بازگرداندن اجباری مهاجران افغان به افغانستان
۱۳۸۶ اردیبهشت ۱۶, یکشنبه
بسیاری از مهاجران با عجله و به زور ایران را ترک می‌کنند، حتی در مواردی بازگرداندن آنان به افغانستان همراه با خشونت بوده است، چنانچه نادر نادری، سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید.
دویچه وله: آقای نادری، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان چه اطلاعی از وضعیت مهاجران افغان دارد که الان دارند به افغانستان بازگردانده می‌شوند؟ در چه وضعیتی این کار دارد صورت می‌گیرد؟
نادر نادری: مشاهده کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان متاسفانه نشان می‌دهد که وضعیت اکثر مهاجرینی که به صورت اجباری ظرف دو هفته گذشته از ایران اخراج شده‌اند، بسیار بسیار بد است. برای حکومت افغانستان هنوز ممکن نبوده که امکانات کافی غذایی و امکانات کافی سرپناهی تامین بکند. چون چگونگی اخراج در مدتی کوتاه با سرعت و با عجله صورت گرفته است، که مجال آمادگیهای لازم را به حکومت افغانستان نداده است تا از قبل آماده برای رسیدگی به مهاجرین باشد.
شما صحبت از بازگرداندن اجباری می‌کنید و کلا هم صحبت از این مسئله هست. ولی از جمله دفتر سازمان ملل در امور پناهندگان در مشهد، که من امروز با مسئولانش تماس تلفنی داشتم، می‌گوید که کسانی که بازگردانده می‌شوند، اختیاری دارند این کار را می‌کنند. پس شما این گفته را تایید نمی‌کنید؟
ما متاسفانه تعداد زیادی از بازگشت‌کننده‌ها را یا کسانی که بازگشت داده شده‌اند، در دو مرز ایران ملاقات کرده‌ایم، همکاران ما با آنها مصاحبه کرده‌اند. آنها مدعی هستند که هیچکدام‌شان داوطلبانه بازنگشته‌اند، آمادگی برای اسکان مجدد در کشور نداشته‌اند و فرصت کافی به ایشان داده نشده تا بتوانند حداقل وسایل خانواده خود را جمع کنند و آماده باشند، آمادگیهای لازم اولیه را برای بازگشت داشته باشند. من نمی‌توانم، نظر به این مصاحبه‌ها و نظر به این بررسیهایی که همکاران ما از کمپ در مرز که حدود بیست و نه هزار نفر مهاجر الان در آنجا حضور دارند (تا دیروز البته)، چیز دیگری بگویم. اکثریتشان تایید نکرده‌اند که داوطلبانه بازگشته‌اند. مگر اینکه یک چیز واضح بوده که اکثریت کسانی که بازگردانده شده‌اند، برخوردار از مدارک قانونی پذیرفته شده به عنوان مهاجر در ایران نبودهاند. که این را می‌شود به عنوان یکی از نکات قابل توجه در نظر گرفت. اما بازگشت اینها بر اساس اظهارات خودشان، داوطلبانه نبوده است.
یعنی کسانی که به طور اجباری بازگردانده شده‌اند، صاحب مدارکی از طرف دولت ایران نبودهاند؟
اکثریتشان. تعدادی ادعا می‌کنند که مدارکی داشته‌اند، مثلا ویزای اقامت داشته‌اند یا کارتی که برای مهاجرین می‌داده‌اند تا مهاجر قانونی شناخته شود. که تعدادشان کم است که این ادعا را می‌کنند. اما اکثریت کسانی بوده‌اند که در نزد مقامات ایران رسما ثبت نبودهاند. اما به عنوان مهاجر موقت می‌شده بر طبق توافق سه جانبه میان کمیساریای عالی ملل متحد، حکومت ایران و حکومت افغانستان عمل کرد، یعنی بازگرداندن داوطلبانه با تدریج، تا هر دو طرف آمادگی لازم را برای اخراج و برای پذیرش داشته باشند. جانب افغانی برای پذیرش امکان می‌داشت و مهاجرین افغانی بدون داشتن امکانات کافی و معیشتی نمی‌ماندند و مهاجرین آمادگی لازم را برای بازگشت می‌داشتند، که متاسفانه چنین برخوردی نشده است.
گفته می‌شود که ماموران دولت ایران با مهاجران بدرفتاری می‌کنند. شما آیا موردهایی از این دست شنیده‌اید یا دیده‌اید؟
بله موردهای زیادی از این دست از طرف آن بازگشت‌کنندگان برای ما هم تعریف شده است. یک مورد که ما شاهد برخورد فیزیکی و خشونت بوده‌ایم تعداد چهار نفر بودند، که بنا به گفته خودشان بر اثر ضرب و شتم از طرف نیروهای انتظامی ایران از بلندمنزل به پایین پرتاب شدند و حتی یک نفر از آنان در بیمارستان در هرات جان باخت.
خبرنگار ما از افغانستان گزارش داده که گروهی از کودکان بین ۷ تا ۱۵ ساله را به زور از ایران خارج کرده‌اند. در این مورد شما چیزی شنیده‌اید؟
اکثرا زمانی که خانواده‌ها اخراج شدند، اطفال هم زیاد بوده که با ایشان اخراج شده‌اند. در بعضی از موارد کودکان بین ۷ تا ۱۳ سال گفته‌اند که بدون اینکه والدینشان یا یکی از والدینشان، حال یا پدر یا مادرشان، با ایشان باشد، اخراج شده و از مرز بیرون رانده شده‌اند. که این مواردش هست اما بسیار کم است.
چطور ممکن است همچنین چیزی صورت بگیرد که کودکان را بدون پدر یا مادرشان از ایران خارج کنند؟ شما چه موردهایی را شنیده‌اید؟
بیشتر مواردی را که تعریف می‌کنند این است که پدرشان در خانه نبوده، نیروهای انتظامی آمده‌اند و دستور داده‌اند که باید وسایل خود را ببندند و مجبور بوده‌اند که بدون اینکه وقت کافی داشته باشند وسایل خود را ببندند و بعد به طرف مرز بروند و از مرز خارج شوند.
الان کمیسیون حقوق بشر افغانستان چه اقدامی دارد می‌کند برای اینکه به هر حال وضعیت بهتری بتواند در رابطه با مهاجران افغانی که برمی‌گردند بوجود بیاید؟
مسئولیت اولیه با اداره امور مهاجرت افغانستان است و وزارت امور بازگشت‌کنندگان و مهاجرت افغانستان. آنها به چگونگی فراهم کردن تسهیلات و مشورت و بحث و مذاکره با طرف ایرانی می‌پردازند، مخصوصا از طرف وزارت امور خارجه افغانستان. تا جایی که به ما ارتباط پیدا می‌کند، ما بیشتر نگران چگونگی وضعیت حقوق بشری و وضعیت انسانی بازگشت‌کنندگان هستیم، چگونگی برخورد توام با خشونت. تلاش ما بیشتر این است که حکومت افغانستان از مجاری دیپلماتیک بتواند زمینه‌های بازگشت آبرومندانه مهاجرین افغان را فراهم آورد.