زیر آب رفتن شهر تاریخی حصن‌کیف به تعویق افتاد
۱۳۹۸ خرداد ۲۰, دوشنبه
در هفته‌های گذشته اعتراضات بین‌المللی علیه آبگیری سد ایلیسو در ترکیه باز هم بالا گرفت. با این حال این مقاومت‌ها تا کنون ثمری نداده است. تنها بارش زیاد باران توانست بار دیگر به فعالان محیط زیست که نگران اثرات ناگوار آغاز مرحله نهایی آبگیری این سد بر روی رودخانه دجله هستند امید دهد.
شهر تاریخی حصن‌کیف با قدمت هزاران ساله خود در صورت آغاز مرحله نهایی آبگیری این سد و بسته شدن دریچه‌های آن و روانه شدن آب رودخانه دجله به زیر آب فرو خواهد رفت. علاوه بر این منطقه باستانی ده‌ها روستا و آبادی نیز در دریاچه پشت سد غرق خواهند شد؛ دریاچه‌ای که وسعت آن بیش از ۳۰۰ کیلومتر مربع و تقریبا به بزرگی شهر مونیخ آلمان است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
ساخت سد ایلیسو قسمتی از پروژه آناتولی جنوب شرقی یا گاپ (GAP) است. مقام‌های ترکیه هدف از این پروژه را که شامل ۲۲ سد و ۱۹ نیروگاه برقابی در مسیر دو رودخانه دجله و فرات می‌شود توسعه اقتصادی و تأمین آب و برق مناطق جنوب شرقی این کشور خوانده‌اند.
قرار بود امروز دوشنبه ۲۰ خرداد (۱۰ ژوئن) آبگیری سد نهایی شده و با بسته شدن دریچه‌ها آب رودخانه دجله وارد دره حصن‌کیف شود. اما بنا بر اطلاعات دفتر شبکه اول تلویزیون آلمان در استانبول این کار باز هم به زمانی نامعلوم موکول شد.
دلیل این تصمیم بارش زیاد باران و بالا رفتن آب رودخانه دجله خوانده شده است. در صورت بستن دریچه‌های سد، آب به سرعت بالا می‌آید. در حالی که هنوز کار انتقال حصن‌کیف و ساکنان آن به مکانی دیگر به اتمام نرسیده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
پروژه‌‌ای چند ده ساله
پروژه ساخت سد ایلیسو به سال ۱۹۹۷ برمی‌گردد. در آن سال ترکیه کنسرسیومی از شرکت‌های بین‌المللی را مأمور ساخت این سد کرد. اما از همان آغاز مقاومت بالا گرفت و شرکت‌ها اعلام کردند، ترکیه اقدام‌های ضروری را برای نقل و انتقال‌های لازم و حفاظت از محیط زیست و میراث فرهنگی انجام نمی‌دهد و به این ترتیب پروژه پنج سال مسکوت ماند.
در سال ۲۰۰۷ ترکیه با تصمیمی جدید جانی تازه به پروژه دمید و به آلمان، اتریش و سوئیس قول داد همه آنچه برای حفاظت از محیط زیست و انتقال ساکنان منطقه است را انجام خواهد داد.
اما در اواسط سال ۲۰۰۹ در پی رأی کارشناسان بین‌المللی و تردید در اجرای پیش‌شرط‌ها توسط ترکیه جامعه بین‌المللی از ادامه این پروژه دست کشید. جا برای شرکت‌های آسیایی باز شد و آن‌ها هشت سال تلاش کردند سد ایلیسو را به فرجام برسانند.
حصن‌کیف شهری باستانی است که طبق تخمین باستانشناسان، دست کم در هشت هزار سال پیش نیز سکنه داشته است. بناهای خاص این شهر و غارهای هزاران ساله آن باستانشناسان زیادی را به خود جلب کرده است. این شهر گنجینه‌ای در تاریخ بشر محسوب می‌شود که با نهایی شدن آبگیری سد ایلیسو زیر آب غرق خواهد شد.
نقل و انتقال‌های منطقه
ساکنان این دره باید آرام آرام به سوی حصن‌کیف جدید نقل مکان کنند. در چند کیلومتری این منطقه بر روی بلندی‌ها ۷۱۰ دستگاه ساختمان مسکونی برای ساکنان حصن‌کیف فعلی ساخته‌اند. حصن‌کیف نیز طی سال‌های گذشته رفته رفته کم‌جمعیت‌تر شد و جمعیت آن از ۱۰ هزار نفر به دو هزار نفر رسید.
همچنین برخی از بناهای تاریخی جابه‌جا خواهند شد. این اقدام نیز مخالفان زیادی دارد. برخی تخریب بناها و انتقال آن‌ها به مکانی جدید که بار تاریخی ندارد را به ویرانی بناهای باستانی توسط گروه "دولت اسلامی" (داعش) تشبیه کرده‌اند.
خطر خشکسالی در مناطق اطراف
خطر دیگر خشکسالی است که ممکن است دامن ساکنان مناطق اطراف را بگیرد. مناطق اطراف دیگر آب لازم را از رودخانه دجله کسب نخواهند کرد و در خطر کم‌آبی قرار خواهند گرفت.
مناطقی در عراق نیز که از دجله و فرات بهره می‌برد بعد از سدسازی‌های زیاد در ترکیه و سوریه دیگر مثل گذشته سبز و حاصلخیز نیست. کشاورزان عراقی با این سدسازی‌ها و کم‌آبی‌ها ممکن است دیگر قادر به امرار معاش نباشند.
از سد ایلیسو به گفته ناظران، تنها برخی که برق حاصل از این اقدام را دریافت خواهند کرد بهره‌مند خواهند شد. ترکیه وعده داده که با سیستم‌های آبرسانی نقصان‌های آبی در مزارع و زمین‌های زیر کشت را جبران کند اما کارشناسان با توجه به تجارب مشابه در موفقیت این سیستم‌ها تردید دارند.
برخی از مخالفان این طرح می‌گویند، برق را نمی‌توان از منابعی مانند نیروگاه خورشیدی و بادی تهیه کرد؟ فقط باید سد ساخت؟