تلاش دولت و مجلس برای حل "معضل پوشک بچه" در ایران
۱۳۹۷ شهریور ۱۲, دوشنبه
کمبود پوشک بچه و افزایش سرسام‌آور قیمت آن در روزهای گذشته به چنان معضلی بدل شد که حتی موضع‌گیری علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی را در پی داشت. گرانی و کمبود این کالا موضوع تقریبا تمام روزنامه‌های صبح امروز دوشنبه ۱۲ شهریور (سوم اوت) ایران نیز شد. برخی روزنامه‌ها همچون "آفتاب یزد" و "همدلی" حتی تیتر یک خود را به "معضل پوشک بچه" و "بوی بد احتکار از پوشک نوزادان" اختصاص دادند.
وزارتخانه‌های صمت (صنعت، معدن و تجارت) و بهداشت، کمیسیون بهداشت مجلس و دستگاه قضایی ایران برای رسیدگی به جرایمی نظیر احتکار و قاچاق پوشک بچه، مشغول رسیدگی به این معضل روز جامعه ایران هستند.
در این میان خانواده‌های بچه‌دار هم از بیم کمیاب شدن هر چه بیشتر پوشک، به خرید بیش از حد نیاز خود دست می‌زنند و هر روز هم خبر از کشف انبارها و محموله‌های جدید احتکارشده این کالا به گوش می‌رسد.
به گزارش رسانه‌های داخلی و مسئولان اتاق بازرگانی ایران، قیمت پوشک تولید داخل ۳۵ تا ۳۷ درصد و قیمت پوشک خارجی بین دو تا دو نیم برابر افزایش داشته است.
به گفته فروشندگان و متقاضیان پوشک، افزایش سرسام‌آور قیمت این کالا باعث شده است که بعضی خانواده‌ها، به‌خصوص قشرهای کم‌درآمد جامعه، دوباره به روش‌های سنتی روی آورده و از شورت‌های گرهی و چسبی و استفاده از کهنه بچه روی آورند.
مشکل چنان دامن‌گستر شده که گرچه متولی واردات پوشک یا مواد اولیه آن وزارت "صمت" است، اما حتی وزارت بهداشت هم قصد ورود به ماجرا را دارد. حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت دولت روحانی، گفته است که اگر "اختیار" تأمین پوشک به این وزارتخانه سپرده شود، "شاید" وزارت بهداشت بتواند "کاری کند".
ایرج حریرچی، سخنگو و معاون کل وزارت بهداشت، نیز گفته است: «مسلما این کالا متولی مشخص خود را دارد ولی با این وجود سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت جلسه‌ای برای کمک به حل این مشکل داشته است. به هر حال کالایی مثل پوشک جزو زیرمجموعه‌های سلامت نیز هست و باید استانداردهای آن به دلیل استفاده کودکان به مراتب بالاتر باشد، ولی با این وجود وزارت بهداشت در مجموع پیگیر این موضوع خواهد بود و بی‌تفاوت نیست».
مجلس شورای اسلامی هم درگیر معضل کمبود پوشک بچه شده و این پرونده اینک برای بررسی روی میز کمیسیون بهداشت پارلمان ایران قرار گرفته است.
دست‌اندرکاران صنایع بهداشتی، از جمله فریدون دهخوارقانی، دبیر انجمن صنایع سلولزی بهداشتی، بارها تأکید کرده‌اند که در تولید پوشک حتی از «خودکفایی هم فراتر رفته‌ایم و بیش از نیاز در مملکت تولید داریم». با وجود این، نه تنها پوشک بچه، چه داخلی چه خارجی، با کمبود و افزایش لگام‌گسیخته قیمت مواجه شده، بلکه گرانی و کاهش عرضه، گریبان دیگر محصولات مشابه بهداشتی را نیز گرفته است.
مواد اولیه گرفتار و کارخانه‌های تعطیل
در مورد معضل کنونی پوشک بچه در ایران، از جمله به روند دیرکرد عملیات تخصیص، تأمین و حواله اشاره می‌شود؛ عواملی که در افزایش هزینه‌های مالی تولیدکنندگان نقشی اساسی دارند. اختلال در دستیابی به مواد اولیه نیز عاملی تعیین‌کننده و محوری محسوب می‌شود.
اما گویا ریشه تمام این دشواری‌ها کماکان به نوسانات اخیر بازار ارز در ایران و سیاست پیشین دولت مبنی بر تک‌نرخی کردن ارز برمی‌گردد.
هنوز با ارزهای هشت تا نه هزار تومانی پوشکی وارد ایران نشده است. وزارت صمت موضعی روشن در مورد کمبود این کالای بهداشتی نگرفته است. اما از مواضع غیررسمی چنین برمی‌آید که پرداخت نشدن مابه‌التفاوت نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی سابق با نرخ بازار ثانویه ارز، عامل اصلی گرفتار شدن مواد اولیه پوشک بچه در گمرک ایران و بلاتکلیف ماندن آن است.
ماده اولیه تولید محصولات بهداشتی و سلولزی خمیر کاغذ است. در همین رابطه حسین دکمه‌چی، رئیس اتحادیه خرازی‌های ایران، پیش‌تر از بلاتکلیفی ترخیص این ماده اولیه خبر داده بود. به گفته دکمه‌چی: «گمرک دستورالعملی مبنی بر محاسبه هزینه‌ها و مبنای ارز دولتی یا ارز ثانویه دریافت نکرده است و کارخانه‌ها نیمه‌تعطیل و تعطیل هستند».
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
نیما بصیری، نایب رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران، اما در مصاحبه‌ای با رادیوی دولتی جمهوری اسلامی، معضل را در "سوءمدیریت" دانسته و گفته است: «همه مشکلات را به گردن یکدیگر می‌اندازند. یک بسته پوشک ۲۶ هزار تومانی، شده است ۱۰۰ هزار تومان. چون برای مثال فقط در یک مورد ۲۴ میلیون یورو یا دلار برای خمیر پوشک ثبت سفارش صورت گرفته، با ارز دولتی آن را وارد کرده‌اند و الآن دارند چند برابر قیمت می‌فروشند».
به گفته بصیری: «افزایش قیمت پوشک می‌توانست در سه ماه دیگر قیمت واقعی باشد. چون قیمت ارز شما سه برابر شده، قیمت مواد اولیه هم سه برابر می‌شود. قیمت جهانی خمیر کاغذ و قیمت حمل و نقل در داخل کشور هم افزایش یافته است. اما این اتفاق باید از سه ماه بعد می‌افتاد، نه امروز».
نایب رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی در عین حال می‌گوید، آنچه زیر عنوان "احتکار" عنوان می‌شود، به نوعی به ضمانت بقای تولیدکنندگان تبدیل شده است. به گفته نیما بصیری، چنین اقدامی از سوی تولیدکننده "خواسته یا ناخواسته" انجام می‌شود.
رهبر جمهوری اسلامی روز گذشته تأکید کرد که در موضوع کمبود پوشک بچه مسأله نه سودطلبی، بلکه "خرابکاری" است. علی خامنه‌ای گفت: «ناگهان در تهران و یا در شهرهای بزرگ پوشک بچه نایاب شده است. دشمن می‌خواهد مردم عصبانی شوند از دستگاه دولتی و دستگاه حکومت». پس از سخنان رهبر جمهوری اسلامی، انبارهای "محتکران" یکی پس از دیگری "کشف" شدند.
یاسر رایگانی، سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی ایران، روز دوشنبه از کشف دومین محموله میلیاردی پوشک و توقیف مواد شوینده تقلبی در کرج خبر داد و گفت: «۲۰۸ هزار بسته پوشک با ارزش ۱۰ میلیارد تومان در انباری در استان البرز کشف و ضبط شد». این مقام مسئول ایران گفته است: «مالک این محموله قبلا نیز اقدام به احتکار یک میلیون و دویست هزار بسته پوشک به ارزش ۳۰ میلیارد تومان کرده بود که توسط دستگاه‌های نظارتی و با حضور تعزیرات حکومتی کشف و ضبط شد». رسانه‌های ایران پیش‌تر هم از کشف یک و نیم میلیون بسته پوشک در سه انبار این استان خبر داده بودند. گفته شده بود که صاحب این پوشک‌ها این کالا را از یک سال پیش با ارز ۳۸۰۰ تومانی به کشور وارد و از آن زمان احتکار کرده است.
محدودیت عرضه، افزایش دست‌کم ۳۰ درصدی تولیدات داخلی و افزایش چند برابری قیمت پوشک وارداتی، زمینه‌ساز احتکار یا رونق بازار قاچاق این محصول شده است. احتکار و عرضه قاچاق این کالا خود معلولی است که به تشدید معضل اصلی کمک می‌کند. هم‌زمان کناره‌گیری خرده‌فروشان از خرید و فروش چنین محصولاتی به دشوارتر شدن دسترسی متقاضی به کالا و تشدید فعالیت سودجویان می‌انجامد.
