گذشت ۳۰ سال از "بیدار شدن" کشتی تایتانیک

کشتی عظیم تایتانیک در روز ۱۴ آوریل سال ۱۹۱۲ با یک کوه یخی برخورد کرد و پس از گذشت چند ساعت به زیر آب‌های اقیانوس اطلس فرو رفت. بیش از ۷۳ سال بعد از این واقعه، دقیقا در روز اول سپتامبر ۱۹۸۵ یک تیم غواصی متشکل از رابرت بالارد، اقیانوس‌شناس آمریکایی، و ژان لویی میشل، اقیانوس‌شناس فرانسوی، بقایای تایتانیک را در اعماق ۴ هزار متری کشف کردند.

کشتی "آر اس ام" تایتانیک در اوایل قرن بیستم ساخته شد. سازندگانش آرزو داشتند با این کشتی بخار عظیم رکوردی را در سرعت و تجمل به ثبت برسانند. زمانی که ساخت تایتانیک در آوریل سال ۱۹۱۲ به پایان رسید، این کشتی با عرض ۲۷۰ متر بزرگترین کشتی جهان به شمار می‌رفت.

ساخت کشتی تایتانیک در سال ۱۹۰۸ آغاز شد. در آن زمان این کشتی علاوه بر داشتن سه دودکش مرسوم، صاحب یک دودکش غیر واقعی نیز شد، زیرا به باور مدیر شرکت کشتی‌سازی وجود ۴ دودکش عظمت و قدرت این کشتی را دو چندان می‌کرد.

نمایی از اتاق خواب یک کابین درجه یک در کشتی تایتانیک

نمای داخلی تایتانیک بیش از آنکه به یک کشتی مسافربری شباهت داشته باشد، یادآور هتل‌های لوکس و اشرافی آن زمان بود؛ سوئیت‌های بزرگ، سالن‌های مهمانی و یک راه‌پله‌ی وسیع چوبی به علاوه‌ی یک حمام بخار، استخر آب گرم و آشپزخانه‌ای مجهز برای طبخ غذاهای مرغوب امکاناتی بودند که بیش از همه برای مهمانان درجه یک در نظر گرفته شده بودند.

تایتانیک چهار روز پس از آغاز سفرش در شامگاه ۱۴ آوریل ۱۹۱۲ با یک کوه یخی در اقیانوس اطلس برخورد کرد و در عرض ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه غرق شد. از میان ۲۲۲۷ سرنشین آن تنها ۷۰۵ تن زنده ماندند. شمار قایق‌های نجات در مقایسه با تعداد مسافران کشتی بسیار اندک بود و همین تعداد کم نیز بدون آنکه ظرفیت‌شان تکمیل شود، به آب انداخته شدند.

هیچ‌کس نمی‌داند که کاپیتان ادوارد جان اسمیت ۶۲ ساله بعد از تشکر و وداع با اعضای تیمش، در حالی که هنوز با قامتی راست کابین را ترک می‌کرد، به چه می‌اندیشید. به جاه‌طلبی برای شکستن رکوردی که ناکام ماند؟ یا به زندگی سرنشینان که برای سوار شدن بر قایق‌های نجات شتاب داشتند؟ یا شاید در آخرین لحظاتی که دیر یا زود آب سراسر کشتی را فرا می‌گرفت، مروری می‌کرد بر سال‌های زندگی‌اش و راهی که پشت سر گذاشته بود؟

کشتی "کارپاتیا" نخستین نیروی کمکی بود که دو ساعت پس از غرق شدن تایتانیک در محل واقعه حضور یافت. کسانی که خود را به درون قایق‌های نجات افکنده بودند، زنده ماندند، اما مسافرانی که پس از فرو رفتن کشتی درون آب باقی مانده بودند، قربانی سرمای کشنده شدند.

بقایای این کشتی عظیم بخار تا ۷۳ سال دست نخورده در اعماق اقیانوس اطلس باقی ماند تا اینکه رابرت بالارد و تیمش بقایای آن را کشف کردند. دماغه و قسمت پاشنه کشتی به فاصله ۶۰۰ متری از یکدیگر در کف اقیانوس جای گرفته و میان آنها مبلمان، چمدان‌ها، تکه‌های لباس، ظرف، جواهرات و دیگر اشیای شخصی مسافران به چشم می‌خوردند؛ شاهدانی خاموش که ردی از جلال و شکوه زمانی با خود داشتند که تایتانیک آب‌ها را در می‌نوردید.

