افت اقتصادی شدید ایران در سه سال آینده • گفت‌وگو با مهرداد عمادی
۱۳۸۷ مهر ۵, جمعه
محمود احمدی‌نژاد در هفته‌ی دولت، گزارشی از موفقیتهای اقتصادی ایران در زمینه‌ی جلب سرمایه‌های خارجی در ایران ارائه داد و گفت: «سیل سرمایه‌های خارجی به سمت داخل کشور از رشدی تصاعدی برخوردار است.» به گفته‌ی آقای احمدی‌نژاد، حجم این سرمایه‌ها در دوره‌ی سه ساله‌ی ریاست جمهوری او، ۳۰ میلیادر دلار بوده است. کارشناسان به این رقم با دیده‌ی تردید می‌نگرند و می‌گویند، با روندی که در ایران آغاز شده، افق رشد اقتصادی اصلا امیدوارکننده نیست و در سه سال آینده احتمالا با افتی شدید همراه خواهد بود.
روزنامه‌ی کارگزاران، با استناد به گزارش آنکتاد از سرمایه‌گذاری جهانی در سال ۲۰۰۸ و نیز سخنان معاون وزیر اقتصاد و رییس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی نوشته است که آمارها با ادعای آقای احمدی‌نژاد مغایرند و بنا بر گزارش آنکتاد، حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ۱۸ سال اخیر در ایران، تنها ۵،۲۹ میلیارد دلار بوده است. دویچه وله در رابطه با میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی در سه ساله اخیر، گفت‌وگویی داشته است با دکتر مهرداد عمادی متخصص امور سرمایه‌گذاری در اتحادیه اروپا و از مشاوران مسایل پولی و بانکی این اتحادیه.
دویچه‌وله: سرمایه‌گذاری شرکتهای خارجی در ایران چه مسیری را در این سه سال طی کرده و الان در چه وضعیتی قرار دارد؟
مهرداد عمادی: در این سه سال سرمایه‌گذاری خارجی بدون تشویق و تضمین بانک مرکزی ایران به شدت رو به کاهش بوده است. ما حتا می‌بینیم در بخش انرژی و نفت و گاز علی‌رغم یارانه‌ها و سوبسید‌هایی که دولت ایران حاضر شد بدهد، نتوانست پروژه‌هایی که با ترکیه و با روسیه در حوزه‌ی پارس ۲ می‌خواست شروع کند، وارد عملیات سرمایه‌گذاری کند. اخیرا (در شش ماه اخیر) دولت در مواردی موفق به جذب شرکتهای خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران شده، که حاضر شده است تضمین صددرصد به اضافه‌ی یک درصد ریسک به این شرکتهای خارجی بدهد، که شرکتهای خارجی اگر شامل محدودیت‌ها و محاصره‌های اقتصادی غرب و بخصوص آمریکا شدند و ضررهایی از فعالیت‌هایشان در غرب دیدند، آن اضافه بر صددرصد در حقیقت جبران ضررهایی‌شود که ممکن است اینها در بازارهای اتحادیه اروپا و آمریکا ببیند. در مجموع اگر نگاه بکنیم به زیربنای رقمی که دولت داده و سه مورد سرمایه‌گذاری‌های بزرگی که بوده، در هر سه مورد بانک مرکزی ایران برای شرکتهای خارجی تضمینهای صددرصد داده است، که این خودش نشان‌دهنده‌ی عدم تمایل شرکتهای خارجی‌ست که مشارکت ریسک را به‌طور همسان با همتای ایرانی خودشان پذیرا باشند.
دویچه‌وله: در صورتی که شرکتهای خارجی با وجود چنین تضمینی حاضر بشوند در ایران سرمایه‌گذاری بکنند، ضرر آن برای چه خواهد بود؟
مهرداد عمادی: ایران دو ضرر عمده از این مسئله خواهد دید. یکی این که ما عمدتا در مورد کشورهایی مثل ایران، کره جنوبی یا سنگاپور دیده‌ایم که موفق‌ترین سناریوی انتقال تکنولوژی این بوده که ما به اصطلاح یک شریک خارجی پیدا کرده‌ایم و این شریک خارجی تکنولوژی‌اش را به کارخانجات و واحدهای تولیدی‌اش در داخل ایران انتقال داده است. از این طریق هم مهندسی و کارگران ایرانی آموزش دیده‌اند و هم یک مقدار بازارهای خارجی یا بازارهای صادراتی را به روی کالاهای ایرانی باز کرده است. هرگاه ما نتوانیم این انتقال تکنولوژی را از سرمایه‌گذاری مشترک انجام بدهیم، دولت ایران مجبور خواهد بود این تکنولوژی را به صورت عاریتی بخرد. و این یعنی انتقال بسیار محدود و کند تکنولوژی. از این نظر انتظاری که در مورد ایران می‌رود این است که رشد صنعتی و بخصوص رشد پروژه‌ی صنعتی ایران در سالهای اخیر و سالهای آینده، بسیار بسیار پایین‌تر از آن حدی باشد که در برنامه‌های اقتصادی ایران پیش‌بینی شده بود.
دویچه‌وله: این رشد اقتصادی، گذشته از آنکه تحت تاثیر سیاستهای اقتصادی و سیاسی دولت ایران است، تا چه اندازه ممکن است تحت تاثیر بحران مالی جهانی قرار گیرد و شرکتهای خارجی تا چه اندازه می‌توانند این بحران را به ایران منتقل کنند؟
مهرداد عمادی: در کوتاه‌مدت صدماتی که اقتصاد ایران از بحران مالی خواهد دید محدود است. بخاطر این که اقتصاد ایران عمدتا بر نفت استوار است و قراردادهای عمده‌ی انرژی ایران در حال حاضر با هند، چین و کشورهای شرق و غرب و آسیاست. از این نظر ایران شاید کمتر در میان‌مدت تاثیر بگیرد. ولی در درازمدت آن اثر منفی را خواهیم دید. اینجا شرکتهای خارجی نقش بسیار بسیار عمده‌ای که خواهند داشت این است که بخاطر بالارفتن ریسک درسیستم پولی بانکی جهانی، تمایل به مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های صنعتی، بخصوص در بخش انرژی در ایران، بسیار ضعیف خواهد شد و ازاین نظر رشد صنایع انرژی ایران که به عنوان مرکز و منبع جهش اقتصادی در ده‌سال آینده پیش‌بینی شده است، هم بسیار کند خواهد بود و هم بسیار پرهزینه. برای این که با توجه به بالارفتن ریسک در سیستم بانکی جهانی برای دولت ایران بسیار مشکل خواهد بود که با توجه به محاصره‌های اقتصادی که در حال حاضر شامل آنهاست، بتواند شرکتهای خارجی را ترغیب کند که اینها وارد پروژه‌های درازمدت در ایران شوند و در نهایت افق رشد صنعتی و رشد اقتصادی در ایران در حال حاضر اصلا امیدوارکننده نیست و انتظار می‌رود در حدود سه سال آینده رشد اقتصادی ایران چیزی در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش پیدا بکند.
مصاحبه‌گر: مریم انصاری