چرا سامانه پدافند هوایی اس ۴۰۰ حساسیت برانگیز است؟
۱۳۹۸ تیر ۲۱, جمعه
اس ۴۰۰ سیستم پدافند هوایی متحرک و قابل انتقالی است که می‌تواند به هواپیماها، موشک‌ها و دیگر اهداف در آسمان شلیک کند. نیروهای ارتش روسیه این سامانه را در سال ۲۰۰۷ مورد بهره‌برداری قرار دادند.
به گفته مقامات روس و نیز به نوشته مجله تخصصی بین‌المللی Defence IQ، اس ۴۰۰ می‌تواند موشک‌های کوتاه‌برد، میان‌برد و دوربرد را پرتاب و اهدافی را در فاصله دور و ارتفاع زیاد نابود کند. توانایی آن از این نظر بیش از سامانه زمین به هوای آمریکایی پاتریوت است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
از آن گذشته، قیمت این سیستم پدافند هوایی بسیار کمتر از سیستم‌های مشابه‌اش است. فرستنده دولتی TRT جمعه ۱۲ ژوئیه گزارش داد که ترکیه چهار واحد اس۴۰۰ سفارش داده است. این خبر با گفته‌های مقامات روسیه همخوانی دارد. سرگئی چمزوف، مدیرعامل شرکت دولتی فن‌آوری روسی "روس‌‌تک" به روزنامه اقتصادی "کومرسانت" گفته است که ترکیه چهار واحد را به بهای دو و نیم میلیارد دلار دریافت خواهد کرد.
چرا این معامله برای ترکیه چنین پراهمیت است؟
ترکیه تاکید می‌کند که در برابر تهدیداتی که متوجه این کشور از سوی همسایه‌اش سوریه است و نیز در برابر خطرات داخلی به سیستم پدافند موشکی نیاز دارد. به ویژه از زمان کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ موضوع امنیت در ترکیه اهمیت بیشتری پیدا کرده است. مذاکراتی که ترکیه با آمریکا بر سر خرید سیستم پدافند موشکی پاتریوت انجام داد به جایی نرسید. اگرچه به دلیل پدافند هوایی مشترک ناتو پاتریوت‌های ایتالیا و اسپانیا در ترکیه مستقر هستند، اما دولت ترکیه می‌گوید که این سامانه‌ها تنها ۳۰ درصد حریم هوایی این کشور را پوشش می‌دهند.
استراتژی ژئوپلیتیک نیز احتمالا در این میان نقش بازی می‌کند. ترکیه می‌تواند از راه معامله میلیاردی با روسیه روابط بهتری با این کشور برقرار کند. همچنین موضوع گاز روسیه و نیاز ترکیه به انرژی احتمالا نقش ایفا می‌کنند. افزون بر این، ترکیه احتمالا حس می‌کند که آمریکا در حال از دست دادن اهمیتش در منطقه است.
روسیه
روسیه بیش از هر چیز مایل است که جایگاه خود را به عنوان صادرکننده تسلیحات نظامی تقویت کند. برای تولیدکنندگان تجهیزات نظامی مانند شرکت روسی الماز-انتی، داشتن مشتری‌‌هایی مثل ترکیه که عضو ناتو است دستاورد بزرگی به شمار می‌رود.
تحریم‌های آمریکا چه خواهند بود؟
صحبت از اقدامات تنبیهی مختلفی در میان است. از یک سو پنتاگون می‌خواهد تا پایان ماه ژوئیه ترکیه را از برنامه اف ۳۵ حذف کند و نخستین گام‌ها نیز در این راه برداشته شده است. افزون بر این، انجام معامله بر سر اس ۴۰۰ می‌تواند موجب برقراری تحریم‌های اقتصادی علیه ترکیه شود. این تحریم‌ها برای نمونه شامل محدود شدن مجوزهای صادرات کالا و صدور ویزا می‌شود.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، این امکان را دارد که با فرمانی تحریم‌ها را لغو کند. اما روشن نیست که او این کار را بکند. ترامپ پس از گفتگویی با اردوغان در حاشیه اجلاس سران گروه ۲۰ در پایان ماه ژوئن در ژاپن از تصمیم اردوغان برای خرید اس ۴۰۰ دفاع کرد. ترامپ گفت که رؤسای جمهور پیش از او از فروش پاتریوت به ترکیه امتناع کرده بودند و رفتارشان با اردوغان دور از انصاف بوده است.
اما وزارت امور خارجه آمریکا همچنان خواستار برقراری تحریم علیه ترکیه است. مایک اندروز، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، به خبرگزاری آلمان گفت: «به ترکیه اجازه داده نخواهد شد که صاحب هر دو سیستم شود.»
از ناتو خیر زیادی نیست
اساسا هر کشور عضو ناتو خود می‌تواند تصمیم بگیرد که چه تجهیزاتی را بخرد. همزمان ناتو این کشمکش را درگیری‌ای دوجانبه می‌داند و معتقد است که نباید به درون ناتو منتقل شود. یک دیپلمات ناتو می‌گوید: «همه طرف‌های درگیر مایلند که ضرری متوجه پیمان آتلانتیک شمالی نشود.»
با این همه، ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، تا کنون چند بار ابراز نگرانی کرده است. او در ماه مه حین دیدار از ترکیه گفت باید مانع شد از اینکه یک عضو ناتو تحریم‌هایی را علیه عضوی دیگر مقرر کند. اما پس از تحویل اس ۴۰۰ تنها راه حل می‌تواند این باشد که ترکیه این سیستم پدافند هوایی را به کار نیندازد.
آلمان چه می‌گوید؟
دولت آلمان تا به حال چند بار انتقاد کرده و امیدوار بوده که ترکیه از تصمیم خود برگردد. اشتفان زایبرت، سخنگوی دولت آلمان، در پایان ماه مه گفت: «برای ناتو بسیار مهم است که نیروهای نظامی‌اش با هم در تعامل باشند.» اما آلمان تحریم‌هایی مشخص را علیه ترکیه وضع نکرده است.
نگرانی‌های آمریکا به جا هستند؟
آمریکایی‌ها می‌گویند بله و ترکیه می‌گوید خیر. سباستین روبلین، کارشناس فن‌آوری نظامی، در سال ۲۰۱۸ در مقاله‌ای برای نشریه تخصصی "The National Interest" نوشت که وقتی ترکیه پدافند موشکی اس۴۰۰ و جت‌های جنگی اف۳۵ را با هم به کار بیندازد، اس۴۰۰ می‌تواند به طور مرتب روی زمین اطلاعاتی را درباره جت‌ها در حریم هوایی‌اش به دست بیاورد – برای نمونه، اینکه جت‌های رادارگریز چه موقع روی رادار دیده می‌شوند. اما ترکیه احتمالا این اطلاعات را در اختیار روسیه قرار نخواهد داد، و "البته ممکن است که کامپیوترهای به هم متصل در شبکه‌ها، راه‌هایی مخفی داشته باشند که ارتش روسیه از آن بتواند وارد بشود".
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
ترکیه با روسیه قرار گذاشته که کارشناسان روسی برای مراقبت از اس۴۰۰ سرویس لازم را در اختیار این کشور بگذارند. ترکیه تلاش می‌کند نگرانی‌های موجود را کاهش بدهد. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، هفته گذشته تاکید کرد که اس ۴۰۰ تنها در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار خواهد گرفت. از این گذشته، قرار نیست اس ۴۰۰ در شبکه پدافند هوایی دیگر کشورهای عضو ناتو ادغام بشود.