تاثیر بحران مالی جهانی بر خاورمیانه
۱۳۸۷ اسفند ۱۳, سه‌شنبه
صافت مولوی، عضو هیئت رییسه‌ی یک شرکت ارزی ترکیه، با حالتی سرشار از غرور و رضایت توضیح می‌دهد که بحران اقتصادی مشکل کشور او نیست. او یقین دارد که کشورش از بحران مالی جهانی کمتر آسیب دیده است. دلیل امر بسیار ساده است: ترکیه در سال‌های گذشته بحران‌های جدی بسیاری را پشت سر گذاشته و از آنها درس گرفته است. اما دیدگاه مولوی درباره‌‌ی امور اقتصادی ترکیه، که در همایش انجمن خاورمیانه و نزدیک در برلین ارائه شد، در اقلیت قرار دارد. موضوع این همایش تأثیرها و چالش‌های بحران مالی جهانی بر اقتصاد خاورمیانه بوده است.
سایر شرکت‌کنندگان این همایش، مسائل اقتصادی کشورهایی چون ترکیه را با این حد از خوش‌بینی نمی‌نگرند، زیرا بحران اقتصادی در بسیاری از کشورهای خاورمیانه تأثیرهای خاص خود را داشته است. این امر دلیلی کافی برای رودیگر فرایهر فون فریچ، مدیر بخش اقتصادی وزارت امور خارجه‌ی آلمان، است تا تمام کشورها را در بحران اقتصادی سهیم بداند و از آسیب دیدن آنها سخن بگوید.
دکتر زکریا احمد هجرس، عضو انجمن اقتصاد و توسعه‌ی بحرین با این دیدگاه فریچ موافق است. وی می‌گوید: «فکر می‌کنم، وضع کنونی بحرانی جهانی است و برای رویارویی با آن اتحاد تمام قدرت‌های جهانی لازم است. در حال حاضر این یکی از وظایف سازمان‌های فرامنطقه‌ای مانند صندوق بین‌المللی پول (IMF ) و بانک جهانی است که برای کمک به این وضع اقدام کنند.»
البته در خاورمیانه کشورها به کمک از بیرون اکتفا نکرده، بلکه پیشتر تدابیر گوناگونی برای مقابله با وضعیت کنونی اتخاذ کرده‌اند. پس از پیدایش گسست در رشد اقتصادی در بسیاری از بخش‌ها، در گام نخست اعتمادسازی دوباره برای مصرف‌کنندگان، بسیار مهم به‌نظر می‌رسد. بدون چنین اعتمادی سرمایه‌گذاری‌ای وجود نخواهد داشت و نمی‌توان وظایف فوری را به‌انجام رساند. بازسازی زیرساخت‌های استوار اقتصادی، نظام آموزشی فراگیر و تثبیت سیستم مالی خاورمیانه از جمله‌ی این وظایف هستند.
متأسفانه خاورمیانه نیز مانند سایر قسمت‌های جهان از پیامدهای بحران اقتصادی در امان نمانده است و در عین حال تفاوت‌هایی نیز با آنها دارد. هجرس در این باره می‌گوید: «خاورمیانه موقعیتی منحصر به‌فرد دارد. در این میان بهای نفت نقش مهمی ایفا می‌کند و در آینده نیز خواهد کرد. کشورهایی که نفت خام تولید می‌کنند، مانند آن‌دسته از کشورهایی که چنین وضعی ندارند اما دستمزدهای حاصل از درآمد نفت را دریافت می‌کنند، در این وضع تأثیر دارند. بهای نفت همچنان معادلات اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین قیمت نفت و واریز شدن دستمزدهای جاری در مجموع رشد این کشورها را آسان خواهند کرد.»
پیامدهای بحران اقتصادی در خاورمیانه بسیار گوناگون هستند: در حالی که برای نمونه، دوبی با افت شدید سرمایه‌گذاری‌ها و بدهی‌های فزاینده درگیر است، عمان چنین وضعی ندارد. به‌نظر می‌رسد کویت نیز از آسیب در امان مانده باشد. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. این کشور با مشکلات اقتصادی فزاینده‌ای درگیر است که نتیجه‌ی عملکرد دولت این کشور است. به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی به‌همان نسبت نیز ایران در بازارهای مالی بین‌المللی سهم کمتری نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه داشته است.
دلیل مهم وخامت وضعیت اقتصادی در خاورمیانه افت قیمت نفت است. به‌ویژه کشورهایی بیشتر آسیب می‌بینند که مبنای برنامه‌ریزی‌های خود را بالا ماندن و افزایش بهای نفت قرار داده‌اند.
اکنون باید پیامدهای چنین وضعیتی ضمن همکاری با کشورهای آسیب‌دیده از بحران اقتصادی در منطقه و در سطح بین‌المللی شناخته و برطرف شوند. البته ممکن است رسیدن به این هدف سال‌ها طول بکشد.
زکریا هجرس، عضو انجمن اقتصاد و توسعه‌ی بحرین، با اطمینان در مورد خاورمیانه بیان داشت که سازمان‌های بسیار فعالی در این منطقه حضور دارند که در عرصه‌ی جهانی و منطقه‌ای نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. آنها با یکدیگر همکاری و در همایش ۲۰ کشور صنعتی نیز شرکت می‌کنند. صندوق بین‌المللی پول و سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه نیز ماه آینده در این همایش شرکت خواهند کرد. از دید هجرس تمام کشورهای جهان مانند شبکه به یکدیگر ربط دارند و باید بکوشند رشد اقتصاد جهانی را تحکیم بخشند، زیرا این برای تمام کشورهای شرکت‌کننده سود و برد متقابل محسوب می‌شود.