سایه ابهام بر توافق پناهجویی ترکیه و اتحادیه اروپا

ترکیه گذرگاه مهاجران غیرقانونی است که می‌خواهند خود را به اروپا برسانند و یونان نخستین منزلگاه کسانی که موفق می‌شوند از مدیترانه به جزایر این کشور برسند. سه سال قبل ترکیه و اتحادیه اروپا برای کنترل و جلوگیری از ورود غیرقانونی مهاجران از ترکیه به یونان پیمانی امضا کردند. مبنای این توافق، کاستن موج مهاجران بود. قرار بر این شد که هر مهاجر غیرقانونی از طریق ترکیه به یونان رسید، به این کشور عودت داده شود و به ازای هر شهروند سوری که به ترکیه بازگردانده می‌شود، یک پناهجوی سوری از ترکیه به اروپا برود. 

ترکیه با این توافق، مشوق‌هایی چون احیای مذاکرات بر سر عضویت آتی در اتحادیه اروپا و سه میلیارد یورو بودجه دریافت کرد اما از مدتی پیش روشن شده که توافق عملا اجرا نمی‌شود. آخرین آمار کمیساریای پناهجویان سازمان ملل این مدعا را ثابت می‌کند. از زمانی که پیمان مربوطه به جریان افتاده، تنها ۱۸۴۳ پناهجو به ترکیه برگردانده شده‌اند که در میان‌شان ۳۴۱ سوری وجود دارد.

پایگاه اینترنتی "دی ولت" در گزارشی با استناد به اسنادی محرمانه، از تغییر ترکیب پناهندگانی خبر می‌دهد که وارد یونان می‌شوند. زمان توافق ترکیه و اتحادیه اروپا، سوری‌ها در صدر پناهجویان مسیر مدیترانه بودند. حالا وضع عوض شده و به گفته سازمان ملل، افغان‌ها بزرگترین گروه پناهجویانی هستند که خود را از طریق مدیترانه به یونان، ایتالیا یا اسپانیا می‌رسانند. طبق آمار، تا پایان مارس ۲۰۱۹ حدود ۲۰ درصد مسافران این راه را افغان‌ها تشکیل داده‌اند و سوری‌ها در رده پنجم هستند.

به این ترتیب، گروهی که کانون توجه توافق اروپا و ترکیه بود، اکنون در یونان نقشی فرعی دارد. تعدد پناهجویان افغان موجب دو اشکال می‌شود. اول آن که آنکارا انگیزه‌ خاصی ندارد که پناهجویان افغان را برگرداند و دوم این که تضمین‌های قانونی زیادی برای جلوگیری از اخراج این پناهجویان وجود دارد.

طبق اسنادی که "دی ولت" به آنها دسترسی یافته، مرکز "استراتژی و آنالیز مهاجران غیرقانونی" آلمان در ماه فوریه ۲۰۱۹ نسبت به چنین مشکلی هشدار داده است. این مرکز یافته‌های مربوط به مهاجرت‌های غیرقانونی را از نهادهایی چون اداره مهاجرت و پناهندگی و اداره فدرال جنایی آلمان گردآوری و بررسی می‌کند. افزون بر این، وزارت خارجه آلمان نیز طی گزارشی به این نکته اشاره کرده که توافق با ترکیه به اندازه‌ای که تصور می‌رفت، موثر نبوده است.

پایگاه اینترنتی "دی ولت" می‌نویسد در سال ۲۰۱۸ تعداد پناهجویانی که از جزایر یونانی به ترکیه مسترد شده‌اند، تنها ۳۲۲ نفر بوده و هیچ چشم‌اندازی برای افزایش این تعداد در سال ۲۰۱۹ وجود ندارد.