ایدز در ایران؛ پیشگیری و درمان • مصاحبه
۱۳۸۶ آذر ۹, جمعه
دویچه وله: خانم حاج عبدالباقی، ابتدا از وضعیت کنونی آمار ایدز در ایران برای ما بگویید، در حال حاضر چه تعداد آلوده به ویروس ایدز و چه تعداد مبتلا به بیماری ایدز در ایران وجود دارند؟
حاج عبدالباقی: آماری که اواخر تابستان، وزارت بهداشت داده است، شانزده هزار و نود مورد ثابت شده‌ی اچ.آی.وی ایدز و ایدز مجموعا هست، که از این تعداد تقریبا حدود دوهزار موردش وارد مرحله بیماری ایدز شده‌اند و بقیه‌ی موارد فقط اچ. آی.وی ایدز هستند و تخمین زده می‌شود که تقریبا حدود ۹۶هزار مورد اچ.آی.وی مثبت مجموعا در ایران وجود داشته باشد.
آیا آمار جنسیتی در مورد ایدز در ایران بین زنان و مردان وجود دارد و همچنین آمار سنی، که چه تعداد بین چه رنج سنی قرار دارند؟
حدود ۹۴درصد در آقایان هست و حدود ۶درصد هم در خانم‌ها. از نظر سنی هم تقریبا همان رنج سنی که توی دنیا هست، یعنی از سن ۱۵ تا ۲۴ سال تقریبا ۴درصد است، ولی از سن ۲۵ تا ۳۴سال، ۴۰درصد است، البته در آقایان. علتش این است که ایدز در آقایان بیشتر از راه اعتیاد تزریقی‌ست واعتیاد تزریقی در خانم‌ها، در ایران کمتر است. در خانم‌ها هم باز در رنج سنی ۲۵ تا ۳۴سال، ۳۸ درصد است و در سن صفر تا ۴سال که حالا می‌توانیم ما تا ۱۴سال هم انتقال از مادر به کودک بگوییم، باز حدود کل مواردش ۵درصد است.
سال‌هاست که گفته می‌شود، الگوی انتقال در ایران در حال تغییر است، یعنی تعداد آمار مبتلایان به ایدز از طریق روابط جنسی در حال افزایش است. این درست است، و اگر درست است علت چیست؟
فاز آمار اعتیاد تزریقی ما به طور کلی ۶۶درصد است و فاز نامشخص‌مان تقریبا ۲۳درصد است و آمیزشی‌مان هم ۷/۵درصد است که تقریبا همان موارد پارسال است و خیلی تفاوت عمده‌ای نکرده. در میان خانم‌ها میزان انتقال جنسی خیلی بیشتر است، علتش هم این است که تعداد زیادی از خانم‌ها از طریق همسرانشان مبتلا شده‌اند. در نتیجه انتقال از راه آمیزشی بین خانم‌ها تقریبا حدود ۴۰ تا ۴۵درصد است.
با توجه به اینکه آمار مبتلایان به ایدز از طریق روابط جنسی در حال افزایش است، آیا در روش‌های پیشگیری توجهی به این مسئله شده یا خیر؟
در مراکز مشاوره‌ی بیماریی‌های رفتاری، کاندوم به‌صورت رایگان به افرادی که خودشان درخواست می‌کنند، داده می‌شود. با آنها مشاوره می‌شود که مثلا با شرکای جنسی‌شان یا با همسرشان از طریق کاندوم ارتباط داشته باشند. اما بیشتر کار روی همین گروه‌هاست، گروه‌های متعادین تزریقی. علتش هم این است که این گروه‌ها در دسترس‌ترند. آن گروه‌های دیگر توی جامعه پخش هستند و در مورد آنان فقط می‌توان روش‌های آموزش عمومی، از طریق رادیو و تلویزیون، مطبوعات یا در مدارس را به کار بست. خودم من خیلی کار چشمگیری نمی‌بینم که در این رابطه انجام بشود. ولی در رابطه با اعتیاد خیلی کارهای خوبی دارد می‌شود. حتا در زندان‌ها هم خیلی تغییر کرده و مراکز مشاور رفتاری در زندان‌ها خیلی زیاد است. پزشک‌های متعددی آنجا دارند کار می‌کنند. بسیاری مریض‌هایی که ما می‌بینیم درمانشان در زندان شروع شده و بعد اینها آزاد شده‌اند و برای پیگیری درمان به مراکز مشاوره رفتاری در خارج از زندان مراجعه کرده‌اند.
