۵۰ سالگی گروگانگیری خونین در المپیک مونیخ

مونیخ بر آن بود که به عنوان میزبان بازی‌های المپیک ۱۹۷۲ با گشاده‌رویی و جشنی رنگارنگ به پیشواز جهانیان رود. ۳۶ سال پس از آن‌ که دولت ناسیونال-سوسیالیست آلمان از المپیک برلین به‌عنوان ابزاری تبلیغاتی در جهت منافع خود سوءاستفاده کرد، این کشور کوشید در بازی‌های ۷۲ چهره‌ای صلح‌طلب از جامعه‌ای اهل مدارا به جهانیان ارائه کند. مأموران پلیس نه اونیفرم بر تن داشتند و نه اسلحه حمل می‌کردند.

مارک اسپیتز، شناگر آمریکایی هفت مدال طلا کسب کرد. در کاروان ورزشی آلمان این ورزشکاران دو و میدانی بودند که خوش درخشیدند. اولریکه مایرفارت ۱۶ ساله (تصویر) در روز ۴ سپتامبر ۱۹۷۲ با رکوردشکنی در پرش ارتفاع مدال طلای المپیک مونیخ را کسب کرد. ورزش‌دوستان در شور و شوق بازی‌ها بودند که روز بعد، حادثه گروگانگیری در جریان مسابقات همه را شوکه کرد.

ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه بامداد پنجم سپتامبر هشت عضو مسلح که خود را گروه فلسطینی "سپتامبر سیاه" معرفی کردند، اقامتگاه ورزشکاران اسرائیلی در دهکده المپیک را مورد حمله قرار دادند. آنها موشه واینبرگ، کشتی‌گیر اسرائیلی را که مقاومت کرده بود، به ضرب گلوله کشتند و یوزف رومانو را که وزنه‌بردار بود، زخمی کردند. او در برابر چشمان ۹ ورزشکار دیگر اسرائیلی که به گروگان گرفته شده بودند، بر اثر خونریزی جان سپرد.

مهاجمان ۹ گروگان اسرائیلی در اختیار و دو خواسته داشتند: آزادی ۲۰۰ فلسطینی در بند در اسرائیل و آزادی دو عضو آلمانی تشکیلات تروریستی "فراکسیون ارتش سرخ" از زندانی در آلمان. آنان تهدید کردند که در صورت برآورده نشدن خواسته‌ها هر ساعت یکی از گروگان‌ها را خواهند کشت. هانس دیتر گنشر (سوم از چپ) وزیر کشور وقت آلمان در مذاکره با گروگان‌گیران آمادگی خود را برای تعویض با یکی از گروگان‌ها اعلام کرده بود.

دولت اسرائیل خبر داد که حاضر به مذاکره بر سر مطالبات نیست. گولدا میر(تصویر)، رئیس دولت وقت اسرائیل از "بدترین شیوه باجگیری" گفت و تصریح کرد: «اگر ما به مطالبات تن در دهیم، هیچ شهروند اسرائیلی در جهان دیگر در امان نخواهد بود.» اسرائیل اما گفت، حاضر به اعزام نیروهای ویژه است. دولت آلمان این پیشنهاد را رد کرد، از جمله به خاطر اینکه قانون اساسی آلمان اجازه عملیات نیروهای خارجی در این کشور را نمی‌دهد.

مسابقات علیرغم قتل دو ورزشکار و ادامه گروگانگیری جریان داشتند. در حالیکه مأموران پلیس سرگرم عملیات محاصره کردن اقامتگاه گروگان‌گیران بودند، تماشاگران و شهروندان کنجکاو به دهکده المپیک راه یافتند. شهروندان اسرائیلی دست به تظاهرات زده و خواهان قطع بازی‌ها شدند. در پی فشار تظاهرکنندگان بود که برگزارکنندگان واکنش نشان داده و بعدازظهر ۵ سپتامبر از قطع موقت بازی‌ها خبر دادند.

ساعت ۱۶ و ۴۵ دقیقه ۵ سپتامبر، پس از حدود ۱۲ ساعت مذاکره با گروگان‌گیران، پلیس مونیخ مقدمات حمله‌ای غافلگیرکننده را فراهم کرد. مأموران اما آمادگی لازم را نداشتند و برای چنین عملیاتی آموزش ندیده بودند. عجیب این که تلاش مأموران پلیس برای ورود به محل را دوربین‌های خبری رسانه‌های بین‌المللی به‌طور زنده به همه‌ دنیا مخابره کردند. گروگان‌گیران نیز امکان دیدن این تصاویر را داشتند و اولین نقشه شکست خورد.

ضرب‌الاجل گروگان‌گیران چند بار تمدید شد. دو طرف در نهایت به توافق رسیدند که دو هلیکوپتر گروگان‌ها و گروگان‌گیران را به یک پایگاه هوایی در نزدیکی محل منتقل کنند؛ جایی که یک بوئینگ شرکت هوایی "لوفت‌هانزا" آلمان آماده‌ی پرواز بود. البته همه این‌ها ظاهرسازی بود و قصد بر آن بود که برای گروگان‌گیران دامی پهن شود، اما این طرح هم نقش بر آب شد.

