استراتژی اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی: انرژی یا حقوق بشر؟
۱۳۸۶ تیر ۱۱, دوشنبه
از یک سوی مسئله دمکراسی و حقوق بشر و از سوی دیگر مسئله انرژی این کشورها مورد توجه سیاستمداران اروپائی قرار گرفته است. اما مخالفان سیاسی دولتهای آسیای مرکزی از رژیم‌های دیکتاتوری در منطقه صحبت می‌کنند و مدعی هستند که غرب به دلیل انرژی نفت و گاز سیاست نرم و سازشکارانه‌ای درقبال سرکوب آزادی‌های مدنی و پایمال شدن حقوق بشر اتخاذ کرده است.
تدوین استراتژی جدید اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی، یکی از اساسی ترین مسائل سیاست‌های خارجی دولت آلمان پس از عهده دار شدن ریاست ادواری این اتحادیه بوده است. چرا کشورهای آسیای مرکزی در سیاست‌های خارجی اتحادیه اروپا اکنون نقش و اهمیت استراتژیک پیدا کرده‌اند؟ آیا تنها انرژی و منافع مادی دلیل توجه اروپائیان به این منطقه شده است، اگر چنین است پس دمکراسی و حقوق بشر چه جایگاهی در این سیاست استراتژیک آنها دارد؟
هولگر هایباخ یکی از مسئولین کمسیون حقوق بشر مجلس آلمان از حزب دمکرات مسیحی آلمان در این باره می‌گوید: «استراتژی اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی می‌تواند نقش مهمی داشته باشد اگر هر دو مسئله یعنی حقوق بشر و مسئله انرژی را در برداشته باشد. از یکسوی ما می‌خواهیم همکاری داشته باشیم ولی از سوی دیگر باید مشخص کنیم به چه قیمتی؟ رشد مناسبات با این کشورها بایستی مشروط باشد به گسترش دمکراسی و احترام به حقوق بشر. استراتژی اتحادیه اروپا مسئله اقتصادی و تامین دمکراسی و رعایت حقوق بشر را بایستی واضح و روشن تعریف کند و به اندازه‌ای که حفظ امنیت و تامین انرژی مورد توجه قرار داده است، به همان مقدار نیز به مسئله بسط دمکراسی و رعایت حقوق بشر در آسیای مرکزی نیز اهمیت دهد و نباید حقوق بشر را قربانی انرژی کند.»
هولگر هایباخ در ارتباط با وضعیت دمکراسی و حقوق بشر در کشورهای آسیای مرکزی، اوضاع ترکمنستان را بدتر از بقیه کشورها ارزیابی می‌کند. وی که در ماه آوریل امسال از سوی مجلس آلمان به ترکمنستان سفر کرده بود، معتقد است که اتحادیه اروپا باید از بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان درخواست کند که به وعده‌هائی که درخصوص اصلاحات داده است، پایبند باشد. قرار است رئیس جمهور ترکمنستان بنابر دعوت اتحادیه اروپا بزودی از بروکسل دیدار کند. کارشناسان آلمانی در امور انرژی معتقدند که ترکمنستان در تامین گاز اروپا می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند.
حال اروپائیان هم خواستار خرید نفت و گاز از آسیای مرکزی هستند و هم به سیاست «گفتگوی انتقادی» در خصوص گسترش دمکراسی و حقوق بشر در این منطقه ادامه می‌دهند. ولی برخی از کارشناسان بر این باورند که سیاست اتحادیه اروپا بر اساس تامین انرژی نفت و گاز استوار است.
مارکوس بنزمان خبرنگار آلمانی مقیم باکو نیز چنین نظری دارد. این خبرنگار آلمانی که سالهاست در کشورهای آسیای مرکزی فعالیت دارد، به دلیل گزارش‌های که از واقعه خونین اندیجان در ازبکستان برای رسانه‌های غربی داده بود، از این کشور اخراج شده است.
وی هم اینک در شهر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان کار می‌کند. بنزمان در گفت‌وگویی با بخش فارسی دویچه وله درخصوص استراتژی جدید اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی می‌گوید: «من شخصا این استراتژی را نادرست می‌دانم، چونکه حمایت از حاکمان و دیکتاتورهای دیگر مناطق نفت خیز دنیا نیز ثابت کرده است که چنین سیاستی اشتباه بزرگی بوده است.»
وی می‌افزاید: «بنظر من اتحادیه اروپا هیچگونه تاثیری بر کشورهای این منطقه ندارد و به راه آمدن با مستبیدن هیچگونه نتیجه‌ای نخواهد داد.»
علیرغم انتقادها، تدوین استراتژی اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی کمک خواهد کرد که این اتحادیه بالاخره جایگاه واقعی خود را در این منطقه بیابد. سیاستمداران اروپائی و آلمانی مذاکره را بر هر چیز دیگری ترجیح می‌دهند. آنها بر این باورند که فقط از طریق گفتگو می‌توان دولت‌ها را به انجام یک سری اصلاحات تشویق کرد.
طاهر شیرمحمدی