تحریم احتمالی ظریف؛ سردرگمی آمریکا یا شکست "دیپلماسی لبخند"؟
۱۳۹۸ تیر ۴, سه‌شنبه
علاوه بر تحریم رهبر جمهوری اسلامی و دفتر او توسط آمریکا، خبر قرار گرفتن احتمالی محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در فهرست تحریم‌های این کشور نیز با واکنش‌های متفاوتی در ایران روبه‌رو شده است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران امروز سه‌شنبه چهارم تیرماه (۲۵ ژوئن) این اقدام را "بسته شدن همیشگی راه دیپلماسی" خواند و رئیس جمهوری ایران هم تصمیم آمریکا برای تحریم ظریف را نشانه "دروغ‌گویی" این کشور در رابطه با مذاکره با جمهوری اسلامی دانست.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
حسن روحانی گفت: «مگر آمریکایی‌ها مذاکره نمی‌خواهند؟ اگر صادق هستند، چرا همزمان با مذاکره وزیر امور خارجه ایران را تحریم هم می‌کنند؟ پس معلوم است که دروغ می‌گویند.». او افزود: «بلافاصله با تحریم‌ها دروغ گویی خود را ثابت کردید که دنبال مذاکره نیستید.»
رئیس جمهوری ایران همچنین با اشاره به گفت‌وگوهای محمدجواد ظریف با رکس تیلرسون، وزیر خارجه پیشین آمریکا و مذاکرات تهران و واشنگتن در "کمیته‌های برجام"، ایالات متحده را عامل قطع مذاکرات دو کشور خواند و با بیان اینکه "با چنین شرایطی آیا ما دوباره با شما مذاکره کنیم؟" تلویحا پیشنهاد آمریکا برای مذاکره با ایران را رد کرد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز گذشته در اقدامی بی‌سابقه با امضای یک فرمان اجرایی علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و دفتر او را تحریم کرد. به گفته ترامپ، این تحریم‌ها از جمله در واکنش به ساقط کردن پهپاد تجسسی آمریکا در نزدیکی تنگه هرمز توسط ایران اعمال شده و رهبر جمهوری اسلامی را به این دلیل که "در نهایت مسئول رفتار خصمانه رژیم است" هدف قرار می‌دهد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده نیز پس از ترامپ از قرار گرفتن نام فرماندهان نیروی زمینی، دریایی و هوافضا و نیز فرماندهان نواحی پنجگانه نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر داد و افزود که نام محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران هم تا چند روز دیگر در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار خواهد گرفت. منوچین افزود که با فرمان اجرایی ترامپ میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران مسدود خواهد شد.
توییت مشاور روحانی درباره "ماندلای ایران"
برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز هم‌راستا با سخنان رئیس دولت و دستگاه دیپلماسی ایران، در واکنش به تحریم احتمالی ظریف سخنان مشابهی را مطرح کرده‌اند. محمود صادقی، نماینده تهران در توییتر نوشته است که تحریم مسئولان جمهوری اسلامی "بویژه وزیر خارجه خلاف عرف بین‌الملل" بوده و به گفته او "نشانگر ناکامی و استیصال رئیس جمهور آمریکا در رسیدن به اهداف خود از تحریم‌های همه‌جانبه علیه ایران است."
علیرضا رحیمی نیز در پیامی توییتری نوشته است: «تحریم اشخاص کلیدی طرف مقابل یعنی مهر پایان بر مسیرهای دیپلماتیک و بستن فضای مذاکره بصورت یکجا». ، این نماینده مجلس ایران افزوده است: «باز هم تناقض و آشفتگی درسیاست‌‌بازی ترامپ. برهم زدن آرامش منطقه نیاز به اعلام رسمی ندارد. تصمیمات بیخردانه اینچنین حجتی است آشکار بر بن‌بست در سیاست خارجی آمریکا.»
