقوق زنان اختصاص داده است. حرکت "دختران خیابان انقلاب" یکی از همین نمونه‌هاست.
آفرینش کارتون "دختر خیابان انقلاب"
اقدام اولین دختری که روسری خود را بر سر چوب کرد برای نیستانی جرقه‌ای از یک حرکت "مدنی صلح‌آمیز" بود که خلاقیت فردی در آن نهفته بود. برخی از زمامداران ایران اقدام آن زن را امری "شخصی و حقیر" تلقی کردند، اما برای نیستانی اهمیت این حرکت شجاعانه در آن بود که در جامعهای که با "سازش و مماشات" خو گرفته، یک نفر به پا می‌خیزد و "به قدرت نه می‌گوید." این زن آماده بود که برای اقدام خود هزینه نیز بپردازد.
کارتون نیستانی با عنوان "دختر خیابان انقلاب" حاصل این تاملات بود. در این کارتون در ارتباط با تداوم اعتراض زنان به حجاب اجباری، پیش‌بینی یا آرزویی نیز مطرح شده بود که به فاصله کمی محقق شد و شمار بیشتری از دختران و زنان به این حرکت اعتراضی پیوستند.
در پایان نیستانی آرزو کرد که در ایران جامعهای ایجاد شود که همه افراد صرف نظر از عقایدشان بتوانند صلح‌آمیز در کنار هم زندگی کنند.
پنج تصویر از جنبش زنان
میهن روستا سخنران بعدی بود که با ترسیم ۵ تصویر کوشید لحظاتی تاریخی از جنبش زنان را برجسته کند.
نخستین تصویر، تظاهرات زنان در آغاز انقلاب ۵۷ بود. این تظاهرات بیش از همه توسط زنانی با گرایش‌های چپ سازمان‌دهی شده بود و خواسته‌‌هایی برابرطلبانه داشت. بسیاری از این زنان در سال‌های بعد به زندان افتادند، اعدام شدند و سرانجام این حرکت سرکوب شد.
دومین تصویر مربوط به حضور زنان ایرانی است که پس از جنبش اعتراضی سال ۸۸ به اروپا آمده بودند و حدود دو سال پیش در یک جلسه با به سر کردن روسری حمایت خود را از زنان محجبه‌ای که در اروپا مورد تبعیض قرار می‌گیرند، به نمایش گذاشتند.
به گفته میهن روستا موضوع حجاب تنها "یک پوشش" نیست، بلکه نماینده "یک ارزش" است؛ و حجاب اجباری در مخالفت با بدن زن و حذف آن است. انتخاب آزاد پوشش برای زنان را باید در رابطه با روند دموکراتیزاسیون در ایران دید.
تصویر سوم پختن آش نذری توسط برخی از فعالان جنبش زنان درایران بود که به منظور آزادی زنان زندانی تدارک دیده شده بود. به گفته روستا جنبش زنان از طرح مسئله حجاب اجباری در ایران غافل بوده است.
تصویر چهارم مربوط به مردان ترک در استانبول است که به حمایت از زنان لباس زنانه بر تن کردند تا نشان دهند که توهین و تحقیر دختران و زنان خود را بر نمی‌تابند. این حرکت در میان مردان ایرانی به این صورت در حمایت از زنان تا کنون دیده نشده است.
تصویر پنجم مربوط به کارتون مانا نیستانی با عنوان "دختر خیابان انقلاب" است. این تصویر، زنی را نشان می‌دهد که بالاتر از دیگران ایستاده و شعار افراد دیگر را نمی‌دهد. حالت روسری آویزان در این کارتون بیان تمام "تحقیر و تبعیض" علیه زنان است.
این زن تنها با برداشتن روسری از سر، قدرت و پیامی را به نمایش می‌گذارد که به این معناست که مخالفت با حجاب اجباری یک ارزش است. به گفته روستا به‌رغم همه مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در ایران، نباید معضل حجاب را قربانی مشکلات دیگر کرد.
در پایان حاضران پرسش‌هایی از سخنرانان مطرح کردند. برخی از پوسترها و کتاب‌های مانا نیستانی نیز برای فروش در این شب به علاقه‌مندان عرضه شد.