چهار موج بحران مالی جهانی و پیامدهای آنها

در روز هفتم ماه فوریه سال ۲۰۰۷ میلادی بانک انگلیسی "چ اس بی سی" اعلام داشت که به خاطر ریسک بالائی که در بازار مسکن آمریکا وجود دارد، نیاز به افزایش ذخیره مالی خود دارد. در آن زمان هیچ کس نمی دانست که این موضوع سرآغاز بزرگترین بحران مالی خواهد بود که با هر موج آن بخشی از الیگارشی مالی آمریکا فرو می ریزد و همزمان الیگارشی دیگری از دل ویرانه های آن با فرمات جدیدی بیرون می آید.

در تابستان سال گذشته نخستین موج این بحران دامنه صندوق‌های سهام و سرمایه‌گذاری، موسوم به Hedge-Fond را گرفت. بانک سرمایه گذاری „بیر استرنس“ اعلام کرد که چندین میلیارد دلار ضرر کرده است و به همراه آن بانک‌های آلمانی „IKB“ و سپس بانک فدرال “ساکسن ال بی“ که در بازارهای مالی آمریکا سرمایه‌گذاری کرده بودند نیز با بحران مالی سختی روبرو شدند که از طریق کمک‌های دولتی از این بحران نجات یافتند.

بحران اعتبارات مسکن در بازارهای مالی آمریکا در تابستان گذشته منجر به خویشتن‌داری در پرداخت وام از سوی بانک‌ها شد که در مقابل آن بانک‌های مرکزی نیز برای تقویت سرمایه‌گذاری با کاهش بهای بهره راهبردی، از خود واکنش نشان دادند.

موج دوم و سوم

این واکنش نتوانست به سدی در مقابل امواج بعدی بحران تبدیل شود. در موج دوم، گروه‌های مالی بزرگی چون „سیتی گروپ“ و „مریل لینچ“ خبر از میلیاردها دلار ضرر در دفاتر مالی خود دادند. در این هنگام بود که راه برای صندوق‌های اعتباری دولت‌های چین، سنگاپور و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس باز شد و آنها به شریان‌های بانکی آمریکا سرمایه تازه تزریق کردند.

در موج سوم این بحران، نخست بانک مرکزی آمریکا با ضمانتی ۲۹ میلیارد دلاری بانک سرمایه‌گذاری "بیر استرنس" را از خطر ورشکستگی رهانید و سپس این بانک توسط گروه مالی „چی پی مورگان“ با بهائی بسیار نازل خریداری شد. در همین حال ترس از رکود اقتصادی در اروپا و آمریکا بالا گرفت. این ترس با ورشکستگی بزرگ‌ترین صندوق‌های اعتبارات مسکن در آمریکا، یعنی „فردی مک“ و „فانی مای“ به اوج خود رسید. دولت آمریکا برای برقراری ثبات در بازارهای اعتبارات مسکن مجبور به دولتی‌کردن این دو موسسه شد.

موج چهارم

در آغاز موج چهارم اما دولت آمریکا در مورد موسسه مالی „له مان برادرز“ که بیش از ۱۲۰ سال سابقه دارد کمکی نکرد و ورشکستگی آن این هفته همه بازارهای مالی و سهام را شوکه کرد، اما همزمان با تزریق بیش از ۷۰ میلیارد دلار بزرگ ‌ترین شرکت بیمه‌ای این کشور موسوم به AIG که با ۶۰ درصد افت ارزش سهام در آستانه ورشکستگی قرار گرفته بود را نجات داد و کنترل آن را بدست گرفت.

با این حال روز پنجشنبه، ۱۹ سپتامبر شش بانک مرکزی در تصمیمی هماهنگ مبلغ ۲۵۰ میلیارد دلار وام در اختیار بازارهای مالی قرار دادند. با این اقدام از روند نزولی شاخص‌های بازار سهام در کشورهای مهم صنعتی موقتا کاسته شد.

در موج چهارم که تازه آغاز شده، سیاست پول ارزان و تزریق نقدینگی „گرین اسپان“، رئیس سابق بانک مرکزی آمریکا به طور کلی به پایان رسید. در دوران او بانک مرکزی آمریکا بارها بهای بهره راهبردی را کاهش داد. افزایش تقاضا برای پول در بازارهای بین‌المللی منجر به افزایش بیش از پیش بهای بهره خواهد شد.

فرمات جدید

این بحران، که هنوز نتیجه نهایی آن معلوم نیست، در کوتاه مدت، هژمونی آنگلو- ساکسن را در بازارهای مالی شکسته است. دلارهای نفتی و ذخیره ارزی چین با پشتوانه ۵ /۱ تریلیون دلار از هنگام بروز موج دوم بحران در بازارهای مالی آمریکا حضور یافته‌اند.

یکی دیگر از پیامدهای این بحران، فرمات جدید بازارهای مالی است. „جی پی مورگان“، „بیر استرنز“ را می‌خرد، "آلیانس" آلمان، درسدنر بانک را با یازده میلیادر یورو ضرر به مبلغ ۹ میلیارد یورو به "کومرتس بانک" می‌فروشد و در انگلیس، "لویدز" ظرف ۴۸ ساعت "هالیفاس بانک" اسکاتلند را که سهام آن ۷۰ درصد تنزل کرده بود به میزان نازل ۵ /۱۵ میلیارد دلار بدست می‌گیرد. کنسرن مالی‌ای که از دل آن بوجود می‌آید، یک چهارم همه حساب‌های جاری و یک سوم همه وام‌ها ی مسکن را در اختیار خود دارد.

همزمان در آمریکا نیز اعلام شد که بانک سرمایه گذاری "مورگان استنلی" که دومین بانک بزرگ آمریکاست با مشکلاتی جدی روبروست و مذاکره در زمینه ادغام آن در کنسرن مالی Wachovia با موفقیت در جریان است.

وقتی غبار این بحران فرو نشست، تازه فرمات تمرکز مالی جدید، چهره خود را به نمایش خواهد گذارد.