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری ایران نیز در پیامی توییتری که اشاره به تحریم ظریف از سوی آمریکا دارد، نوشته است: «وقتی مذاکره‌کننده را تحریم می‌کنند یعنی مذاکره را نمی‌خواهند.»
مشاور حسن روحانی شامگاه گذشته نیز در یک پیام توییتری جنجال‌برانگیز وزیر خارجه ایران را با نلسون ماندلا، مبارز سرشناس ضد آپارتاید و نخستین رئیس جمهوری آفریقای جنوبی در انتخاباتی دمکراتیک، مقایسه کرده و از جمله نوشته بود: «ظریف در حال تبدیل شدن به ماندلای ایران است، او علیه آپارتاید داخلی می‌جنگید و این علیه آپارتاید بین‌المللی.»
نظامی‌های ایران "طرف صحبت ترامپ"
در این میان حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، گفت که تحریم‌های اخیر آمریکا نشانگر فقدان "راهبرد" دولت آمریکا برای مذاکره با ایران است.
به گزارش خبرگزاری فارس، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران همچنین گفت که آمریکایی‌ها «در دو قالب دیگر یعنی دیپلماسی عمومی و دیپلماسی تنش اقداماتشان را انجام می‌دهند و می‌خواهند که با نهادهای قدرت در بیفتند. این که در این بین ظریف تحریم می‌شود دلیلش آن است که باب دیپلماسی رسمی از طرف آمریکا بسته شده و راهبردی برای مذاکره ندارد.»
به گفته فلاحت‌پیشه: «از طرف دیگر ظریف از ابتدا در جریان مذاکرات برجام بود و زبان بین‌المللی را هم به خوبی می‌دانست. تماس‌های رسمی برای دفاع از مواضع جمهوری اسلامی ایران داشت که این اقدامات با تحریم‌های آمریکا مقابله کرد و در مجامع عمومی هم اختلافات را حل نمود.»
این نماینده مجلس که از او به عنوان یک "اصولگرای میانه‌رو" نام برده می‌شود همچنین با تأکید بر اینکه "باید برای ظریف و وزارت خارجه در جمهوری اسلامی ایران نقش و جایگاه بیشتری قائل شد"، گفت: «البته که کنوانسیون‌های بین‌المللی و مشخصا معاهده مقر اجازه نمی‌دهد که دیپلمات‌ها نتوانند در فضای عمومی دیپلماسی حضور پیدا کنند. پس از این باب باز هم تحریم آمریکا تأثیر نخواهد داشت و وزیر خارجه می‌تواند همچون گذشته به سفرها و اقدامات دیپلماتیک خود ادامه دهد. البته باید آقای ظریف سعی کند که راه‌های دیپلماسی دیگری را به کار بگیرد.»
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در نهایت گفت: «آقای ترامپ بداند تا زمانی که تحریم‌ها به حالت تعلیق برنگردد مجبور است در تهران با نظامی‌ها صحبت کند. البته هدف آنها تسلیم ایران است که قطعا این اتفاق رخ نخواهد داد. ایران هم از ابزارهای زیادی برخوردار است که می‌تواند اجازه ندهد تنش بین ایران و آمریکا به ضرر ایران فرسایشی شود.»
به گزارش ایسنا، حسین نقوی حسینی، از نمایندگان جریان موسوم به "اصولگرایان تندرو" نیز سخنانی مشابه رئیس جمهوری ایران را مطرح کرده و گفته است: «آنها [آمریکایی‌ها] از یک طرف مذاکره بدون پیش‌شرط را مطرح کرده، واسطه می‌فرستند و از طرف دیگر پهپاد ضد جاسوسی به کشورمان فرستاده و بعد تحریم‌های جدید اعمال می‌کند. اینها همه نشان‌دهنده ناکامی‌های پی در پی ترامپ در مقابل ایران است که باعث سردرگمی و استیصال شده است.»
