ایدز در ایران و راه‌های مقابله با آن
۱۳۸۸ آذر ۹, دوشنبه
ایدز بیماری‌ای است که عامل آن ویروسی به نام HIV است. HIV مخفف Human immunodeficiency virus (ویروس نقص ایمنی انسانی) است.
این ویروس به تدریج سیستم دفاعی بدن را مختل کرده و فرد را نسبت به ابتلا به بیماری‌های گوناگون آسیب‌پذیر می‌سازد.
دکتر مهرناز رسولی‌نژاد، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه در ایران، در مورد مراحل بیماری ایدز می‌گوید: «ویروس وقتی منتقل شد یک دوره‌ی نهفتگی دارد که حدود ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد. بعد از این مرحله مرحله‌ی حاد بیماری شروع می‌شود. این مرحله ممکن است که در ۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران دیده شود. در همه دیده نمی‌شود و با علائمی مانند تب، خستگی، کوفتگی، درد، تظاهرات پوستی و گاهی عصبی همراه است.
این مرحله با درمان و بدون درمان خودش خوب می‌شود و مریض دوره‌ی نهفتگی بیماری را شروع می‌کند. این دوره‌ی نهفتگی می‌تواند ۸ تا ۱۰ سال یا حتی بیشتر زمان ببرد. در این مرحله ویروس در خون تکثیر پیدا می‌کند و زیاد می‌شود و قابل انتقال است. ولی بیمار هیچ علامت مشخصی ندارد.
بعد از این مرحله بیمار وارد مرحله‌ی ایدز می‌شود. یعنی آنجا است که عفونت‌های فرصت‌طلب و سرطان‌های مختلف، تب‌های طولانی یا کاهش وزن شدید پیدا می‌شود و بالاخره ممکن است بیمار بر اثر یکی از اینها فوت کند.».
راه‌های انتقال ایدز
ایدز راه‌های گوناگونی برای انتقال دارد. تماس خونی از طریق استفاده‌ی مشترک از وسایل تیز و برنده مانند تیغ و سوزن خالکوبی و سرنگ و سرسوزن، تماس جنسی با افراد آلوده بدون استفاده از کاندوم، تماس با خون و فراورده‌های خونی آلوده و انتقال از مادر آلوده به نوزاد در طی بارداری، زایمان و شیردهی از عمده‌ترین این راه‌ها به شمار می‌آیند.
بنابر خبری در روزنامه‌ی "سرمایه" (دوشنبه، ۹ آذرماه)، تا مهرماه سال ۸۸ بیش از ۲۰ هزار آلوده به ویروس "اچ آی وی" در ایران شناسایی شده‌اند که از این تعداد بیش از ۲ هزار نفر مبتلا به ایدز هستند.
این روزنامه همچنین با تکیه بر آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت ایران، می‌نویسد که ابتلا به ایدز به دلیل آمیزش محافظت‌نشده در ایران افزایش یافته است.
وزارت بهداشت آمار مبتلایان به ایدز از طریق رابطه‌ی جنسی را در اردیبهشت، مرداد و آبان‌ماه سال جاری به ترتیب ۲ / ۸ درصد، ۴ / ۸ درصد و ۵ / ۸ درصد اعلام کرده است.
روزنامه‌ی سرمایه همچنین به اظهارات دکتر مسعود مردانی، عضو کمیته‌ی کشور ایدز وزارت بهداشت، اشاره کرده که گفته است، وجود ۹ /۱۹ درصد بیماران با علت ابتلای نامشخص (بیمارانی که معلوم نیست به چه دلیل دچار ایدز شده‌اند) این احتمال را قوت می‌دهد که این افراد به دلیل حجب و حیا از گفتن حقیقت و داشتن رابطه‌ی جنسی طفره رفته و «بنابراین می‌توان گفت که نزدیک به ۲۷ تا ۲۸ درصد موارد ابتلا به ایدز ممکن است به دلیل روابط جنسی باشد.».
بسیاری از کارشناسان از عدم آموزش کافی جوانان ایرانی در مورد خطر ابتلا به ایدز بر اثر روابط جنسی حفاظت نشده انتقاد می‌کنند.
این در حالی است که در کشورهای غربی، از جمله آلمان، حتی در پیام‌های میان برنامه‌های تلویزیونی راجع به ضرورت استفاده از کاندوم در روابط جنسی و لزوم حفظ احتیاط تبلیغ می‌شود.
داروی ضد ایدز ایرانی؟
سال گذشته خبر کشف داروی ایدز در ایران و همچنین دست یافتن به واکسن این بیماری در صدر اخبار بسیاری از رسانه‌های کشور قرار گرفت. با اینکه ماه‌ها از آن تاریخ می‌گذرد، اما هنوز هم در باره‌ی تأثیر دارویی با نام تجاری "آیمد" در ایران گزارش‌های ضد و نقیض به چاپ میرسد.
