اخراج: عیدی و پاداش کارگران ایرانی • مصاحبه
۱۳۸۷ اسفند ۱۶, جمعه
جعفر عظیم‌زاده، سخنگوی اتحادیه‌ی آزاد کارگران ایران، در گفتگو با دویچه‌وله، شرایط کنونی کارگران ایرانی را فلاکت‌بار می‌خواند و از بی‌اعتنایی مسئولان در برابر اعتراض‌های آنان می‌گوید. به نظر عظیم‌زاده، ادامه‌ی تعلل در پرداخت حقوق معوقه‌ی کارگران، می‌تواند بحران‌آفرین باشد.
دویچه وله: اخبار زیادی از اخراج و عدم پرداخت دستمزد کارگران در ماه آخر سال می‌رسد. چه توصیفی می‌توان از وضع کنونی کارگران ایران به دست داد؟
جعفرعظیم‌زاده: موضوع اخراج کارگران، هر سال در دو ماه مانده به سال نو وجود داشته، اما ابعاد آن از اواسط بهمن امسال خیلی بالا رفته است. آمار مشخصی نداریم، اما مثلا در شهرهای صنعتی قزوین و ساوه، طی ده روز گذشته صدها کارگراخراج شده‌اند، قرارداد‌هایشان تمدید نشده یا خود کارخانه‌ها تعطیل شده‌اند. کارخانه‌ی روغن غنچه، چینی مینا، یخچال آزمایش مرودشت، لوله سازی اهواز و از این قبیل بسته‌اند. وضع کارخانه‌های نساجی بسیار وخیم است. ما در سال‌های گذشته این چنین آماری نداشتیم. دستمزدهای معوقه‌ی هیچ یک از اخراجی‌ها نیز پرداخت نشده است.
کارفرما، چقدر برای اخراج کارگر به موضوع بحران مالی جهانی متوسل می‌شود؟
کارفرما امسال مدام بر این موضوع پافشاری می‌کند، اما اخراج و ندادن دستمزد کارگر در ایران مربوط به امسال نیست و همیشه بوده است. ویژگی امسال، تشدید این مسئله است. از نظر ما این تشدید، ارتباط چندانی به بحران جهانی ندارد. بحران از خود ایران است که سی سال است حقوق کارگر پایمال می‌شود. خودشان از یک طرف می‌گویند این بحران هنوز به ایران نرسیده، و به نظر من، واقعا اگر دامنه‌ی این بحران به ایران برسد، وضع زحمتکشان واقعا فلاکت‌بار می‌شود.
از تعداد کارخانه‌ها یا کارگاه‌هایی که به نام ورشکستگی، دست به اخراج کارگر زده‌اند، خبر دارید؟
اسم‌اش را گذاشته‌اند ورشکستگی، در حالی‌که مشکل از جای دیگری است. اکثر کارخانه‌های قند و نساجی و چیت سازی و قطعات یدکی و امثال این‌ها، اعلام ورشکستگی کرده‌اند. آنها در اصل دچار بحران تکنولوژی هستند. بحاطر عدم رشد تکنولوژی تولید در ایران در سی سال گذشته است که صنایع، نوسازی و بازسازی نشده‌اند. در نتیجه کالاهایی که الان در کارخانه‌های ما تولید می‌شود، به دلیل عقب ماندن از فناوری روز، قابلیت رقابت با سایر کالاهای خارجی را ندارند و گران‌تر تمام می‌شوند. نمی‌توان اسم این را ورشکستگی گذاشت. ما نمونه داریم که صاحب یک کارخانه اعلام ورشکستگی کرده و کارگران را فرستاده بیرون، ولی بعد رفته سه کارخانه‌ی دیگر در همان نزدیکی زده است.
آیا کارگر اخراجی یا بیکار شده از وزرات کار حقوق و تامینی دریافت می‌کند؟
نه، هیچ حمایتی نیست. در ایران مانند اروپا نیست که کارگر، حق بیمه‌ی بیکاری تا زمان اشتغال مجدد را داشته باشد. کارگر به ازای هر پنج سال سابقه‌ی کار، یک سال حقوق بیکاری دارد. یعنی اگر شما ۱۵ سال سابقه‌ی کار داشته باشید، سه سال می‌توانید از حقوق بیکاری استفاده کنید. تازه این حقوق به صورت خودکار پرداخت نمی‌شود و اگر کارگر از قانون سر دربیاورد و دنبال کار خود برود، این بیمه را می‌دهند. پرداخت، آن هم تازه بعد چهار پنج ماه، صورت می‌گیرد. هرکس مثلا ماه بهمن بیکار شود، به هیچ عنوان در سال جدید، بیمه‌ی بیکاری ندارد. الان تنها ۳۰ درصد کارگران ایرانی از بیمه‌ی بیکاری بهره‌مند هستند و از این تعداد هم عملا ۱۵ درصد استفاده می‌کنند. کل کارگران ساختمانی در ایران تامین اجتماعی ندارند. تمامی کارگران پروژه‌های عظیم ملی، مانند پتروشیمی، همگی موقت هستند و هیچ‌گونه قانون کار، برای آنها اعمال نمی‌شود.
نوع اعتراض به این مشکلات چگونه است؟
اوج فلاکت کارگران از بهمن‌ماه امسال بود. آمار بیکاری و دستمزد معوقه، چهاربرابر پارسال شده است. آنها جلوی دفتر ریاست جمهوری، مجلس و وزارت کار تجمع می‌کنند، اما کسی اعتنا نمی‌کند. کارگران لاستیک البرز از تیرماه امسال اعتراض کرده‌اند و علیرغم شروع به کار کارخانه، ۹ ماه حقوق معوقه دارند. کارگران نساجی تبریز رفته‌اند جلوی فرمانداری و اداره‌ی کار تبریز، اما اصلا کسی محل آنها نگذاشته است. همه‌اش وعده می‌دهند، ولی یک ریال حقوق کارگر را نداده‌اند.
کارگران با این وضع، چگونه زندگی می‌کنند؟
با فلاکت! آمار تن فروشی برای چه اینقدر بالا رفته؟ چرا سر هر چهارراه تهران، آگهی فروش کلیه دیده می‌شود؟ چرا این قدر آمار فروش مواد مخدر بالا رفته؟ گرسنگی و سوءتغذیه در خانواده‌های زحمتکش بیداد می‌کند. ما از نساجی سبلان تلفن داشتیم که گفتند بیایید اینجا سوءتغذیه را در چهره‌ی کارگران ببینید. کارگران شروع به فروش اثاثیه‌ی منزل خود کرده‌اند، اما در عین حال به دلیل رکود بازار، خریداری هم برای این وسایل نیست.
مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح