تلاش برای اندازه‌گیری جهان آنلاین؛ اینترنت چند صفحه است؟

آیا این اقیانوس عظیم اطلاعات که در جهان مجازی جاری است، قابل اندازه‌گیری است؟ به نظرتان آیا می‌توان برای این پرسش که «چند وب‌سایت یا صفحه اینترنتی» در فضای سایبر وجود دارد، پاسخ دقیقی یافت؟ جهان مجازی واقعا نامحدود و بی‌کران به نظر می‌رسد؛ این ماهیت اینترنت است: شبکه‌ی شبکه‌ها؛ شبکه‌ی بدون مرز. پروژه «وب ایندکس» در صدد پاسخ‌گویی به این سوال، و بسیاری سوالات دیگر درباره اینترنت و نقش آن در جهان امروز است.

کوین کــِـلی، بنیان‌گذار مجله مشهور «وایرد» و از متخصصان برجسته فناوری اطلاعات، در کتاب خواندنی خود «آنچه تکنولوژی می‌خواهد» نوشته بود که دست‌کم یک تریلیون صفحه روی اینترنت وجود دارد: هزار میلیارد صفحه در جهان مجازی. این یعنی تعداد نورون‌های عصبی موجود در مغز اینترنت ۱۰ برابر بیش‌تر از نورون‌های عصبی مغز پیچیده انسان است.

فکر نکنید که درک علت چنین تشبیهی ممکن است دشوار باشد. در شبکه‌های عصبی مغز، پیوندهایی که نورون‌ها برقرار می‌کنند، همان کاری را می‌کند که لینک‌ها در فضای مجازی می‌کنند. کوین کلی در توضیح این ماجرا می‌گوید: «هر نورون بیولوژیک در مغز انسان، با هزاران نورون دیگر پیوند عصبی دارد. در مقابل، هر صفحه اینترنتی به‌طور متوسط به ۶۰ صفحه دیگر لینک شده است، در عین حال که چندین تریلیون رابطه استاتیک هم میان صفحات گوناگون اینترنتی برقرار است. لینک‌های عصبی موجود در مغز، صد برابر میانگین لینک‌های موجود در اینترنت‌اند، اما این رقمی است ثابت و تغییری نمی‌کند، در حالی که میانگین لینک‌ها با گسترش ضریب نفوذ اینترنت، به‌طور غیرقابل باوری رو به افزایش است.»



بنیاد World Wide Web با بودجه یک میلیون یورویی تامین‌شده توسط کمپانی گوگل، از چند ماه پیش پروژه «وب ایندکس» را آغاز کرده تا با تقریب مناسبی‌ بتواند به ارزیابی عظمت اینترنت بپردازد. نخستین نتایج این پژوهش قرار است اوایل سال ۲۰۱۲ منتشر شود و دست‌کم تا پنج سال آینده، هر سال به‌طور منظم این اطلاعات به‌روز شده و منتشر خواهد شد.

سرپرستی این پروژه را تیم‌ برنرز لی بر عهده دارد: بنیان‌گذار ۵۶ ساله وب‌ پهناور جهانی، که ۲۰ سال پیش، در مرکز تحقیقاتی سرن در سوئیس، نخستین وب‌سایت جهان را راه‌اندازی کرد. برنرز لی در واقع خالق شبکه جهانی اینترنت است. (بخوانید: وب ۲۰ ساله شد؛ انقلاب سه دبلیو در جهان)

تحقیق و تفحصی چندبعدی در عظمت شبکه‌ای جهانی

«وب‌ایندکس» نخستین اقدام چندبعدی برای سنجش عظمت شبکه جهانی اینترنت و تاثیرات شگرف آن بر روی زندگی انسان‌ها و حیات ملت‌ها است. این پروژه اکثر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را تحت پوشش قرار می‌دهد و نتایج آن به‌گونه‌ای منتشر خواهد شد که با مقایسه تطبیقی وضعیت نفوذ اینترنت در کشورها در سال‌های گوناگون، بتوان به آمار و اطلاعات دقیقی از وضعیت توسعه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نقش اینترنت در تحقق آن رسید. هدف اصلی این پروژه «ارتقای درک عمومی از وب و تاثیر آن در تحول استانداردهای زندگی بشر» است.

استیو برت، مدیر پروژه «وب‌ ایندکس» می‌گوید: «این پژوهش قرار نیست پاسخ‌گوی همه سوالات انسان‌ها درباره اینترنت باشد، اما آماری که ارائه خواهد کرد، می‌تواند برای کاهش عرض و عمق شکاف دیجیتال و پررنگ‌تر کردن نقش اینترنت در توسعه جهان مورد استفاده قرار گیرد.»

اما هر اندازه‌گیری‌ای ابزارهای خاصی می‌طلبد. متخصصان مشارکت‌کننده در پروژه «وب‌ایندکس» از چه ابزارهایی برای اندازه‌گیری میدان بی‌کرانی که در پیش‌رو دارند، بهره می‌گیرند؟ استیو برت می‌گوید متخصصان این پروژه چندین نظرسنجی گسترده از کاربران اینترنت انجام خواهند داد، با افراد بسیاری مصاحبه خواهند کرد و با بسیاری از سرویس‌دهنده‌های بزرگ و کوچک در سراسر جهان در تماس خواهند بود؛ با دولت‌ها و نیز موتورهای جستجوی آنلاین همکاری خواهند کرد و البته از مهم‌ترین و موثرترین پدیده‌های این روزهای جهان اطلاعات هم غافل نخواهند بود: شبکه‌های اجتماعی جهان‌گیر، نظیر فیس‌بوک و توییتر.

اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دوربرد «ITU» نیز پروژه نسبتا مشابهی را هر سال انجام می‌دهد و آمار مرتبط با میزان کاربران، پهنای باند، ضریب نفوذ اینترنت و سرعت آن در نقاط گوناگون دنیا را منتشر می‌کند. استیو برت می‌گوید پروژه «وب‌ ایندکس» با آنچه ITU انجام می‌دهد، هم‌پوشانی ندارد و شاید بتوان گفت که مکمل آن خواهد بود، با داده‌هایی دسترسی‌پذیرتر و کاربردی‌تر، که در قالبی کاربرپسندتر هم ارائه خواهد شد. «وب ایندکس» کشورهای جهان را بر اساس شاخص‌های گوناگون مرتبط با جهان مجازی، رده‌بندی خواهد کرد. این می‌تواند جامع‌ترین رنکینگ جهانی در حوزه فن‌آوری اطلاعات باشد.

احسان نوروزی
تحریریه: یلدا کیانی