انتظارهای متفاوت از مذاکرات اتمی در ژنو

هنوز به‌درستی مشخص نیست که سخنان علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران یک عقب‌نشینی جدی در برنامه اتمی به شمار می‌آید و یا همچون گذشته تنها به منظور دستیابی به زمان بیشتر است. صالحی در تلویزیون دولتی ایران اعلام کرد، که ورود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دومین مرکز غنی‌سازی اورانیوم در نزدیکی قم بلامانع است. وی از ذکر تاریخی دقیق برای این بازدید خودداری کرد، اما گفت که ایران در صدد تهیه جدولی زمانی بدین منظور است و آن را بزودی در اختیار آژانس انرژی اتمی قرار خواهد داد.

رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید نیز در روز سه‌شنبه (۲۹ سپتامبر) اعلام کرد که تاسیسات جدید اتمی در قم در دستور کار مذاکرات ژنو خواهد بود. وی تاکید کرد که نمایندگان آمریکا در مذاکرات ژنو، حتا در صورت مخالفت جمهوری اسلامی، به بررسی مرکز جدید غنی‌سازی اورانیوم در نزدیکی شهر قم خواهند پرداخت.

بان‌کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، نیز پیش از دیدار با منوچهر متکی، وزیر امورخارجه ایران، بار دیگر سخنان هفته پیش خود را تکرار کرد و از تهران خواست که به قطعنامه‌های سازمان ملل گردن گذارد و جامعه بین‌المللی را از صلح‌آمیز بودن برنامه اتمی خود مطمئن سازد.

به گفته کارشناسان سیاسی مذاکرات پنج‌شنبه اول اکتبر، بمبی خطرناک است که دیپلماسی جهانی وظیفه دارد آن را خنثی کند. فضای مذاکرات ترکیبی از اقدامات تهدیدآمیز و روش‌های مصالحه‌جویانه خواهد بود. گروه شش کشور به خوبی آگاه است که برای تهران حفظ غرور ملی و جایگاه ایران در منطقه عاملی مهم به شمار می‌آید، اما از خطر رقابت اتمی در خاورمیانه نیز به خوبی مطلع و از گسترش آن نگران است.

شانس کم برای موفقیت مذاکرات

هم‌اکنون برنامه اتمی ایران به بحرانی بین‌المللی بدل شده و در صورت شکست مذاکرات ژنو پیامدهای ناگواری در انتظار جمهوری اسلامی خواهد بود.

نیکلاس برنز، یکی از کارشناسان و دیپلمات‌های دولت پیشین آمریکا، شانس کمی را برای موفقیت مذاکرات ژنو پیش‌بینی می‌کند. به نظر وی دولت ایران به خاطر شکاف درونی و وضعیت متزلزل خود‌ نمی‌تواند به مصالحه با جامعه بین‌المللی تن دهد و از غنی‌سازی اورانیوم، به عنوان مهمترین درخواست کنونی گروه شش دست بردارد. به گفته برنز ناتوانی دولت کنونی جمهوری اسلامی، راه هرگونه عقب‌نشینی و سازشی را از پیش بسته است.

به گفته کارشناسان سیاسی، صرف نظر از تعریف کشورهای غربی از خصلت مذاکرات ژنو، گفت‌وگوی‌های آتی همچون ضرب الاجلی برای جمهوری اسلامی به حساب می‌آید.

همه شواهد حاکی از آن است، که در صورت شکست مذاکرات، جمهوری اسلامی مجبور به پرداخت هزینه‌ای سنگین خواهد بود. نخستین گام، تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه تهران خواهد بود و در صورت ادامه‌ی سرپیچی جمهوری اسلامی، حتا احتمال حمله نظامی نیز وجود دارد. در هفته گذشته نیز مشخص شد که گزینه نظامی هنوز از جمله گزینه‌‌های ممکن برای واشنگتن و تل‌آویو به شمار می‌آید.

به گفته سوزان مالونی، کارشناس ایران در موسسه بروکینگز در واشنگتن، «اگر جمهوری اسلامی خود را در منگنه ببیند، دست به تنش‌‌‌آفرینی خواهد زد.» بطور مثال برملا شدن دومین تاسیسات اتمی در قم، آزمایش‌موشک‌های جدید ایران را در پی داشت. به نظر این کارشناس آمریکایی، «افزایش فشار بر جمهوری اسلامی، رژیم تهران را هر چه بیشتربه سوی سیاستی لجوجانه سوق خواهد داد.»