پس از کشف بقایای تایتانیک بسیاری از این وسایل و قطعات در جریان ده‌ها عملیات کاوشگرانه از زیر آب بیرون کشیده شدند. بر اساس رأی دادگاه در سال ۱۹۹۴، کمپانی "آر ام اس تایتانیک" حق مالکیت انحصاری برجای مانده‌های کشتی تایتانیک را به دست آورد.

بر اساس توافق‌نامه‌ای یونسکو که در سال ۲۰۰۹ به امضا رسید، این سازمان حفاظت از بقایایی را که دست‌کم صد سال زیر آب مانده باشند، بر عهده می‌گیرد. از همین رو یونسکو از روز ۱۵ آوریل سال ۲۰۱۲ عهده‌دار محافظت از کشتی تایتانیک در برابر هر گونه تخریب یا غارت شد.

واقعه‌ی تلخ غرق شدن تایتانیک دستمایه خلق آثار ادبی، فرهنگی و هنری شد. نزدیک به ۱۲ فیلم در مورد تایتانیک ساخته شده است. این پوستر متعلق به فیلمی محصول سال ۱۹۵۸ است که این واقعه را از دید یکی از خدمه‌های بلندپایه‌ی این کشتی روایت می‌کند.

فیلمی که جیمز کامرون‌، کارگردان هالیوود، در سال ۱۹۹۷ از واقعه غرق شدن کشتی تایتانیک با بازی لئوناردو دی کاپریو و کیت وینسلت بر پرده سینماها آورد، هم در گیشه و هم در میان منتقدان از استقبال چشمگیری برخوردار شد. فیلم تایتانیک در مجموع ۱۱ جایزه اسکار را از آن خود کرد. نمایی از این فیلم با بازیگری کیت وینسلت و لئوناردو دی کاپریو.

در سال ۲۰۱۲ موزه‌های بسیاری در سراسر جهان به مناسبت یکصدمین سالگرد غرق شدن تایتانیک نمایشگاه‌هایی را در همین زمینه ترتیب داده بودند. در این تصویر می‌توان تنها بلیط باقی‌مانده درجه یک برای سفر با تایتانیک را دید.

در آن سال خانه حراجی Guernsey در آمریکا نیز بیش از ۵۵۰۰ از اشیای به دست آمده از تایتانیک را به فروش رساند، از جمله دو شیشه عطر که رویشان نوشته شده بود رایحه آنها برگرفته از "زنبق دره" است. محتویات این شیشه‌ها در تمام این سال‌ها دست‌نخورده باقی مانده بود. این عطرها، محصول یک شرکت انگلیسی در شهر منچستر بودند که صاحب آلمانی‌تبار آن به نام آدولف زالفلد یکی از مسافران بخش درجه یک کشتی تایتانیک بود.

اسکناس‌های به جای مانده از مسافران کشتی تایتانیک

در سال ۲۰۱۳ نیز یک ویولن (تصویر) به جای مانده از کشتی تایتانیک در یک حراجی به قیمت یک میلیون پوند به فروش رفت. این ساز متعلق به والاس هارتلی، رهبر ارکستر تایتانیک بود که مانند بیش از ۱۵۰۰ سرنشین تایتانیک جان خود را از دست داده بود. این ساز هدیه‌ای بود که هارتلی از نامزدش دریافت کرده بود. یک پلاک نقره‌ای روی ساز کار گذاشته شده، که بر آن نوشته شده: «برای والیس، به مناسبت نامزدی‌مان. ماریا»

کشتی تایتانیک در شهر بلفاست در ایرلند ساخته شد. به مناسبت صدمین سال خاموشی تایتانیک در اعماق اقیانوس، موز‌ه‌ای در بلفاست به نام "ساختمان تایتانیک" افتتاح شد که معماری آن یادآور عظمت این کشتی بخار است.

رابرت بالارد قصد دارد، در چارچوب پروژه‌ای عظیم لاشه‌ی تایتانیک را با مواد ضدزنگ رنگ بزند و بقایای این کشتی تاریخی را به موزه بدل کند.