تصاویر اشغال ایران از سوی بریتانیا و شوروی سابق

یک روز پس از شروع جنگ جهانی دوم در تابستان سال ۱۳۱۸، محمود جم، نخست وزیر وقت ایران، با صدور بیانیه‌ای ایران را در جنگ بی‌طرف اعلام کرد: «در این موقع که متاسفانه جنگ در اروپا مشتعل گردیده است، دولت شاهنشاهی ایران، به­ موجب این بیانیه، تصمیم خود را به اطلاع عموم میرساند که در این کارزار بیطرف مانده و بیطرفی خود را محفوظ خواهد داشت.»

روز ۲۸ تیر ۱۳۲۰ دولت‌های شوروی و بریتانیا به صورت مشترک رسما از حضور اتباع آلمانی در ایران ابراز نگرانی کردند. رضاشاه در پاسخ به ابراز نگرانی متفقین اعلام کرد كه تعداد كارشناسان آلمانی در ایران فقط ۶۹۰ نفر به علاوه خانواده‌هایشان است كه همگی با نظارت دولت ایران مشغول ادای وظیفه‌اند و در صورتی كه دولت ایران آنها را اخراج کند، ممكن است دولت آلمان این اقدام را تخلف ایران از سیاست بیطرفی تلقی کند.

همزمان برخی تقاضاهای شوروی و بریتانیا برای استفاده از قلمرو ایران جهت کمک‌رسانی به نیروهای متفقین هم با پاسخ منفی حکومت رضاشاه مواجه شد.

متفقین همچنین برای حمایت از شوروی مقابل آلمان در جنگ جهانی به استفاده از قلمرو ایران نیاز داشتند. امری که بعدها سبب شد از این کشور به عنوان "پل پیروزی" در جنگ جهانی دوم یاد شود.

برای ایجاد بی‌دردسر این "پل پیروزی"، از روز سوم شهریور ۱۳۲۰ نیروهای بریتانیا و شوروی با منهدم کردن بخش‌هایی از ارتش نوپای ایران این کشور را به اشغال خود در آوردند.

هواپیماهای اتحاد شوروی با بمباران شمال ایران نیروی دریایی نوپای ایران را درهم شکستند.

کشتی آتش‌گرفته ایرانی پس از حملات هوایی متفقین

نیروهای ارتش بریتانیا در حال عبور از خاک ایران

در ۶ سالی که ایران در اشغال قوای متفقین بود، علاوه بر پیامدهای ناشی از حمله‌های زمینی، دریایی و هوایی این نیروها برای اشغال ایران، وضعیت معیشت مردم و تامین امنیت نیز با نابسامانی روبرو بود و گرسنگی و مرگ و ناامنی هم پدیده‌های نادری نبودند.

یکی از افسران شوروی در حال شلیک در جاده قزوین

ملاقات قوای شوروی و انگلیس در جاده قزوین

خودروی زرهی بریتانیا در ایران

سربازان ارتش پراکنده ایران در حال تماشای قوای متفقین در اطراف قزوین

در ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ قوای شوروی و انگلستان از شمال و جنوب به سوی تهران حركت كردند. رضاشاه چاره‌ای جز آن ندید که با صدور اعلامیه‌ای به نفع ولیعهدش محمدرضا از سلطنت كناره بگیرد و به تبعید خارج برود.

با نزدیک شدن پایان جنگ، انتظار می‌رفت که نیروهای متفقین طبق قرارداد سه‌جانبه خاک ایران را ترک کنند. اما در مورد نیروهای شوروی این مسئله به راحتی پیش نرفت. به رغم اقدام مقدماتی بریتانیایی‌ها برای خروج از ایران، شوروی چندان تمایل و تحرکی برای خروج کامل نیروهای خود از ایران نداشت.

شکایت دولت ایران به سازمان ملل هم نتوانست شوروی را به خروج نیروهای خود از ایران وا دارد. سرانجام با اولتیاتوم‌های غرب نیروهای شوروی مجبور شدند خاک ایران را ترک کنند.