اوج‌گیری بحث چندهمسری در پی استعفای مفتی اعظم قرقیزستان
۱۳۹۲ بهمن ۱, سه‌شنبه
انتشار فیلمی از مفتی اعظم قرقیزستان که وی را در حال هم‌آغوشی با "زنی نامحرم" نشان می‌دهد، با اعتراضات گسترده‌ی مسلمانان این کشور روبرو شد. تظاهرکنندگان در شهر بیشکک، پایتخت قرقیزستان، از جمله در برابر اقامت‌گاه شخصی رحمت‌الله اگم بردیف و اداره مفتیات گرد آمدند و خواستار کناره‌گیری او به دلیل فساد اخلاقی شدند.
مفتی قرقیزستان گفته است زنی که در فیلم دیده می‌شود همسر دوم اوست. اما قوانین قرقیزستان به مردان اجازه چندهمسری را نمی‌دهد.اگم‌بردیف در دسامبر سال ۲۰۱۲ به عنوان مفتی اعظم جمهوری قرقیزستان منصوب شده بود.
به نوشته "اشپیگل آنلاین"، آلمازبک آتامبایف، رئیس دولت قرقیزستان، نیز در اعتراض به این "رسوایی اخلاقی" بیانیه‌ای صادر کرد و مجلس و رهبران جامعه‌ی روحانیت قرقیزستان را زیر فشار قرار داد. "اشپیگل آنلاین" می‌نویسد که "ماجرای سکسی رهبر روحانی قرقیزستان این کشور را در آستانه یک بحران دولتی قرار داد".
به دنبال اعتراض‌های فراوان، مفتی اعظم از مقام خود استعفا داد. رحمت‌الله اگم‌بردیف، در بیانیه‌ای دلیل استعفای خود را "پرداختن به مطالعات علمی" اعلام کرد. در این بیانیه هم‌چنین آمده است: «پرداختن به مطالعات علمی، برای روح من بهتر است. من در برابر خدا استعفا می‌دهم.»
مفتی اعظم رفت، ولی بحث‌ها ادامه دارد
بورو ساری‌گولوا، تحلیلگر مستقل اهل بیشکک، درباره فیلمی که از مفتی اعظم قرقیزستان در یوتیوب پخش شده و موضع‌گیری وی در برابر آن به دویچه وله می‌گوید: «فیلم مفتی اعظم به سرعت در شبکه‌های اجتماعی گسترش یافت و اعتراض قرقیز‌ها را برانگیخت. وی آنچه در یوتیوب پخش شده را رد نمی‌کند بلکه مدعی است که بر اساس قوانین شرعی همسر دوم برگزیده و حدود ۴سال است با او ارتباط دارد. اما این عمل او با قوانین کشور مغایرت دارد و سبب شده است که بار دیگر به بحث دو یا چند همسری در کشور دامن بزند.»
ساری‌گولوامی‌گوید که مسئله تضاد قوانین عرفی با قوانین شرعی در قرقیزستان پس از ۲۰سال استقلال این کشور هنوز حل نشده است.
ممنوعیت حجاب و پوشش اسلامی
ساری گولوامی‌افزاید که چندهمسری در کشورهای آسیای میانه مجازات دارد. در ازبکستان و ترکمنستان با چندهمسری به شدت برخورد می‌شود. در این کشورها حجاب و پوشش اسلامی در مدارس ممنوع است و بجای پوشش اسلامی از لباس‌های ملی خودشان استفاده می‌کنند.
به گفته این تحلیلگر، قانون اساسی قرقیزستان چندهمسری یا "تعدد زوجات" را ممنوع اعلام کرده و مجازات تخطی از این قانون ۲سال حبس است. اما به لحاظ شرعی مخالفتی با چندهمسری نمی‌شود و "به همین خاطر رحمت‌الله مفتی اعظم توجیه می‌کند که رابطه با همسر دومش بر اساس قوانین شریعت بوده است".
وی به وجه سیاسی این رویداد نیز اشاره می کند: «پس از انتشار فیلم مفتی اعظم در شبکه‌های اینترنت مسئله چندهمسری بیشتر به عنوان یک حربه سیاسی بکار گرفته شده، در حالیکه در جامعه ما چندهمسری رواج دارد و کسی هم مجازات نمی‌شود. بخشی از مردان ما تحت تاثیر گرایش‌های اسلامی طرفدار چندهمسری هستند.»
