بهروز بیات: توافق ژنو در مجموع به نفع ایران است
۱۳۹۲ دی ۲۳, دوشنبه
از روز ۳۰ دی ماه (۲۰ ژانویه)، اجرای توافقنامه ژنو میان ایران و غرب آغاز می‌شود. بر اساس این توافقنامه، ایران از این تاریخ غنی‌سازی بالای ۵ درصد را متوقف می‌کند و نیمی از ۱۹۶ کیلوگرم اورانیومی را که تا ۲۰ درصد غنی شده، اکسیده و نیم دیگر آن را رقیق خواهد کرد. منظور از رقیق کردن، بازگرداندن غلظت اورانیوم از ۲۰ درصد به ۵ درصد است.
در مقابل دولت‌های غربی متعهد شده‌اند که هیچ تحریم جدیدی علیه ایران وضع نکنند و تحریم‌های مربوط به صنایع پتروشیمی و خودروسازی را به حالت تعلیق درآورند. اینها البته تنها مفاد این توافقنامه نیست و دوطرف به تعهدات دیگری را نیز از تاریخ مقرر عمل خواهند کرد.
بند اول این توافقنامه که مربوط به اکسیده کردن و رقیق کردن ۱۹۶ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده داخل ایران است، برای منتقدان این پرسش را پیش آورده که آیا این اقدام به معنای از بین بردن تمامی زحمت و هزینه‌ای نیست که ایران تا به حال برای این کار گذاشته است؟
پاسخ بهروز بیات کارشناس فیزیک اتمی به این پرسش منفی است. او می‌گوید طبق توافقی که در ژنو صورت گرفته، قرار است نیمی از ذخائر اورانیوم ایران که تا ۲۰درصد غنی‌شده اکسیده شده و تبدیل به میله سوخت شود. این بخش برای رآکتور پژوهشی تهران مورد استفاده خواهد بود. به گفته آقای بیات این دقیقا همان کاری است که ایران در صورت نرفتن به سمت ساخت سلاح هسته‌ای باید انجام می‌داد یعنی اورانیومی را که الان به صورت گاز است باید به صورت میله سوخت درمی‌آورد.
بازگشت دوباره از این حالت یعنی تبدیل دوباره میله سوخت به گاز به گفته آقای بیات، ممکن، ولی بسیار سخت خواهد بود. بهروز بیات معتقد است هدف غرب از این کار این بوده که راه دولت جمهوری اسلامی را، در صورتی که واقعاً قصد ساختن بمب اتمی داشته باشد، طولانی‌تر کند. او تاکید می‌کند که این اقدام یک گام اعتمادبرانگیز بوده است.
اما نیمه دوم ذخائر اورانیوم ایران قرار است رقیق شود. منظور از رقیق شدن این است که دوباره میزان غنی‌شده آن را که تا ۲۰ درصد رفته بود به ۵ درصد تقلیل دهند. این بخش البته برای رآکتور بوشهر قابل استفاده خواهد بود اما بهروز بیات تصریح می‌کند "رقیق‌کردن اورانیوم یعنی در واقع زحمت‌هایی را که تاکنون برای غنی‌کردن تا سطح ۲۰ درصد کشیده‌ای دور می‌ریزی و دوباره آن را به حالت غنای پایین‌تر برمی‌گردانی".
مشاور سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی البته تاکید می‌کند که این هزینه‌ای که الان ایران بابت رقیق کردن اورانیوم غنی‌شده می‌پردازد قابل قیاس با هزینه‌های سیاسی و اقتصادی ادامه غنی‌سازی نیست و به نظر او این توافق در مجموع به نفع ایران است.
«ایران نیازی به غنی‌سازی پنج درصدی ندارد»
استدلال جمهوری اسلامی ایران در برابر غرب تا کنون این بوده که ایران اورانیوم غنی‌شده را برای مصارف پزشکی و پژوهشی و نیز تامین سوخت رآکتور بوشهر نیاز دارد. بر اساس توافق ژنو ایران مجاز است به غنی‌سازی اورانیوم تا غلظت پنج درصد همچنان ادامه دهد ولی آیا این اورانیوم برای مصارف پزشکی و پژوهشی کافی است؟
بهروز بیات می‌گوید: «اولاً ایران الان به قدر کافی اورانیوم غنی‌شده تولید کرده است. امیدواریم واقعاً کیفیت تولید جوری باشد که به درد بخورد و فرض‌مان هم این است. ولی چنانچه نباشد یا مثلاً بعد از ۱۰ سال دوباره احتیاج پیدا کند، در آن صورت وضع بازار دنیا الان این طور است که به ندرت کشوری در دنیا هست که برای راکتور پژوهشی‌اش خودش اورانیوم تولید می‌کند، به‌جز دو کشور روسیه و آمریکا و شاید بشود چین را هم تا حدودی به آن اضافه کرد. معمولاً کشورهای دنیا اورانیوم غنی‌شده برای راکتور پژوهشی‌شان را یا از روسیه می‌خرند یا از آمریکا. نه به این علت که این کشورها بلد نیستند اورانیوم غنی کنند، بلکه چون احتیاجات راکتورهای پژوهشی کم و پایین است، صرف نمی‌کند که کشوری خودش اورانیوم ۲۰درصدی یا ۶۰ درصدی یا امثالهم تولید کند، چون با هزینه بزرگتری همراه است».
بیشتر بخوانید: صفحه ویژه پرونده هسته‌ای ایران
«تنها رآکتور مفید برای آینده ایران، رآکتور اراک است»
بخش دیگری از تواقفی که بناست از ۲۰ ژانویه اجرا شود عدم توسعه فعالیت تاسیسات اراک، نطنز و فردو است. منتقدان توافق ایران با غرب به این بند نیز معترض‌اند و می‌گویند عدم توسعه این تاسیسات یعنی به هدر رفتن تمام هزینه‌هایی که تاکنون برای راه‌اندازی آنها صرف شده است.
بهروز بیات اما با این نظر مخالف است. او می‌گوید هم در فردو و هم در نطنز غنی‌سازی پنج درصدی هم صورت می‌گیرد بنابراین اگر قرار باشد ایران خودش اورانیوم را تا پنج درصد غنی کند به این تاسیسات نیاز دارد.
وی اما تاکید می‌کند: «به نظر من از کل برنامه هسته‌ای ایران تنها بخشی از آن که می‌تواند در آینده برای کشور مفید باشد، رآکتور اراک است زیرا یک رآکتور پژوهشی است. با توجه به اینکه عمر رآکتور پژوهشی تهران عملاً به‌سر رسیده ـ البته هنوز کار می‌کند، ولی دیگر مدتهاست در دوران کهولت است ـ ایران به یک رآکتور پژوهشی احتیاج دارد. البته متأسفانه نسخه‌ای که رآکتور پژوهشی اراک بر اساس آن تاسیس شده، احتمالاً ممکن است با اهداف دیگر بوده باشد ولی الان وضع این است و حفظ این رآکتور پژوهشی چنانچه با توافق طرف مقابل، یعنی گروه پنج به علاوه یک و غرب صورت بگیرد، شاید مهم‌ترین قسمتی باشد که جفظ آن ضروری است».