تک‌تیراندازان پلیس آلمان مأمور شده بودند گروگان‌گیران را پیش از ورود به هواپیما هدف قرار دهند. ۵ مأمور پلیس برای این منظور در سه نقطه‌ی مختلف در نزدیکی هواپیما پنهان شدند. پس از فرود هلیکوپترها در نزدیکی هواپیما، دو تروریست از دیگران جدا شدند تا بوئینگ ۷۲۷ را کنترل کنند. برخلاف خواسته‌ی تروریست‌ها اما خلبان و خدمه برای پرواز حضور نداشتند.

در هنگام بازرسی بوئینگ، تک‌تیراندازان آتش گشودند و یکی از مهاجمان را از پای درآوردند. مهاجم دیگر خود را به هلیکوپتر رساند و شلیک‌های پراکنده ۸۰ دقیقه ادامه داشت. در حالی که یک زره‌پوش به هلیکوپترها نزدیک می‌شد، یکی از تروریست‌ها نارنجکی را به داخل یکی از هلیکوپترها پرتاب کرد. تروریست دیگری هم گروگان‌ها را در هلیکوپتر دیگر به گلوله بست. در نهایت ۵ تروریست، یک مأمور پلیس و هر ۹ گروگان کشته شدند.

رقابت‌ها پس از تنها یک روز وقفه و با جمله‌ی معروف "!The Games must go on" رئیس وقت کمیته‌ی بین‌المللی المپیک (ایوری براندیج) ادامه یافت. او تصریح کرد که المپیک هیچوقت تسلیم تروریسم نخواهد شد. جمله "بازی‌ها باید ادامه یابد" اما در جامعه شکاف ایجاد کرد و مخالفان و موافقان زیادی داشت. البته از شادی و گشاه‌رویی و رنگارنگی دیگر خبری نبود.

چند روز پس از این حادثه "آنکی اشپیتزر"، همسر آندره اشپیترز، مربی شمشیربازی راهی اقامتگاه ورزشکاران اسرائیلی و محل گروگان‌گیری شد تا وسایل شخصی شوهر به قتل‌رسیده خود را دریافت کند. او محل حادثه را اینگونه تشریح کرد: «همه چیز آشفته و خونی بود. روی زمین خوراک ریخته شده بود و آثار مدفوع نیز به چشم می‌خورد، چون گروگان‌گیران به گروگان‌ها اجازه نداده بودند به دستشویی بروند.»

همزمان با این ماجرا مانفر اشرایبر (تصویر) رئیس پلیس مونیخ گزارش خود را در این ارتباط منتشر کرد. در این گزارش آمده است که پلیس "هیچ اشتباهی مرتکب نشده است" با توجه به امکانات و شرایط موجود کار دیگری از دستش برنمی‌آمده است. به گفته او "اسرائیل با توجه به مخالفتش با خواست‌های تروریست‌ها حکم مرگ گروگان‌ها را صادر کرد".

این رویداد با وجود این درسی برای آلمان بود. دولت این کشور در پی این حادثه خونین در سپتامبر ۱۹۷۲ واحد ضد ترور GSG9 را پایه‌گذاری کرد. این واحد از جمله عملیات نجات گروگان‌های هواپیمای لوفت‌هانزا در موگادیشو در سال ۱۹۷۷ را بر عهده داشت. همه گروگان‌ها از این حادثه جان سالم به در بردند.

سه تن از تروریست‌های گروگان‌گیری المپیک ۱۹۷۲ مونیخ که زنده مانده و دستگیر شده بودند، مدت زیادی در آلمان نماندند. در اکتبر ۱۹۷۲، زمانی که یک هواپیمای آلمانی در زاگرب ربوده شد، آنان به یوگسلاوی سابق برده شده و با گروگان‌ها و خدمه تعویض شدند. تا به امروز این شایعه وجود دارد که دولت آلمان این هواپیماربایی را صحنه‌سازی کرده تا از شر "قاتلان" خلاص شود.

گروگانگیری مرگبار المپیک مونیخ رویدادی است که تا به حال به درستی مورد بررسی قرار نگرفته است. هیچ یک از مسئولان از مقام خود کنارگیری نکرد. پرونده‌های مربوط به این حادثه تا سال ۲۰۴۷ محرمانه خواهند ماند. دولت آلمان تا کنون به نقش و تقصیر خود اذعان نکرده و مسئله پرداخت غرامت نیز به موضوعی مشاجره‌برانگیز بدل شده است.

نخست بیم آن می‌رفت که بسیاری از بستگان قربانیان از حضور در مراسم پنجاهمین سالگرد گرامیداشت یاد قربانیان خودداری کنند و حتی رئیس جمهوری اسرائیل نیز از سفر به آلمان چشم بپوشد. آنکی اشپیتزر، سخنگوی خانواده‌های بازماندگان گفته بود: «ما احساس می‌کنیم که در سوءاستفاده از ما و چگونگی برخورد با ما تغییری روی نداده است.»

سرانجام اما طرفین به توافق رسیدند. در روز ۳۱ ماه اوت امسال، آلمان بدون ذکر مبلغ غرامت از توافق با خانواده‌های قربانیان خبر داد. بنا بر گزارش رسانه‌ها این رقم بر ۲۸ میلیون یورو بالغ می‌شود. آنکی اشتپیتز (تصویر) نفس راحتی کشیده و گفته است: «حال این فرصت را دارم که به نوه‌هایم برسم.» بستگان و خانواده‌های قربانیان اکنون مطمئنا در مراسم گرامیداشت حضور می‌یابند.