شما به آموزش اشاره کردید. سال‌هاست که بحث آموزش راه‌های پیشگیری از ایدز و اصلا اینکه این بیماری چیست، حتا در سطوح ابتدایی مدارس مورد بحث است. آیا این آموزش در سطوح ابتدایی مدارس شروع شده؟
راستش خیلی به نظرم نمی‌آید از پارسال تا امسال، تفاوت چشمگیری کرده باشد. من چنین استنباطی را نکردم. مثلا از ما می‌خواهند در طی سال تحصیلی، برای مدارس برویم صحبت بکنیم، تنها در همین حد. فراتر واقعا نیست. یعنی به نظر من به صورت گسترده این کار انجام نمی‌شود.
در مورد آموزش خانواده‌ها چطور؟ الان مثلا تست ایدز قبل از ازدواج اجباری‌ست یا نه؟ آموزش راه‌های جلوگیری از ایدز قبل از ازدواج اجباری هست یا نه؟
اصلا راجع به خود ایدز اجباری در کار نیست. متاسفانه ما الان خیلی از مریض‌هایی که داریم با آقایانی ازدواج کرده‌اند که سابقه‌ی اعتیاد داشتند. خب الان در حال حاضر ندارند، ولی سابقه‌اش را داشته‌اند. ولی تست قبل از ازدواج را ما به‌صورت داوطلبانه پیشنهاد می‌کنیم. اما به این صورت که تمام افراد ملزم بشوند قبل از ازدواج تست بدهند، این را به‌هرحال برنامه‌های علمی کشور هنوز توصیه نکرده که انجام بشود. شاید علتش هم این است که اگر این کار انجام بشود، لازم است که مراقبت‌های لازم و مشاوره‌های لازم را هم انجام بدهیم. خب مشاوره و مراقبت و اینها هم بهرحال اسباب و وسایل خودش را می‌طلبد که باید آمادگی کامل باشد. یعنی وقتی شما تعداد زیادی را غربال‌گری می‌کنید و از میان این تعداد، موارد متعددی مشخص می‌شود که مثبت هستند، خب اینها را نمی‌توانیم همینجوری رها بکنیم. اینها باید بیایند یک جایی که سرویس مناسب بگیرند، یعنی نمی‌شود بدون برنامه‌ریزی یک چنین کاری انجام بشود. قاعدتا بایستی برنامه‌‌ریزی‌اش مقدم بشود، مراکزی را تعیین بکنند برای مشاوره و بعد این اجبار را شروع کنند.
سال گذشته در دهه‌ی فجراعلام شد که داروی ایرانی ایدز به‌نام "ایموت" کشف شده و حتا امسال گفتند که وارد بازار قرار است بشود. اگر ممکن است در مورد این خبر یا این دارو، اگر واقعا وارد بازار ایران شده، توضیح دهید.
این دارو، همانطور که کسانی که در تهیه‌اش نقش داشتند، اعلام کردند، یک دارویی‌ست که کمک به سیستم ایمنی می‌کند که خودش را تقویت بکند. و یک دارویی نیست که ضد ویروس باشد. تا آنجایی که الان به‌هرحال همکارانی که توی این کار هستند اعلام کردند، دارویی نیست که ضد ویروس باشد، بلکه روی سلولهای CD4 تاثیر می‌گذارد و سلولهای CD4 رابالا می‌برد. خب بهرحال تا یک درصد خوبی، همانطور که آنها اعلام کردند خودشان، حدود ۷۰ ۶۰درصد موفقیت‌آمیز بوده و توانسته‌اند CD4را برای مدتی بالا ببرند و فکر می‌کنند خب این می‌تواند در کنار درمان آنتی‌رتوایرا یعنی درمان دارویی ضد ایدز به بیمارها کمک بکند. ولی هنوز در مراکز ما، که گفتم من در مرکز مشاوره‌ی بیماریهای رفتاری هستم، به صورت روتین در اختیارمان قرار نگرفته است که بتوانیم برای همه مریض‌ها بدهیم.
اگر توزیع بشود، فکر می‌کنید مشکل دارویی بیماران ایدز، چون اکثرا گله دارند از گران بودن داروهای خارجی، فکر می‌کنید این مشکل را بتواند تا حدی حل بکند؟
باید باز صبر کرد و حاصلش را دید. چون بالاخره مطالعاتی شده که روی این مواردی که مطالعه شده اثر مثبت دیده شده است. منتها این را شما می‌دانید، راجع به همه داروها یک چنین صحبتی هست. وقتی که استفاده‌ی وسیع بشود، اثراتش در استفاده‌ی وسیع بیشتر مشخص می‌شود. الان نمی‌شود که یک چنین پیش‌بینی‌‌ای را کرد. من فکر می‌کنم باید صبر بکنیم این دارو به بازار بیاید، استفاده‌ی وسیع‌تر بشود و آدم حاصلش را آن وقت ببیند.