احتمال نصب رآکتورهای دست دوم بلغاری در نیروگاه بوشهر
۱۳۹۵ تیر ۲۴, پنجشنبه
نخست‌وزیر بلغارستان همراه هیئتی بلندپایه ۲۰ تیرماه (۱۰ ژوئیه) به تهران سفر کرد. یک روز بعد رسانه‌های ایران از امضای سه یادداشت تفاهم همکاری میان دو کشور خبر دادند. معاون اول رئیس جمهوری ایران این همکاری‌ها را از جمله در صنایع نفت، گاز، حمل و نقل، صنعت و کشاورزی و سرمایه‌گذاری در دو کشور عنوان کرد.
رسانه‌های بلغارستان اما احتمال توافق دو کشور برای فروش رآکتورهای اتمی بلغارستان به ایران را مطرح کردند. این تأسیسات برای ساخت نیروگاهی کنار رود دانوب از روسیه خریداری شدند، اما ساخت این نیروگاه به دلیل پیوستن بلغارستان به اتحادیه اروپا منتفی شد.
دکتر بهروز بیات، کارشناس انرژی اتمی و مشاور پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به پرسش‌های دویچه‌وله در مورد احتمال چنین توافقی پاسخ داده است.
دویچه‌وله: آقای دکتر بیات، این گمانه‌زنی که ایران علاقمند به خرید رآکتورهای اتمی از بلغارستان است تا چه حد می‌توان صحت داشته باشد؟
بهروز بیات: جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفته است به برنامه خود برای استفاده از انرژی اتمی ادامه دهد و حتی نیروگاه‌های جدیدی تأسیس کند. در نتیجه قابل تصور است که ایران علاقمند به خرید رآکتورهای اتمی از بلغارستان باشد.
این رآکتورها (رآکتورهای هسته‌ای نسل سوم- Typ VVER, A92) از نوع رآکتورهای نیروگاه اتمی بوشهر هستند.
قابل تصور است که ایران مایل باشد بخشی از تأسیساتی را که روسیه به بلغارستان فروخته و مورد استفاده این کشور نیست با قیمت ارزا‌نتری بخرد.
البته برای ایران مهم اینجاست که این تأسیسات تا چه حد قابل استفاده در نیروگاه بوشهر است.
از سوی دیگر طیبعی است که اگر چنین توافقی صورت گیرد، توافقی سه جانبه و با مشارکت روسیه خواهد بود. روسیه فروشنده این تأسیسات و مدیر این پروژه است. چنین توافقی به نظر من قابل تصور است.
امکان دارد روسیه بخشی از تأسیساتی که به بلغارستان فروخته یا حتی فرستاده پس گیرد و تأسیسات مورد نیاز ایران را به این کشور تحویل دهد؟
به سختی می‌توان در این مورد قضاوت کرد. پیش‌بینی اینکه توافق سه جانبه میان ایران و بلغارستان و روسیه چطور تنظیم خواهد شد سخت است.
ممکن است قطعاتی که به بلغارستان فروخته و فرستاده شدند برای ایران بلافاصله قابل استفاده باشند و بتوان از آنها در تکمیل واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر استفاده کرد. من به سختی می‌توانم تصور کنم که روسیه قطعات فروخته شده را پس گیرد.
نباید فراموش کرد که روسیه در این ماجرا از بلغارستان شکایت کرده و دادگاه (دیوان اتاق بازرگانی بین‌المللی در ژنو) پس از بررسی پرونده به نفع روسیه رأی داده و بلغارستان را به پرداخت غرامت به روسیه محکوم کرده است. در نتیجه روسیه علاقه چندانی به تغییر قرارداد و تأسیسات فروخته شده ندارد.
اما در توافق‌های تجاری همه چیز ممکن است. اینگونه قراردادها طوری تنظیم می‌شوند که تمامی طرف‌ها از آن سود برند.
شما سال‌ها به عنوان مشاور با سازمان انرژی اتمی همکاری داشتید. ممکن است که ایران بدون اطلاع و مجوز آژانس انرژی اتمی توافق خرید رآکتورهای اتمی را با بلغارستان امضا و اجرا کند؟
نه چنین نخواهد بود و ایران نیز چنین اقدامی نخواهد کرد. ما می‌د‌‌انیم که ایران ساخت واحد دوم نیروگاه بوشهر را آغاز کرده است. روسیه تکمیل و راه‌اندازی این واحد را بر عهده دارد و تمام این فعالیت‌ها با مشارکت اطلاعاتی سازمان انرژی اتمی صورت گرفته است.
در نتیجه اگر ایران پروژه دیگری داشته باشد آژانس انرژی اتمی را مطلع خواهد کرد و نیازمند دریافت مجوز از این نهاد خواهد بود.
ممکن است توافق خرید رآکتورهای اتمی از بلغارستان پیامدی سیاسی برای ایران داشته باشد؟
تصمیم ایران برای ساخت نیروگاه اتمی در سال‌های اخیر مورد مناقشه نبوده است. کشورهای غربی و کشورهای عضو گروه ۵+۱ مخالف ساخت نیروگاه‌های اتمی در ایران نبودند. مسئله اصلی پروژه غنی‌سازی اورانیوم در سطح بالا بود که می‌تواند کاربرد نظامی داشته باشد.
اگر توافقی سه‌جانبه‌ای میان ایران بلغارستان و روسیه صورت گیرد من گمان نمی‌کنم که پیامد سیاسی ویژه‌ای برای ایران در بر داشته باشد اما من شخصأ بر این باور هستم که چنین تصمیمی به نفع ایران نخواهد بود.
ایران با منابع سرشاری که در اختیار دارد نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه انرژی هسته‌ای نیست. ایران علاوه بر سوخت‌های فسیلی به منابع سرشار انرژ‌ی‌های تجدیدپذیر دسترسی دارد که بی‌تردید گزینه‌های بهتری برای ایران هستند.