تراجنسی‌ها، از رفع موانع قانونی تا آزار اجتماعی
در هند "جنس سوم" رسمیت یافت. در اروپا کونچیتا وورست مقام اول مسابقه ترانه‌خوانی یوروویژن را بدست آورد و در تایلند مسابقه ملکه زیبایی تراجنسیتی‌ها برگزار می‌شود. آیا نگاه جهانی به این پدیده تغییر کرده است؟
براساس حکم بالاترین مرجع حقوقی هند وجود جنسیت سوم در کنار هویت مونث و مذکر قانونی اعلام شد. در اروپا نیز کونچیتا وورست مقام اول مسابقه ترانه‌خوانی یوروویژن را بدست آورد و در تایلند مسابقه ملکه زیبایی تراجنسیتی‌ها برگزار می‌شود. آیا نگاه جهانی به این پدیده تغییر کرده است؟
بر اساس حکم دیوان عالی هند، کسانی که خود را "ترانس‌سکشوال" یا تراجنسیتی می‌خوانند، می‌توانند در آینده این عنوان را در مدارک رسمی خود مانند شناسنامه یا گواهی‌نامه‌ی رانندگی به ثبت برسانند. در این کشور اما اوضاع همواره اینگونه نبود.
خانواده‌های هندی فرزندان خود را به دلیل "تراجنسیتی" بودن طرد می‌کنند و کار بسیاری از آنها که از سطح سواد پایینی برخوردارند و تعدادشان بین ۲ تا ۶ میلیون نفر تخمین زده می‌شود به بازار سکس می‌کشد. بسیاری از آنها در خانه‌های امن بنام "هجرت" ساکن می‌شوند. علیرغم حکم دادگاه سال‌ها طول خواهد کشید تا نگاه جامعه هند به"تراجنسیتی‌ها" تغییر کند و آنها جایگاه مناسبی پیدا کنند.
در تایلند در نگاه اول تراجنسیتی‌ها در جامعه از موقعیت دیگری برخوردار هستند. به نظر می‌رسد که جامعه تایلند بر این موضوع واقف شده است که بین فقط "زن" و فقط "مرد" انسان‌های بسیار دیگری نیز وجود دارند که تمایلات جنسی‌شان برخلاف ظاهرشان است.
در تایلند آخرین قوانین مربوط به منع دگرباشی در سال ۱۹۵۶ لغو شدند و در سال ۲۰۰۷ از طریق برگزاری رفراندوم هرگونه هویت جنسی آزاد اعلام شد. دو سال قبل از آن یعنی در سال ۲۰۰۵ نیز اعزام تراجنسیتی‌ها به خدمت سربازی لغو شده بود.
در تایلند تراجنسیتی‌ها می‌توانند ملکه زیبایی برای خود انتخاب کنند. حتی در مدارس نیز تیم‌های ورزشی مخصوص دگرباشان و تراجنسیتی‌ها مجاز هستند.
نگاه دقیق‌تر به وضعیت دگرباشان جنسی در تایلند اما واقعیت‌های اجتماعی دیگری را بازگو می‌کند. در شمال تایلند ۲۶ درصد دگرباشان مرد و ۳۲ درصد دگرباشان زن حداقل یک بار مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند.
دگرباشان جنسی و بخصوص تراجنسیتی‌ها در بازار کار در تایلند با دشواری‌های بسیاری روبرو هستند. فرصت‌های کار برای این افراد اما در بازار سکس و توریست‌هایی که بدین منظور به تایلند سفر می‌کنند جایگاه نخست را دارد. تنها در سه کاباره شهر پاتایا تقریبا هزار فرد تراجنسیتی کار می‌کنند.
وقتی در سال ۲۰۰۶ تعداد مبتلایان به بیماری ایدز از ۱۷ به ۲۶ درصد افزایش یافت تازه وزارت بهداشت تایلند به فکر آموزش و همکاری با دگرباشان جنسی افتاد.
در ایران ترانس‌سکسوالیته به عنوان "اختلال هویت جنسی" برای اولین بار در سال‌های ۱۹۴۰ مطرح شد. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۳ "مریم خاتون ملک آرا" موفق شد آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی را مجاب کند که فتوایی برای اجازه تغییر جنسیت صادر کند.
فتوای آیت الله خمینی باعث تغییر بنیادین ساختارهای مذهبی و حقوقی شد. دولت ایران از طریق سازمان بهزیستی، یارانه‌های "درمانی" در اختیار کسانی قرار می‌دهد که دارای "اختلال در هویت جنسی" هستند.
در جمهوری اسلامی تنها حقوق شهروندی و هویت جنسی و جنسیتی تراجنسیتی‌هایی را به رسمیت می‌شناسند که موافقت خود را با تغییر جنسیت به‌طور رسمی اعلام کرده باشند. تراجنسیتی‌ها در ایران می‌توانند از یک سو با اتکا به فضای قانونی "کمی‌راحت‌تر" زندگی کنند، اما حقوق آن دسته از تراجنسیتی‌هایی که تمایل به انجام عمل جراحی برای تغییر جنسیت ندارند نقض می‌شود.
علیرغم ایجاد "فضای قانونی" برای افراد تراجنسیتی در ایران، اما از آزارها و تمسخرهای اجتماعی کاسته نشده است. ئاسو خان محمدی که نمایشگاه عکسی در این زمینه ترتیب داده بود می‌گوید:« آن موقع شب افراد زیادی در خیابان نیستند. مغازه‌ها همه بسته‌اند. برخی می‌آمدند تا از دگرباشان جنسی سوءاستفاده کنند. برخی هم مشتری آنها بودند. برخی افراد با چاقو این دگرباشان جنسی را می‌زدند تا پول آنها را بگیرند.»
به تازگی کونچیتا وورست، خواننده دگرجنس‌پوش اتریشی، با ترانه "همچون ققنوس برخیز" در پنجاه و نهمین دوره از مسابقه ترانه‌خوانی یوروویژن مقام اول را به دست آورد. وضعیت انسان‌های تراجنسیتی در اروپا چگونه است؟ پس از موفقیت کونچیتا توهین‌های بسیاری در شبکه‌های اجتماعی به او صورت گرفت. اکثر این توهین‌ها از سوی "مردان" بودند.
تمامی کشورهای اورپایی به غیر از آلمان، اتریش، هلند، پرتغال، سوئد، اسپانیا و بریتانیا برای ثبت هویت جنسی تراجنسیتی‌ها خواستار انجام آزمایش‌های روانی، عمل جراحی و "عقیم‌سازی" آنها هستند.
در سال‌های گذشته تغییرات بسیاری در قوانین کشورهای اروپایی برای رفع تبعیض‌ها در مورد تراجنسیتی‌ها وضع شده‌اند. مثلا در فرانسه طبق قانون سال ۲۰۰۹ تراجنسیتی دیگر یک "اختلال روانی" دانسته نمی‌شود. اما هنوز هم بخش‌هایی از جامعه از به رسمیت شناختن این شیوه زندگی جنسی سرباز می‌زنند.
در بسیاری از کشورهای اسلامی و آفریقایی زندگی تراجنسیتی‌ها حتی با خطرهای بیشماری روبرو است. آنها هم در قوانین مورد تبعض هستند و هم در جامعه مورد تمسخر و تحقیر قرار می‌گیرند و آزار و اذیت می‌شوند.