گمرک چین روز یکشنبه ۳۰ خرداد (۲۰ ژوئن) گزارش داد که در ماه مه سال جاری میلادی هیچ نفتی از ایران وارد نشده است. برای پنجمین ماه متوالی است که گمرک چین چنین ادعایی دارد.
گزارش شرکتهای مشاوره انرژی و ردیابی نفتکش‌ها اما نشان می‌دهد، صادرات روزانه نفت ایران به چین در پنج ماه ابتدایی سال نسبت به پارسال دو برابر شده و به ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
برخی گزارش‌ها مانند شرکت تانکر ترکرز که نفتکش‌ها را ردیابی می‌کند، حتی این رقم را در برخی ماهها، بالای یک میلیون بشکه عنوان کرده‌اند.
خبرگزاری‌های رویترز و بلومبرگ گزارش داده‌اند، نفت ایران تحت نام نفت دیگر کشورها، از جمله عراق، امارات و مالزی تحویل چین می‌شود.
در همین زمینه روزنامه دیلی‌میل بریتانیا با استناد به تصاویر ماهواره‌ای می‌گوید شمار نفتکشهای ایران حدودا دو برابر شده است. آمارهای شرکتهای کشتی‌رانی نشان می‌دهد ایران در سال ۲۰۱۶ تنها ۶۶ نفتکش داشت.
البته هم اکنون بخش بزرگی از نفتکشهای ایرانی برای ذخیره ده‌ها میلیون بشکه نفت بی‌مشتری استفاده می‌شوند.
خبرگزاری بلومبرگ اخیرا گزارش داد که ایران حداقل ۶۹ میلیون بشکه میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک که از میادین گازی تولید می‌شود) در نفتکشهای لنگرانداخته در خلیج فارس و ۵۴ میلیون بشکه ذخیره نفت در تاسیسات خشکی دارد.
این گزارش می‌افزاید حدود ۴۰ نفتکش ایران برای ذخیره کردن نفت استفاده می‌شود که ۲۹ فروند آن نفتکشهای عظیم با ظرفیت حمل ۲ میلیون بشکه نفت و بقیه از نوع سوئزماکس هستند که نصف نفتکشهای عظیم ظرفیت دارند.
دو برابر شدن ناوگان نفتکش‌ها
دیلی میل با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و اطلاعاتی که از سازمان "اتحاد علیه ایران هسته‌ای" مستقر در نیویورک کسب کرده، گزارش داده است ایران ناوگان نفتکشهای خود را دو برابر کرده و به ۱۲۳ فروند رسانده است.
این گزارش می‌گوید بسیاری از این نفتکش‌ها در کشورهای کوچک که توانایی ردیابی کشتی‌ها را ندارند ثبت شده و با روش‌های گوناگون، از جمله تغییر متمادی پرچم انواع کشورها در عرشه کشتی و خاموش کردن سیستم موقعیت‌یاب نفتکش، سعی در رد گم کردن و فروش پنهانی نفت در بازارهای سیاه می‌کنند و مقصد نهایی این محموله‌ها کشور چین است.
تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد ماه گذشته حداقل ۱۸ میلیون بشکه نفت ایران به سمت دریای جنوبی چین توسط این نفتکش‌ها حمل می‌شد.
"سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای" می‌گوید، طی ماه‌های فوریه تا مه موفق شده است ۲۰ نفتکش ایرانی را که هر کدام قادر به حمل ۲ میلیون بشکه نفت هستند، شناسایی کند و به کشورهایی که این نفتکش‌ها در آنجا ثبت شده و همچنین شرکتهای بیمه هشدار دهد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اگر ایران واقعا با خرید نفتکش‌ها، شمار ناوگان تانکرها را دو برابر کرده باشد، در واقع بخشی بزرگی از ظرفیت ناوگان ایران هم اکنون تنها بعنوان تانکر ذخیره نفت بی‌مشتری استفاده می‌شوند. طی سال‌های گذشته همه قراردادهای خرید نفتکشهای جدید توسط ایران از کشورهای خارجی، خصوصا کره جنوبی لغو شده و به نظر می‌رسد، ایران در دوران تحریمها حدود ۶۰ نفتکش کهنه خریداری یا اجاره کرده است. این نفتکش‌ها نیز در کشورهای کوچک در نقاط مختلف جهان ثبت شده است.
