گسترش دامنه اعتراض به مجازات اعدام در ایران؛ نامه ۴۳۰ کنشگر
۱۴۰۲ بهمن ۱۶, دوشنبه
موج اعدام‌های ناگهانی اخیر در ایران، اعتراضات گسترده‌ای در سطح کشور و جهان برانگیخته است. این اعتراضات تنها متوجه احکام اجرا شده یا احکامی که در دست اجرا است نیست، بلکه بیش از پیش به صورت مخالفت با اصل مجازات اعدام نمود می‌یابد.
در بیانیه‌ای که با امضای بیش از ۴۳۰ فعال سیاسی و مدنی با عنوان "ناقوس مرگ در سحرگاه ایران" منتشر شده آمده است: « مدتی است که "سحرگاه" کلیدواژه‌ای ترسناک در ادبیات زندان ایران شده است. احکام اعدام در مسیری که بیشتر شبیه به انتقام است، راه به پرونده جوانانی پیدا می‌کند که اگر هم خشونتی مرتکب شده باشند، خشونت آنها تالی و برساخت خشونت بزرگتری است که ساختار هر روز و هر شب به انحای مختلف بر زندگی آنها روان کرده است.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
این بیانیه می‌افزاید:: «به نظر می‌رسد آنچه روی داده است بیش از آنکه اجرای قانون باشد به وضوح نوعی انتقام‌گیری، ایجاد رعب و قدرت‌نمایی است. به راستی اگر حق این جوانان اعدام بود چرا دادگاه آنان را علنی برگزار نکردید؟ مرور این برخوردها نشان می‌دهد که مسئولان هنوز متوجه عمق اتفاقی که در حال افتادن است، نشده‌اند. تاریخ نشان داده است که این اعمال قهرآمیز منجر به سکوت و خفقان در یک جامعه ی پویا نخواهد شد و تنها شکاف ایجاد شده را بیشتر خواهد کرد.»
بیشتر بخوانید: درخواست‌ها برای لغو سفر معاون کمیساریای عالی حقوق بشر به ایران
عمادالدین باقی، فعال حقوق بشر در مقاله‌ای در شماره روز یکشنبه، ۱۵ بهمن روزنامه هم‌میهن می‌نویسد که اجرای مجازات‌اعدام طبق قانون باید اطلاع‌رسانی شود. پیش از این در مطبوعات و یا سایت دادگستری‌ها اطلاع‌رسانی می‌شد ولی اکنون جز در موارد خاص، اطلاع‌رسانی نمی‌شود.»
او می‌گوید: «واقعیت این است که در دنیایی که۱۵۰ کشور از ۱۹۳ کشور جهان، مجازات اعدام را یا لغو یا متوقف کرده‌اند و بخشی از آنها هم کشورهای اسلامی هستند، این یک مسئله جدی و مورد بحث حقوقدانان و جامعه‌شناسان و دین‌پژوهان است و نمی‌توان با این شیوه‌ها با آن برخورد کرد.»
"کشتن یک عادت است، نه یک ایدئولوژی"
از نظر باقی، مطالعه طولی آثار مجازات‌های اعدام نشان می‌دهد که در درازای زمان اثر کاهنده‌ای بر جرم نداشته است و حتی از نظرکارکرد آشکار مجازات موفقی نبوده است.
به نوشته ا ین محقق و فعال حقوق بشر، کارکرد آشکار اعدام بازدارندگی بوده است اما بدون شک کارکرد پنهان آن در تناقض با این کارکرد است. او می‌گوید بر همین اساس می‌توان به این سوال پاسخ داد که چرا با وجود ترس از اعدام اما جرم تکرار می‌شود؟
پاسخ باقی این است که "هنگامی که حکومت اعدام می‌کند یک القاء یا آموزش قوی در پس آن نهفته است. آموزشی که می‌گوید بهترین راه‌حل مشکل آدم‌های بد، حذف کردن‌شان از صفحه روزگار است. وقتی که این فکر جا افتاد و نهادینه شد دیگر تعیین مصداقش دست شما و حکومت نیست. اگر شهروندی از دست مامور راهنمایی و رانندگی که او را جریمه می‌کند یا به او زور می‌گوید یا از مامور بدی می‌بیند و عصبانی می‌شود، دلش می‌خواهد او را نابود کند".