آیا مفتی اعظم قرقیزستان محاکمه خواهد شد؟
در قرقیزستان برای آخرین بار در سال ۲۰۱۰تلاش‌هایی صورت گرفت تا قانون مربوط به مجازات چندهمسری از قانون اساسی این کشور حذف شود، اما حامیان چندهمسری به دلیل مقاومتی که زنان از خود نشان دادند، موفق به انجام برنامه خود نشدند. از سوی دیگر روزا اوتونبایوا، رئیس جمهور پیشین این کشور، توانست وضعیت زنان را بهبود بخشد و در نتیجه طرفداران چندهمسری موفق به لغو قانون منع چندهمسری نشدند.
قورمان‌بک باقی‌اف، رئیس جمهور اسبق (۲۰۱۰-۲۰۰۵) که اپوزیسیون ادعا می‌کرد "با ۳زن ارتباط نامشروع دارد" در آن زمان گفته بود که اپوزیسیون بهتر است وقت خود را صرف مسائل جدی‌تری کند. در همان سال (۲۰۱۰) باقی‌اف سرنگون شد و پیش از اینکه به دلیل چند همسری روانه دادگاه شود از کشور فرار کرد. به عقیده ساری‌گولوا، کارشناس مقیم بیشکک، مفتی اعظم قرقیزستان در وضعیتی چون رئیس جمهور سابق این کشور قرار دارد و او نیز محاکمه نخواهد شد.
«برخی از زنان تاجیک موافق تعدد زوجات هستند»
میرزانبی خالق‌زاد، روزنامه‌نگار مقیم دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، در گفت‌وگو با دویچه وله توضیح می‌دهد که جامعه‌ی تاجیکستان مخالف پدیده چندهمسری است و قوانین عرفی تاجیکستان نیز برای آن مجازات مقرر کرده است، اگرچه این امر به لحاظ دینی مجاز شمرده می‌شود.این کارشناس تاکید می‌کند که چندهمسری در تاجیکستان جرم محسوب می‌شود و مجازات آن پنج سال زندان است.
خالق‌زاد می‌افزاید: «وضعیت تاجیکستان با دیگر کشورهای آسیای میانه تفاوت می‌کند. بسیاری از جوانان تاجیک در جستجوی کار به روسیه مهاجرت می‌کنند و بازنمی‌گردند. در نتیجه همسران آنها سرپرستی ندارند. حتی برخی از زنان تاجیک هم موافق تعدد زوجات هستند و فکر می‌کنند که "چندنکاحی" وضعیت آنان را سر و سامان می‌بخشد تا از بدبختی، تن‌فروشی و آوارگی نجات یابند.»
گفتنی است که بر اساس گزارش‌های رسانه‌های تاجیک، در سال‌های اخیرصیغه در تاجیکستان رواج پیدا کرده است.
"فقط سرمایه‌داران چند همسر دارند"
فرخ عمراف، دین‌پژوه از مرکز مطالعات استراتژیک دولت تاجیکستان که وابسته به نهاد ریاست جمهوری این کشور است،می‌گوید: «در کشور ما "اسلام معتدل" حاکم است و کسی ادعای حکومت یا خلافت اسلامی ندارد، زیرا تمام شرایط برای پیاده کردن خواسته‌های اسلامی مردم فراهم شده است. گرایش‌هایتند و اسلام‌گرایی بیشتر از طرف عوامل خارجیدر کشور ما رواج می‌یابد. ما شاهد هستیم که شهروندان تاجیکستان در سوریه هم می‌جنگند و عوامل کشورهای خارجی آنها را اجیر کرده‌اند.»
عمراف در ادامه اما تاکید می‌کند: «در تاجیکستان دین از دولت جدا نیست، بلکه سازمان‌های دینی از دولت جدا هستند. رئیس جمهور ما دو بار به زیارت حج رفته و رهبران حکومت ما نماز می‌خوانند و متدین هستند. دولت ما یک دولت دینی نیست و شهروندان ما آزادند به مسجد یا به دیسکو بروند. رفتن آنها به مسجد هم نشانه اسلام‌گرایی نیست بلکه نشانه دمکراسی است.»
به گفته این دین‌پژوه از مرکز مطالعات استراتژیک دولت تاجیکستان، تنها "یک قشر معین سرمایه‌دار" با امکانات اقتصادی است که پدیده چندهمسری را در تاجیکستان رواج می‌دهد، اما قوانین این کشور جلوی آن را می‌گیرد.