بایدن و چالش‌های چرخش در برابر بن سلمان
۱۴۰۱ خرداد ۳۱, سه‌شنبه
در جریان کارزار انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰ و نیز در ماه‌های اول ورود به کاخ سفید جو بایدن پیوسته تأکید داشت که قصد دارد با بن سلمان همچون "فردی مطرود و نامطلوب" رفتار کند. او در همین رابطه گفته بود که طرف صحبت او در دستگاه رهبری عربستان ملک سلمان، پادشاه، خواهد بود و با بن سلمان طرف گفت‌وگو نخواهد شد. برخی معادلات سیاسی در عرصه داخلی و بین‌المللی اما حالا بایدن را به تغییر موضع واداشته‌اند و او قرار است ماه میلادی آینده به عربستان برود.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
برجسته‌ترین و تازه‌ترین اقدام علیه این تصمیم شاید تغییر نام خیابان سفارت سعودی در واشینگتن باشد. این خیابان که از برابر سفارت عربستان سعودی می‌گذرد و به مرکز کندی منتهی میشود از هفته گذشته جمال خاشقچی نام دارد. در این اقدام فعالان سیاسی مانند عبدالله عبدالله مشارکت داشتند و انگیزه‌اشان این بوده که به رغم همه تلاش‌هایی که اخیراً در واشینگتن برای عادی‌سازی مناسبات با ریاض صورت می‌گیرد یاد و خاطره خاشقچی در یادها زنده بماند.
جمال خاشقجی، رونامه‌نگار و از منتقدان معروف دربار سعودی که برای روزنامه واشینگتن پست می‌نوشت سال ۲۰۱۸ هنگامی که برای برخی امور گذرنامه‌ای به کنسولگری عربستان در استانبول رجوع کرد، سر به نیست شد و همچنان هیچ اثری از جسد او پیدا نشده است. نهادهای اطلاعاتی آمریکا در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که بن سلمان شخصا پس پشت این جنایت بوده است. به رغم این یافته‌ها دولت دونالد ترامپ تغییری در مناسبات گرم خود با ریاض و بن سلمان ایجاد نکرد، اما جو بایدن از همان دوران کارزار انتخاباتی قول داد که با بن‌سلمان همچون شخصیتی مطرود رفتار کند.
با بن سلمان دیداری در کار نخواهد بود؟
هفته گذشته کاخ سفید اعلام کرد که بایدن اواسط ماه میلادی آینده (ژوئیه) رهسپار جده خواهد شد. او تاکید کرده که با بن سلمان قصد دیدار ندارد، بلکه سفرش به منظور شرکت در یک اجلاس بین‌المللی است، اجلاسی که البته بن سلمان هم از شرکت‌کنندگان در آن است.
اجلاسی که بایدن از آن صحبت می‌کند کنفرانس رهبران شورای همکاری خلیج فارس است که عربستان ریاست آن را به عهده دارد. این سوال به طور جدی مطرح است که بایدن چگونه می‌تواند در چنین اجلاسی با بن سلمان، میزبان و رئیس عملی اجلاس، ملاقات و گفت‌وگویی نداشته باشد.
از همان دقایقی که سفر بایدن به عربستان تایید رسمی شد خشم و نارضایتی در محافل مختلف سیاسی و اجتماعی آمریکا و خارج از آن بالا گرفته است. آدام شیف، نماینده دمکرات کنگره همراه با شمار دیگری از نمایندگان در نامه‌ای به بایدن تصمیم سفر به عربستان را مورد انتقاد قرار داده‌اند. شیف در این نامه نوشته است: «من جای شما بودم به عربستان نمی‌رفتم و با بن سلمان دست نمی‌دادم... این اقدام شما نشانگر آن است که تا چه حد عطش و نیاز به انرژی‌های فسیلی سیاست خارجی را ما را به بی‌راهه می‌برد و ما را به اقدام علیه ارزش‌هایمان سوق می‌دهد.»
افزایش بهای بنزین در بازار آمریکا و جهان و خواست آمریکا در جهت افزایش میزان تولید نفت برای مهار این افزایش دلیل اصلی چرخش بایدن در مناسبات با دربار سعودی عنوان می‌شوند.
