تدریس زبان کردی؛ نشانه تغییر سیاست دولت یا بازی سیاسی
۱۳۹۴ مرداد ۸, پنجشنبه
حسن روحانی در سفر استانی به کردستان در ۵ مرداد (۲۷ ژوئیه) تدریس زبان و ادبیات کردی در دانشگاه را در راستای تحقق وعده‌های خود به مردم کردستان خواند.
پیام روحانی به کردها در میان رسانهها و نخبگان اقوام بازتاب وسیعی یافت و بحثهایی را درباره تدریس به دیگر زبانهای اقوام در مدارس و دانشگاههای کشور برانگیخت.
بخوانید: آغاز سال تحصیلی و فراموشی وعده روحانی برای اقوام
خبرگزاری ایرنا در یادداشتی تحت عنوان "تنوع قومی و زبانی؛ مزیت و نه تهدید" در ۸ مرداد (۳۰ژوئیه) مینویسد تدریس رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه و راه‌اندازی بخش کردی ایرنا "اهتمام جدی دولت" در امور قومیتها را نشان میدهد. ایرنا تاکید میکند، "ایران کشوری رنگارنگ و متکثر است که حفظ وحدت ملی در گرو رعایت این تنوع و حقوق همه اقوام" است.
خبرگزاری ایرنا تهدید دانستن اقلیتها و قومیتها و یکسان‌سازی قومی و زبانی در کشور را اشتباهی بزرگ میداند. خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی تاکید میکند: «دولت یازدهم با تغییر نگاه امنیتی نسبت به اقوام و فرهنگهای ایرانی در تلاش است که نظام مدیریت علمی و کارآمد را جایگزین ساختار و روشهای سیاسی-امنیتی بکند و از چندگونگیهای فرهنگی، قومی، زبانی به عنوان مزیتی مهم بهره گیرد.»
"شکسته شدن تابوی آموزش رسمی زبانهای غیرفارسی"
شاهد علوی، روزنامهنگار کرد و فارغالتحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه ملی (بهشتی) تهران در مطلبی تحت عنوان "رشته زبان و ادبیات کردی؛ یک گام به پیش" در روز پنجشنبه ۸ مرداد (۳۰ژوئیه) مینویسد: «خبر راه‌اندازی رشته زبان و ادبیات کردی در مقطع کارشناسی دانشگاه کردستان و پذیرش دانشجو برای آن در سال پیش روی تحصیلی را باید خبری مهم تلقی کرد چرا که تابوی آموزش رسمی زبانهای غیرفارسی رایج در ایران را شکسته است. تابویی که نتیجه‌اش علاوه بر تعطیل کردن یکی از اصول قانون اساسی، زیرپا گذاشتن حقوق اولیه شهروندان ایرانی است که زبان مادریشان فارسی نیست و میخواهند زبان مادری خود و ادبیات آن را به صورت آکادمیک و علمی بیاموزند. این خبر همچنین این امیدواری را ایجاد میکند که در سال‌های آینده و در آینده نزدیک شاهد تاسیس رشته‌های زبان و ادبیات ترکی آذری، بلوچی، ترکمنی، گیلکی و سایر زبانهای ایرانی غیر فارسی در دانشگاههای ایران باشیم.»
بشنوید: مصاحبه با دکتر امیلیا نرسسیان، زبان‌شناس از دانشگاه تهران:
علوی که خود پیشتر به عنوان معلم در ایران کار کرده، ضمن یادآوری وعده دو سال پیش روحانی درباره "تدریس زبان مادری ایرانیان (کردی، آذری، عربی و…) به طور رسمی در سطوح مدارس و دانشگاه‌ها" نتیجه میگیرد: «اگرچه تاسیس رشته زبان و ادبیات کردی گامی مهم بوده و می‌توان آن را در راستای تحقق یکی از وعده‌های حسن روحانی ارزیابی کرد و امیدوار بود سایر زبانهای ایران غیر فارسی هم در فضای آکادمیک و به عنوان رشته درسی تدریس شوند، اما این گام مهم را نمی‌توان لزوما نشانه تغییر در سیاست‌های زبانی جمهوری اسلامی دانست.»