سایت فردا در روز شنبه ۷ آذرماه، به نقل از یکی از اعضای کمیته‌ی کشوری ایدز که نامش ذکر نشد، از بی‌تأثیری داروی آیمد خبر داد. در این گزارش که با عنوان "داروی ضد ایدز ایرانی و آبروی کشور" چاپ شده آمده که داروی آیمد «هیچ تأثیر درمانی ندارد و با بازخورد منفی مجامع دنیا روبرو شده است.» در این گزارش تصریح شده که این دارو «در حال حاضر بر روی بیمارانی که هیچ امیدی به زنده ماندن آنان نیست، آزمایش می‌شود.».
در همین حال روز یکشنبه، ۸ آذرماه، در پاسخ به همین گزارش که در سایت تابناک نیز بازتاب یافت مطلبی ارسالی از اداره‌ی کل روابط عمومی وزارت بهداشت منتشر شد. در این مطلب آمده که «داروی آیمد دارویی با منشاء طبیعی است که به عنوان تقویت سیستم ایمنی، افزایش CD4 و به طور کلی مقابله با علائم بیماری ایدز تهیه شده است.».
در این گزارش آمده است که داروی آیمد «تحت آزمون‌های مختلف کنترل کیفی، کمی،استریلیتی، مطالعات سم‌شناسی و بالینی قرار گرفته و تأثیر مثبت دارو اثبات شده است و با در نظر گرفتن موارد ذکر شده وزارت بهداشت‌تقاضای ثبت محققین را مورد ارزیابی قرار داده و پس از طی روند قانونی ثبت فراورده آیمود به آن پروانه‌ی ساخت داده شده است.»
• گفت‌و گو با دکتر مهرناز رسولی‌نژاد
بیماری ایدز، درمان و علائم آن و لزوم آموزش در این باره، محور پرسش‌هایی است که دکتر مهرناز رسولی‌نژاد، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه در ایران، در گفت‌وگو با دویچه‌وله به آنها پاسخ داده است.
دویچه‌وله: آماری که وزارت بهداشت ایران در اردیبهشت‌ماه، مردادماه و آبان‌ماه سال ۸۸ ارائه کرد نشان می‌دهد که ابتلا به ایدز از طریق رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده بیشتر شده؟ آیا این مسئله درست است؟
دکتر مهرناز رسولی‌نژاد:
بله. کل موارد ثبت‌شده‌ی ما چیزی حدود ۲۰۱۳۰ مورد است که همان طور که انتظار می‌رود، بیشترین آمار را ما در معتادهای تزریقی داشتیم. ولی حالا به تدریج ابتلا از طریق جنسی‌هم دارد بیشتر می‌شود.چطور می‌شود با این مسئله مقابله کرد؟ آیا آموزش به موقع نمی‌تواند جلوی ابتلا به ایدز از راه تماس جنسی را بگیرد؟
ما هم فکر می‌کنیم که تنها راه مؤثر برای جلوگیری از ابتلا به بیماری ایدز آموزش است. این آموزش در همهی رده‌ها و به همهی اشکالی که متصور است باید داده شود، هم به کسانی که می‌خواهند تماس جنسی داشته باشند، هم به افراد مبتلا که بدانند چه کار باید بکنند تا دیگران مبتلا نشوند.
البته درمان هم یک راه پیشگیری است که دارو در اختیار مریض‌ها قرار می‌گیرد و دارو هم استفاده می‌کنند. ولی هیچ چیزی به اندازه‌ی آموزش نمی‌تواند جلوی این مسئله را بگیرد. تمام تلاش و سعی مسئولین قسمت سلامت وزارتخانه (وزارت بهداشت) و بسیاری از دانشگاه‌ها و گرو‌ه‌های بیماری‌های عفونی و اطفال بر این است که تا می‌توانند آموزش بدهند و محافظت بکنند.
آیا در مدارس در این مورد آموزش داده می‌شود؟
الان در خیلی از کتاب‌های درسی راجع به بیماری صحبت می‌شود و معلم‌های مدرسه و بعضی وقت‌ها پزشک‌ها و مسئولان امور تربیتی که از آنها دعوت شده در این مورد صحبت کنند، در این خصوص صحبت می‌کنند.
آیا فکر می‌کنید این مقدار از آموزش کافی است؟
در هیچ جای دنیا کسی نمی‌تواند بگوید، مقدار آموزش ما کافی است. مسلم است که هر چه بیشتر آموزش داده شود، بهتر است.