از طرفی، اگر آمارهای گمرکی چین درست باشد، این کشور طی پنج ماه گذشته هیچ نفتی مستقیما از ایران وارد نکرده و ایران مجبور بوده نفت خود را به دلال‌ها از کشورهای مختلف مانند عراق، امارات و مالزی بفروشد و آنها نفت ایران را تحویل چین دهند.
بدین ترتیب، طبیعی است که ایران مجبور به دادن تخفیف‌های چشمگیر به دلالان نفت است.
ایران در دوران قبل از تحریمها روزانه ۲،۵ میلیون بشکه صادرات نفت و میعانات گازی داشت، اما پارسال صادرات نفت ایران به چین به ۳۲۰ هزار بشکه رسید و تنها یک چهارم آن مستقیما تحت نام نفت ایران به این کشور تحویل داده شده بود. ایران مقداری نفت نیز تحویل سوریه می‌دهد.
معضل میعانات گازی
اگر به آمارهای تولید نفت ایران که توسط سازمان‌های بین‌المللی مانند آژانس بین‌المللی انرژی یا اوپک منتشر می‌شود دقت کنیم، ایران تولید نفت خود را از بالای ۳،۸ میلیون بشکه در روز در دوران قبل از تحریمها به حدود ۱،۹ میلیون بشکه در سال گذشته کاهش داد؛ یعنی نصف کرد.
ایران روزانه ۲،۲ میلیون بشکه مصرف داخلی نفت خام و میعانات گازی دارد که حدود ۴۰۰ هزار بشکه آن میعانات گازی است. این کشور روزانه ۳۰۰ هزار بشکه میعانات گازی اضافی تولید می‌کند و به خاطر نبود مشتری، مجبور به ذخیره کردن آن است.
برخلاف نفت خام که با بستن چاه‌ها می‌توان تولید آن را کاهش داد، کاهش تولید میعانات گازی بسیار زیان‌بار است. میعانات گازی همراه با گاز به‌صورت طبیعی از میادین گازی استخراج می‌شود و اگر ایران بخواهد تولید میعانات گازی را کاهش دهد، طبیعتا تولید گازش نیز کاهش خواهد یافت. ایران حداقل در نیمی از سال، یعنی از نیمه پاییز تا نیمه بهار، با کسری گاز مواجه است و کاهش تولید آن تبعات چشمگیری بر ایران خواهد داشت.
از این رو چاره‌ای جز ذخیره کردن میعانات گازی در نفتکش‌ها یا تاسیسات خشکی وجود ندارد و هزینه ذخیره ۶۹ میلیون بشکه میعانات گازی و معطل کردن نفتکش‌ها نیز ماهانه بر ده‌ها میلیون دلار بالغ می‌شود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
بدین ترتیب نه تنها هزینه‌های شرکت ملی نفت ایران به خاطر خرید نفتکشهای کهنه یا اجاره آنها، همچنین تخفیف در قیمت نفتی که تحویل دلال‌ها می‌دهد، افزایش یافته، بلکه زیان معطل کردن نفتکش‌هایی که به عنوان تانکر ذخیره نفت برای ماهها در خلیج فارس لنگر انداخته‌اند نیز چشمگیر است.
حتی اگر ایران صادرات نفت را در سال جاری را نسبت به پارسال دو برابر کرده و به ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسانده باشد، باز هم این رقم تقریبا یک چهارم حجم نفتی است که قبل از تحریمها صادر می‌کرد.
معضل اساسی دیگر اینکه دولت حسن روحانی در بودجه سال جاری خورشیدی صادرات روزانه ۲،۳ میلیون بشکه نفت را گنجانده و در حالی که تقریبا سه ماه از سال جاری خورشیدی می‌گذرد، کمتر از یک سوم این رقم محقق شده است، آن هم با تخفیف‌ها و هزینه‌های زیاد.
حتی اگر تحریم‌های آمریکا در ماه آینده لغو شود، در عمل چندین ماه طول خواهد کشید تا این توافق عملیاتی شود. برای نمونه بر اساس برجام، تحریم‌های نفتی ایران از ابتدای ۲۰۱۶ لغو شده بود، اما ۹ ماه طول کشید که صادرات و تولید نفت کشور به دوران قبل از تحریمها برسد.