انتظارها برای تدریس زبان دیگر قوم‌‌ها
سخنان روحانی در سنندج بازتاب وسیعی در سایتهای وابسته به اقلیتهای دینی و قومی کشور داشت. بسیاری از نخبگان قومی آن را به فال نیک گرفتند و از آن استقبال کردند. برخی نیز گفتند "قدرتیابی بیشتر کردها در جغرافیای سیاسی منطقه و رقابت ایران با ترکیه" باعث شده است کردها زودتر به حقوق معوقه خود در قانون اساسی دست یابند.
منتقدین دیگری از جمله حاجی‌مراد گنبدی، یک فعال فرهنگی ترکمن اهل گلستان ایجاد رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه کردستان به عنوان یک رشته درسی مستقل را یک "بازی سیاسی از سوی دولت" دانستند.
آقای گنبدی به دویچه‌وله در این باره چنین توضیح میدهد: «با ایجاد این رشته در واقع با زبان کردی نه به عنوان یک زبان بومی ایرانی که به عنوان یک زبان خارجی همانند اسپانیولی، انگلیسی و روسی برخورد میشود. اگر دولت واقعا خواهان آموزش زبان مادری است باید این مسئله را از دبستان آغاز کند. قطعا هیچ‌یک از اقوام ایرانی هم به دنبال این نیستند که زبان فارسی را تضعیف کنند و تنها به دنبال آن هستند که زبان مادری خود را هم در کنار زبان رسمی یاد بگیرند و این آموزش از کودکی باید آغاز گردد نه از دوره دانشگاه.»
این فعال فرهنگی و آگاه به امور اقوام در ایران انتقاد میکند که "ترکمنهای ایران هم مثل کردها، بلوچها بیشترین آرا را روانه سبد اصلاح‌طلبان میکنند و کورسوی امیدی دارند، اما هربار تنها این اقوام هستند که به وظیفه خود عمل میکنند و طرف دیگر یعنی دولت وظیفه خود را فراموش میکند".
حاجی مراد گنبدی می‌افزاید: «رشته زبان و ادبیات کردی اکنون سالهاست در چندین دانشگاه ترکیه و به طور مشخص دانشگاه "آرتوقلو" تاسیس شده و به نظرم ایران در تاسیس این رشته کار خاصی انجام نداده است. هرچند برخی از خوشبینان این را مقدمه‌ای برای آموزش زبان مادری میدانند اما دولت همیشه در حال مقدمه‌چینی است و مقدمه هیچگاه به مؤخره یعنی اعطای حقوق کامل اقوام در زمینه آموزش زبان مادری ختم نمی‌شود. شخصا اعتقاد دارم برخلاف مسئله هسته‌ای، آقای روحانی در مسائل داخلی چون حقوق اقوام و اقلیتهای دینی اختیار خاصی ندارد و مسئله اقوام به هیچ‌وجه در اولویتهای ایشان جا ندارد.»
بخوانید: زبانهای مادری در ایران، فرصت یا تهدید؟
به نظر ناصر دیه جی، حقوق دان ترکمن مقیم استان گلستان، مسائل بین‌المللی مرتبط با کردها و ظرفیت کمی و کیفی شهروندان کرد در تدریس زبان و ادبیات کردی در دانشگاه کردستان دخیل بوده است. او معتقد است تدریس زبان و ادبیات کردی به دلیل محرومیتها بزرگنمایی شده ولی برای فتح باب خوب است.
آقای دیه جی که موفق شده مجوز انتشار ماهنامه "یوپک" را در ۴ خرداد (۲۵ ژوئن) و دوهفته‌نامه "بحر خزر" ۱۱ خرداد (۲ژوئیه) سال جاری دریافت کند، به دویچه‌وله میگوید: «تدریس زبان ترکمنی در کلاسهای خصوصی آغاز شده و فعالان فرهنگی در میان ترکمنها هم کلاسهای زبان ترکمنی را به صورت خصوصی برگزار میکنند. ترکمنها در استان با محرومیت بیشتری مواجهاند و اصلاح‌طلبان استان تنها از ترکمنها رای میخواهند و به مطالبات آنان توجهی نمیکنند.»
این حقوق‌دان ترکمن در پایان صحبتهای خود میگوید دولت به این نتیجه رسیده است که باید به حقوق و مطالبات اقلیتهای دینی و قومی توجه شود، اما ضعف فرهنگی در ردههای پایینتر مانع جاری شدن اراده دولت و حاکمیت میشود.