به نظر شما آموزش را باید از چه سنی شروع کرد؟
در ایران آموزش از مقطع راهنمایی شروع می‌شود. ولی من شخصا فکر می‌کنم، حتی می‌شود در دوران دبستان هم این آموزش را داد. ولی روش و بیان خاص خودش را دارد تا آدم بتواند صحبتی بکند که در عین حال برای شنونده قابل هضم است و اثربخشی خوبی هم دارد.
روزنامه‌ی سرمایه با استناد به آمار جمع‌آوری شده از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور نوشته که تا مهرماه سال ۸۸ بیست‌هزار و ۱۳۰ نفر آلوده به ویروس اچی آی وی شدند و از این تعداد تا حالا ۱۰۹۷ نفر مبتلا به ایدز شناخته شدند. چه فرقی میان افراد "اچ آی وی" مثبت و مبتلایان به ایدز وجود دارد؟
اول که ویروس وارد بدن می‌شود، تا مدت‌ها هیچ علامتی ندارد و این شخص را آلوده به HIV تلقی می‌کنند که به آن HIV Infection می‌گویند. بعد که علائم نقص ایمنی ظاهر و عفونت‌های فرصت‌طلب پیدا شد آن وقت می‌گویند که وارد مرحله‌ی ایدز شده یا بیماری ایدز یا بیماری HIV را گرفته. ممکن است عفونت "اچ آی وی" ۱۰ تا ۱۲ سال و حتی در برخی موارد تا ۱۵ سال طول بکشد تا مریض وارد مرحله‌ی ایدز شود.
از چه راه و آزمایشی می‌فهمند که این فرد آلوده به ویروس شده؟
ما هم مثل همه جای دنیا تست سرولوژی داریم و با این تست آلودگی به "اچ آی وی" را تأیید می‌کنیم.
از چه علائمی می‌شود تشخیص داد که احتمال آلودگی به ویروس "اچ آی وی" ممکن است وجود داشته باشد؟
علامت خاصی ندارد. ولی در کسانی که رفتارهای پرخطر دارند، اگر یک سری علائم و نشانهها پیدا شود، اینها می‌تواند نشانگر ابتلا به این ویروس باشد. مثلا با پیشرفت این بیماری یک جوان می‌تواند در دهان یا درقسمت‌های پایین‌تر دستگاه گوارشی دچار برفک شود یا مثلا ممکن است درماتیت سبورئیک پیدا کند. بعدا ممکن است مبتلا به عفونت‌های خاص ریوی یا سیستم عصبی مرکزی شود. فرد با این علائم و نشانهها به پزشک مراجعه می‌کند و به خاطر رفتار پرخطری که دارد احتمال عفونت "اچ آی وی" داده می‌شود و بعد از آزمایش تأیید می‌شود.
آیا برخی بیماری‌ها می‌توانند احتمال آلودگی به این ویروس را بیشتر کنند؟
تمام بیماری‌های آمیزشی می‌توانند ابتلا به عفونت "اچ آی وی" را تشدید کنند. مثلا کسی که هرپس یا سفلیس تناسلی دارد احتمال اینکه به این عفونت دچار شود بیشتر است.
در مورد هپاتیت چه می‌گویید؟
هپاتیت و "اچ آی وی" هر دو می‌تواند از طریق تماس جنسی انتقال یابند. ولی اینکه کسی که هپاتیت دارد احتمال ابتلای او به "اچ آی وی" بیشتر است، نه. این طور نیست.
چه درمانی در ایران برای ایدز وجود دارد؟
داروهای ضد ویروس را ما در رده‌های مختلف داریم و به طور رایگان در اختیار بیماران قرار می‌دهیم.
آیا با این داروها می‌شود درمان قطعی کرد یا این داروها کنترل‌کننده هستند؟
داروهای آنتی"اچ آی وی" فعلا درمان قطعی ندارد. ولی با این داروها مقدار ویروس به حد غیر قابل نشان دادن میرسد، یعنی خیلی کم و ضعیت می‌شود و ایمنی فرد بهبود می‌یابد و این باعث می‌شود که کیفیت زندگی و طول عمر فرد بهتر شود.
سال گذشته خبرهایی در مورد کشف داروی ضد ایدز در ایران منتشر شد؟ آیا درست است؟
بله. دارویی هست به اسم "آیمد" که این دارو ضد "اچ آی وی" نیست. در واقع وضعیت ایمنی مریض را بهتر می‌کند. همین باعث می‌شود که کیفیت زندگی او بهتر شود.
خبرهای مشابهی هم در مورد کشف واکسن ایدز در ایران هم منتشر شده بود. آیا صحت دارد؟
راجع به کشف واکسن من چیزی نشنیده‌ام.
مصاحبه‌کننده: فریبا والیات
تحریریه: رضا نیکجو