بیتش بخوانید: اعدام چهار زندانی سیاسی کرد؛ اعتصاب گستردە در شهرهای کُردنشین
باقی در ادامه نوشته است: «گاهی این تصور ایجاد می‌شود که انتشار برخی خبرها نشانه این است که رشته کار از دست در رفته و یا تعمداً هر روز ماجرایی درست می‌شود تا ماجرای قبلی تحت‌الشعاع قرار گیرد و افکار عمومی درگیر شود و از مسائل بنیادی یا مسائلی که توجه مردم به آنها به زیان اصحاب قدرت است، غافل بماند.»
او به اعدام محمد قبادلو و بعد از آن ۴ جوان کُرد اشاره می‌کند که قوه قضائیه خبر آن را به جرم جاسوسی اطلاع‌رسانی کرد که چون هر دو جنبه سیاسی هم داشت بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد. درحالی‌که چند روز پیش از آن شنیده شد که در زندان دیگری ۱۱ نفر به جرم قاچاق مواد مخدر اعدام شدند ولی حتی خبر آن هم انتشار پیدا نکرد.
بیشتر بخوانید: ادامه اعتراض‌های بین‌المللی به اعدام‌ها و همراهی با اعتصاب زنان زندانی
باقی می‌گوید: «کشتن یک عادت است نه یک ایدئولوژی، عادتی است که صورت ایدئولوژی یافته است. این عادت می‌تواند به خوردن انسان هم ارتقاء یابد. اگر امروز از خوردن انسان سخن بگوییم، باورنکردنی و چندش‌آور است، ولی مگر این کار با کشتن ولو به نام مجازات چه تفاوتی دارد؟»
از نظر او، قضاوت اخلاقی درباره این موضوع نیز تا حد زیادی وابسته به فرهنگ و عادت‌های یک جامعه است. واقعیت این است که در چند دهه اخیر دنیا به سرعت تغییر کرده و در حال تغییرات حیرت‌انگیز است.فرهنگ و عادت‌های جامعه امروز ایران نیز دستخوش تغییرات جدی شده و در مسیر تحول است.
گرایش رو به رشد مخالفت با مجازات اعدام
عباس عبدی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل حقوقی نیز در همین رابطه در روزنامه "اعتماد" از مخالفت با مجازات اعدام به عنوان یک گرایش رو به‌رشد در ایران خبر داد.
او گفت، در ایران نیز مجازات اعدام مخالفان قابل توجهی به‌ویژه در افراد تحصیلکرده‌تر دارد: «هرچند معتقدم که هنوز اکثریت مطلق مردم از این مجازات دفاع می‌کنند، ولی اگر فرآیند گفت‌وگوی آزاد و جدی وجود داشت، شاید عقاید عمومی تعدیل می‌شد.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
از نظر این جامعه‌شناس، در جامعه کنونی ایران، عوارض قطعی اعدام بسیار بیش از سودهای احتمالی آن است. فارغ از اصل و شمول اعدام به انواع جرایم، یک مساله دیگر را هم باید در نظر گرفت. شفافیت کامل دادرسی که عادلانه و منصفانه و مطابق قانون باشد، امری ضروری است. ضمن اینکه هیچ عجله‌ای در صدور حکم نباید باشد و باید فرصت داد تا در فضای آرام‌تری قضاوت کرد و حکم داد.
عبدی تأکید کرد که پرهیز قطعی از تبدیل اعدام به ابزار ارعاب ضروری است. این رفتار و سیاست، ویرانگر و نفرت‌آفرین است و جامعه را خشن و ناپایدار می‌کند.