مجتبی ذوالنوری، رئیس جدید کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران نیز گفته است که این کمیسیون قرار است جلسه‌ای را برای "بررسی اقدامات و تحریم‌های اخیر آمریکا" برگزار کند.
حمله به "دیپلماسی لبخند"
در این میان برخی دیگر از نیروهای داخلی مخالف دولت نیز با اشاره به تحریم احتمالی ظریف توسط آمریکا به حمله به "دیپلماسی لبخند" پرداخته و نسبت به هرگونه مذاکره‌ای با ایالات متحده یا پیگیری کانال ویژه مالی اروپا برای معامله با ایران هشدار داده‌اند.
جواد کریمی قدوسی، از نمایندگان وابسته به جریان موسوم به "تندرو"، خطاب به وزیر خارجه ایران در توییتر نوشت: «امروز جان کری و تضمین امضاء او کجاست که پاسخگوی بدعهدی‌ها باشد. لطفا فقط تعهدات برجامی را مطالبه کنید نه یک کلمه کم نه یک کلمه زیاد؛ اینستکس و درخواست اجرای آن خیانت آشکار از جانب دولت است.»
روزنامه رسالت، از جمله روزنامه‌های منتسب به جریان اصولگرایان تندرو نیز در سرمقاله خود زیر عنوان "وزیر خندان در صف تحریم"، با بیان اینکه "در شرایط فعلی، مذاکره با‌آمریکا در هیچ موضوعی و در هیچ سطحی نه‌تنها مفید نیست بلکه مضر است" نوشته است: «با تحریم ظریف، احتمالا دیگر خوش‌بین‌ترین افراد هم در ذهن خود، بر مفاهیمی مانند دیپلماسی لبخند و احتمال دستیابی به توافق برد- برد با آمریکا، مهر باطل خواهند زد.»
محسن پیرهادی، مدیر مسئول رسالت، در نهایت نتیجه گرفته است که: «مسئولان و متولیان امر بدانند که هرچه محکم‌تر در برابر کشورهایی که هیچ‌گاه نفعشان به ایران نرسیده بایستند، در پیشگاه ملت عزیزتر و محترم‌تر خواهند بود و اگر هم از سر خوش‌بینی یا خوف از دولت‌های بیگانه، در برابرشان کوتاه بیایند، نه‌تنها جایگاه خود را نزد ملت از دست خواهند داد، بلکه همان دولت‌ها نیز از خجالتشان در خواهند آمد.»
این در حالی است که حسن روحانی در بخشی از سخنان امروز خود به "گشایش" توافق هسته‌ای و موانع داخلی در برابر آن اشاره کرد و خطاب به مخالفان برجام گفت: «نگذاشتند مردم در همان یکی دو سال گشایش برجام لذت ببرند. شرکت‌های خارجی می‌آمدند گفتند چرا آمدند، رفتند گفتند چرا رفتند. هواپیما خریدیدم گفتند خیانت به عالم بشریت شد.»
چنانچه سخنان وزیر خزانه‌داری آمریکا در مورد قرار گرفتن محمدجواد ظریف در فهرست تحریم‌های ایالات متحده به واقعیت بپیوندد، او نخستین وزیر خارجه جمهوری اسلامی خواهد بود که با این سطح از مجازات‌های واشنگتن مواجه خواهد شد.
ظریف تا پیش از اعلام تحریم او از سوی آمریکا، در داخل ایران نیز زیر فشارهای شدید سیاسی بود. این فشارها و نیز به گفته خود ظریف، بی‌توجهی به جایگاه وزارت خارجه در ایران، او را اوایل اسفندماه سال گذشته (۱۳۹۷) تا استعفای از مقام خود کشاند؛ استعفایی که البته با مخالفت رئیس جمهوری و نیز طبق برخی گزارش‌ها، مخالفت رهبر جمهوری اسلامی مواجه شد و او در نهایت به کار خود بازگشت.