بازگشت آمریکائی ها به ازبکستان

خانم ساجيده ميرزا، روزنامه نگار و صاحبنظر ازبک در امور آسیای مرکزی، در مصاحبه با برنامه فارسي صداي آلمان گفت که بازگشت آمریکائی ها به ازبکستان به دلیل آزادی فعالین حقوق بشر و برخی از زندانیان سیاسی در این کشور بوده است و این مسئله زمینه را برای توسعه روابط ازبکستان با غرب و بازگشت سربازان آمریکائی به ازبکستان را فراهم آورده است. ولی این صاحبنظر ازبک تاکید دارد که دولت های منطقه با استفاده این پایگاهها علیه ایران مخالفت خواهند کرد.

دویچه وله: خانم ساجیده میرزا پس از واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نیروهای نظلامی آمریکا در ازبکستان مستقر شدند. ولی بدنبال سرکوب تظاهرات مردم اندیجان و انتقاد شدید دولت آمریکا از مقامات ازبکستان، سربازان آمریکائی مجبور شدند که این کشور را ترک بکنند. حالا خبرش هست که دوباره آمریکائی ها به ازبکستان برمی گردند، دلیلش چی هست، بنظر شما؟

ساجیده میرزا: دولت ازبکستان فعلا هیچگونه اظهاراتی در مورد بازگشت آمریکائی ها پخش نکرده است. البته میان ناتو و ازبکستان گفتگو انجام گرفته و نظر کارشناسان هم این است که استفاده مشترک از پایگاه نظامی ترمذ از جانب ناتو و نیروهای آمریکائی در ناتو که در افغانستان فعالیت می کنند، آغاز یک رابطه خوب ازبکستان و غرب خواهد بود. در رابطه با اینکه چه عواملی وادار کرد که ازبکستان دوباره به غرب نزدیک شود، اکثر تحلیل گران و سیاستمداران که در خصوص روابط دو کشور اظهار عقیده کردند، می گویند که این عمل از رهبر ازبکستان منشا می گیرد، زیرا وی نمی خواهد از جانب یک قدرتی، خواه روسیه، خواه آمریکا باشد، مورد بازی و استفاده قرار بگیرد. ازبکستان نمی خواهد زیر دست روسیه باشند.

حتی پس از خروج سربازان آمریکائی از ازبکستان نیروهای ناتو در این کشور ماندند و در حال حاضر سربازان آلمانی در پایگاه ترمذ مستقرند. بنظر شما ازبکستان برای غرب و بخصوص برای آمریکا چه نقش کلیدی و استراتژیک دارد؟

بنظر من در شرایط کنونی مهمتر از هر چیز مسئله امنیت در افغانستان هست و ازبکستان یکی از کشورهای کلیدی نزدیک به شمال افغانستان است. در مقایسه با کشورهای دیگر، ازبکستان پایگاهها و پل های خوبی دارد. بنظر من اهمیت این کشور از تحولات در افغانستان منشا می گیرد. غرب به ازبکستان و پایگاه نظامی آن نیاز دارد. موضوع دیگر مسئله انرژی است. اکثر دولت های غرب، شرق، چین می خواهند از منابع ذخائر نفت و گاز آسیای مرکزی بهره برداری کنند و همکاری هائی را با رژیم های منطقه انجام دهند. البته کشورهای آسیای مرکزی هم می خواهند از دامنه نفوذ روسیه رها شوند.

آیا مسئله ایران هم می تواند مطرح باشد؟ پیش از این در پایتخت قرقیزستان تظاهرات کرده بودند و معترضین خواستار بسته شدن پایگاه ماناس که در آن آمریکائی ها مستقرند شدند و گفته بودند که پایگاه ماناس علیه ایران نباید استفاده بشود. آیا شما احتمال می دهید که از پایگاههائی که آمریکائی ها در آسیای مرکزی دارند علیه ایران هم استفاده شود؟

فکر نمی کنم، به دلیل اینکه دولت های غربی که پس از هجوم‌‌های سال ۲۰۰۱ همکاری را با کشورهای آسیای مرکزی شروع کردند،یادتان باشد این همکاری توسط روسیه بود. یعنی قبلا از روسیه اجازه گرفته بودند که آیا از این کشورها می توان استفاده کرد؟ دولت های غربی همیشه هر کاری را می کنند یک نگاهی هم به روسیه دارند تا موجب نارضایتی روسیه نشوند. فکر نمی کنم که کشورهای منطقه هم یک‌زبان باشند و کاملا خودشان را دراختیار روسیه یا غرب بگذارند. آنها هم منافع ملی خود را در نظر دارند و تا آن اندازه با دولت های غربی همکاری می کنند. من فکر نمی‌کنم که آمریکائی ها و یا کشور دیگری هدف داشته باشند که از پایگاههای آسیای مرکزی علیه ایران استفاده کنند. این موضوع در میان سیاستمداران و یا کارشناسان مطرح نیست، چون این کشورها اجازه نمی دهند. تنها برای عملیات در افغانستان چقدر نیرو صرف شد و گفتگو انجام گرفت که اینها بتوانند به افغانستان بار بیرند. حال اینکه امنیت افغانستان برای تمامی کشورهای آسیای مرکزی با اهمیت هست.

دلیل خروج نیروهای آمریکائی اعتراض به سرکوب مردم، به عبارتی پایمال شدن حقوق بشر در ازبکستان بود. حال آیا وضعیت حقوق بشر بهبود یافته که آمریکائی ها تمایل نشان می دهند که به ازبکستان برگردند؟

البته یک دگرگونی و یک نرمشی بنظر می رسد. ما نمی توانیم کاملا انکار بکنیم که وضع مثل سابق است. چون ما در همین اواخر شاهد آزادی ۱۰ تن از مدافعین حقوق بشر و اعضای احزاب اپوزسیون بودیم. بعضی از آنها حق خروج از کشور را نداشتند. آنها در دو یا سه روز اخیر ویزای خروج گرفتند. دیروز "کمیته بین المللی صلیب سرخ" برای بازدید از زندان های ازبکستان اجازه گرفت. یعنی در این رابطه گفتگو داشتند و دولت ازبکستان اجازه داد. مسئله دیگر اینکه "سازمان دیده بان حقوق بشر" به ازبکستان بر می گردد. بنظر می رسد که ازبکستان در خصوص حقوق بشر نرمش نشان می دهد.