در چنین اوضاعی خانواده‌های دارای فرزندان خردسال از بیم کمیاب‌تر شدن بیش از پیش پوشک، به هنگام دستیابی به آن، به خرید بیش از حد نیاز و انبار کردن آن برای شرایط دشوارتر می‌پردازند و ناخواسته به این معضل دامن می‌زنند.
هشدار "زلزله‌ای از پی پس‌لرزه‌های متعدد"
رسانه‌ها و خبرگزاری‌های ایران هم‌زمان با خبر کمبود پوشک، از کمبود شیرخشک نوزادان و همچنین برخی اقلام دارویی در برخی مناطق خبر داده‌اند. مهران مدیری، کارگردان، هنرپیشه و مجری سرشناس ایرانی، چندی پیش مدعی شده بود که به کودکان نگهداری‌شده در یک مؤسسه خیریه به جای شیر خشک، آب قند داده می‌شود. سازمان بهداری و بهزیستی ایران اما این ادعا را بلافاصله رد کرده و از مدیری خواسته بود تا این خیریه را به بهزیستی معرفی کند. در همین حال اما روز گذشته جام‌جم آنلاین، سایت صدا و سیمای جمهوری اسلامی نوشت، کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و داروی ایران، در حالی کمبود شیرخشک در کشور را تکذیب کرده است "که بیشتر شهروندان با کمبود آن مواجه هستند".
بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران حتی پیش از اجرایی شدن آن، تأثیرات خود را بر اقتصاد ایران بر جای گذاشت. نارضایتی عمومی، به‌خصوص از وضعیت معیشتی و اوضاع اقتصادی، نخستین جلوه‌های خود را در تظاهرات سراسری و ناآرامی‌های خیابانی دی‌ماه سال گذشته (۱۳۹۶) نشان داد. در پی التهابات شدید بازار ارز از اوایل سال جاری نیز ارزش ریال ایران تقریبا نصف شد. التهاب بازار ارز هم‌زمان بود با هجوم شهروندان ایران برای خرید دلار؛ اقدامی که مردم به قصد حفاظت از ارزش دارایی‌های نقدی خود انجام می‌دادند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، روز ۸ ماه مه گذشته (۱۸ اردیبهشت) خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران را اعلام کرد. دور نخست تحریم‌ها ۱۵ مرداد گذشته از جمله در حوزه‌های خرید و تهیه دلار توسط جمهوری اسلامی، تجارت طلا و فلزات گرانبها و خودروسازی آغاز شد. روز ۱۳ آبان‌ماه آینده نیز تحریم‌های آمریکا در حوزه نفت و انرژی و مبادلات بانک مرکزی ایران اعمال خواهد شد.
ترامپ اخیرا در مصاحبه‌ای تلویحا به ناراضی شدن مردم ایران از جمهوری اسلامی به دلیل تحریم‌های آمریکا اشاره کرده و گفته بود که سیاست‌های او می‌تواند منجر به سقوط حکومت ایران شود. او یکی از این سیاست‌ها را خروج دولت خود از برجام عنوان کرده و تأکید کرده بود: «زمانی که من به اینجا آمدم پرسش این بود که آنها (ایرانی‌ها) چه زمانی خاورمیانه را تسخیر می‌کنند. اینک اما پرسش این است که اصلا جان سالم به در خواهند برد».
رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی امروز آشکارا از نارضایتی عمومی در ایران و گلایه روزانه مردم از وضعیت معیشتی و اقتصادی خود سخن می‌گویند. روزنامه ابتکار نیز در یادداشتی در صفحه نخست شماره روز دوشنبه خود زیر عنوان «از "غُر" تا "فریاد"» از جمله نوشته است: «کمتر کسی پیش از اینکه لب به سخن بگشاید به شما می‌گوید: می‌خوام غُر بزنم! این روزها در تاکسی، در فروشگاه، در فضای خانه و خانواده و در بیشتر جمع‌هایی که در اجتماع در آن حاضر می‌شویم، مردم از وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حرف می‌زنند. عده‌ای گله می‌کنند، عده‌ای دفاع می‌کنند، عده‌ای به مرحله سکوت رسیده‌اند؛ اما یک روز که معلوم نیست چه زمانی و در چه مکانی خواهد بود، بحران درونی خود، استیصال خود را بروز خواهند داد؛ مانند زلزله‌ای که پس از پس‌لرزه‌های متعدد رخ می‌دهد».