حسابی که عربستان روی روسیه باز کرده است
کسانی مثل سناتور چاک گرسلی این گمان را مطرح کرده‌اند که دغدغه بایدن تورم و مسائل مربوط به سیاست داخلی است که او را به این تغییر موضع رهنمون کرده است. گرسلی از سیاستمداران کهنه‌کار آمریکاست و در عمر ۸۸ ساله‌اش از این فراز و فرودها زیاد دیده است. او این سوال را مطرح می‌کند که "چرا رئیس جمهورباید به عربستان برود و برای عرضه نفت بیشتر به بازار خواهش و تمنا کند، آن هم در حالی که در خود کشور منابع کافی داریم و در عین حال مقید به شماری مقررات محیط زیستی هستیم که در عربستان موضوعیتی ندارند."
از گفته‌های گرسلی چنین برمی‌آید که بایدن قول و قرارهایش در مورد محیط زیست را نیز فراموش کرده است. به عبارت دقیق‌تر، حمله روسیه به اوکراین واشینگتن را به تغییر در اولویت‌بندی‌های خود و تغییر در مناسبات با عربستان سعودی سوق داده است.
قصد واشینگتن این است که در مقابله با مسکو صفوف متحدان خود را منسجم نگه دارد. به نوشته نشریه پولیتکو که در واشینگتن منتشر میشود حالا مدت‌هاست که ریاض به حضور نظامی روسیه در منطقه خاورمیانه همچون وزنه‌ای در مقابل آمریکا نگاه می‌کند و رابطه‌ای تنگاتنگ با مسکو برقرار کرده است. سال ۲۰۱۸ که بعد از قتل خاشقجی در اجلاس سران گروه بیست همه از رو در رو شدن و گفت‌وگو با بن سلمان اجتناب می‌کردند ولادیمیر پوتین به گرمی با او روبرو شد و او را حسابی تحویل گرفت. حالا اگر بایدن هم به دیدار بن سلمان برود برای ولعید سعودی در عرصه بین‌المللی یک احیا و ارتقای وجهه برای او به شمار می‌رود.
وفاداری بیشتر به رئال پلتیک تا شعارهای انتخاباتی
هر چند که بایدن در منظر عمومی سعی در فاصله‌گیری از بن سلمان داشت، در گستره دیپلماتیک روشن بود که گسست کامل با عربستان به سود مصالح و منافع امنیت ملی آمریکا نیست. با این همه، گری کونولی، نماینده دمکرات کنگره آمریکا از واشینگتن، تصمیم کاخ سفید را نادرست می‌داند و می‌پرسد که به چه بهایی این سفر قرار است انجام شود. او می‌گوید: «فرد دوم حکومت عربستان جان یکی از شهروندان کشور را در خارج از مرزهای آن گرفته است. این به ضرر منافع و مصالح آمریکا و سیاست خارجی آن است و همچنین برای رئیس جمهور آمریکا نیز باید غیرقابل قبول باشد.
به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
بایدن اما بنا به تجربه و بیشتر از آنچه که تصور میشود پیوسته به "رئال پلتیک" و سیاست‌های پراگماتیسی بیشتر از نطق‌ها و شعارهای انتخاباتی پایبند بوده است. در برابر موج انتقادات اخیر در باره سفرش به عربستان گفته است: «من نظراتم را در باره حقوق بشر تغییر نمی‌دهم، ولی به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده این وظیفه را هم دارم که اگر امکانش را داشته باشم تامین‌گر صلح و آرامش باشم.»
هر چه که هست این ارزیابی در گستره سیاسی نادرست تلقی نمی‌شود که مقابله با روسیه، فراهم‌سازی امکان برای تحریم گسترده نفتی و گازی آن و ممانعت از این که این مقابله و تحریم‌ها فشاری بر اقتصادی آمریکا ایجاد کنند از عوامل چرخش بایدن در قبال عربستان سعودی بوده‌اند، هر چند که دولت آمریکا سعی دارد بگوید که چرخشی در کار نبوده و نیست.