جابجایی قدرت در سیا و پنتاگون؛ بازسازی تیم امنیت ملی آمریکا

باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، در اقدامی که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران سیاسی حیرت‌انگیز خوانده شده، امروز (پنج‌شنبه ۸ اردیبهشت، ۲۸ آوریل) تغییراتی اساسی در دو سازمان کلیدی امنیتی در آمریکا را اعلام خواهد کرد. بر این اساس، قرار است لئون پانتا، جایگزین رابرت گیتس، وزیر کنونی دفاع آمریکا شود و ژنرال دیوید پترائوس، فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان نیز بر مسند ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) خواهد نشست.

روزنامه نیویورک‌تایمز، در گزارشی به قلم مارک مازتی و اریک اشمیت، تصمیم جدید باراک اوباما برای انتقال لئون پانتا، رئیس سیا به پنتاگون، و انتقال دیوید پترائوس، ژنرال ۴ ستاره پنتاگون به سیا را «آخرین گواه تغییری بنیادین در یک دهه گذشته در شیوه نبرد ایالات متحده با تهدیدات امنیتی» خوانده است. به اعتقاد آنها آمریکا در تلاش است تا مرزهای میان سربازان و نظامیان با جاسوس‌ها را از بین برده یا مبهم‌تر از گذشته کند تا در عملیات پنهانی در خارج از مرزهای این کشور موفقیت بیشتری به دست آورد.

در گزارش نیویورک‌تایمز آمده است که «لئون پانتا، نقش موثری در تسریع تحول سیا از یک آژانس جاسوسی به یک سازمان شبه‌نظامی داشته و افزایش عملیات پنهان نظامی این سازمان در پاکستان و افغانستان گواه این مدعا است.» از سوی دیگر، گفته شده که ژنرال پترائوس، تلاش بسیاری برای همکاری‌های عمیق‌تر نظامی با سیا کرده و عملیات ویژه و بهره‌گیری از نیروهای امنیتی خصوصی در عملیات محرمانه اطلاعاتی را به‌طور چشم‌گیری افزایش داده است.

ژنرال پترائوس در سال ۲۰۰۹ دستوری محرمانه صادر کرد که بر اساس آن عملیات ویژه برای جمع‌آوری اطلاعات و ایجاد شبکه‌های اطلاعاتی در کشورهایی نظیر ایران، عربستان، اردن و چند کشور دیگر که خارج از مناطق متعارف جنگی هستند، آغاز شد. دستوری که ظاهرا با هدف «آماده‌سازی میدان برای جنگ‌های احتمالی» صادر شده بود.

سیا و پنتاگون؛ یک روح در دو بدن

هم‌پوشانی احتمالی کارکردهای این دو سازمان، انتقاداتی را در میان مقامات هر دو سازمان برانگیخته است. برخی از مقامات اطلاعاتی آمریکا می‌گویند سلسله بمباران‌های سیا در پاکستان، که اساس استراتژی مبارزه با تروریسم دولت اوباما بود، به وجهه این سازمان به عنوان یک آژانس غیرنظامی جاسوسی لطمه زده و آن را تبدیل به بازوی اجرایی وزارت دفاع کرده است.

بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز «میلیتاریزه کردن سازمانی اطلاعاتی و پر کردن این سازمان از نیروهای نظامی، پیامدی جز پیاده‌سازی تجربه‌های آنان نخواهد داشت، که طبعا به افزایش عملیات نظامی منجر خواهد شد.» این نزدیکی بین سازمان‌های نظامی و اطلاعاتی، از زمان حملات ۱۱ سپتامبر، به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است.

نیویورک‌تایمز هم‌چنین آورده است: «ژنرال پترائوس از زمان جنگ بوسنی در دهه ۱۹۹۰ ارتباط نزدیکی با سازمان سیا داشته و این ارتباط در دوره مدیریت او بر جنگ در عراق و افغانستان افزایش یافته است. بر اساس اسناد دیپلماتیکی که ویکی‌لیکس منتشر کرده، او رابطه نزدیکی هم با علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور یمن داشته که اکنون دولت او در سراشیبی سقوط قرار گرفته است.

بمباران مواضع القاعده در یمن که از جمله تهدیدات جدی علیه امنیت آمریکا محسوب می‌شود، از دسامبر ۲۰۰۹ آغاز شد اما شکل عملیات همان شکل محبوب پترائوس بود: مخفیانه و محرمانه.» حالا با دولت در آستانه سقوط در یمن، آمریکا باید راهی برای ادامه حملاتش بر ضد گروه‌های فعال القاعده در آن کشور بیابد.

تلاش برای ارزان‌تر جنگیدن

روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی آورده است: «تغییرات اخیر نشات گرفته از نگاه اوباما به وضعیت جنگ‌ها در شرایط کنونی و در آینده است: می‌توان با بهره‌گیری از نیروهای ویژه و عملیات محرمانه، ارزان‌تر و موثرتر جنگید.»

وال‌استریت‌ژورنال، چالش‌های اساسی پیش‌روی این مقامات در مناصب جدیدشان را «زمان‌بندی خروج نیروها از عراق و افغانستان، ترمیم روابط آسیب‌دیده سیاسی با پاکستان و نحوه ادامه همکاری آمریکا با متحدانش در نبرد با لیبی» می‌داند. در گزارش این روزنامه، نسبت به احتمال افزایش تنش در نتیجه گرایش بیش از اندازه پانتا و پترائوس به عملیات محرمانه، ابراز نگرانی شده است.

بر اساس این گزارش «با از بین‌رفتن مرز میان نیروهای نظامی و اطلاعاتی و با افزایش یافتن عملیات پنهان نظامی بر ضد تهدیدات امنیتی علیه آمریکا، نمی‌توان اطلاعات و ارزیابی دقیقی از میزان نقش‌آفرینی و تاثیرگذاری ایالات متحده در کشورهایی همچون عراق، افغانستان، پاکستان، لیبی و یمن داشت.»

چالش‌های اقتصادی، دغدغه اصلی دولت اوباما

­مجله فارین پالسی با اشاره به چالش‌های اقتصادی پیش‌روی دولت اوباما، نوشته است که «ماموریت اصلی آقای پانتا در پنتاگون، کاهش شدید بودجه‌ها خواهد بود، تا از این طریق دولت بتواند رضایت جمهوری‌خواهان ناراضی کنگره از وضعیت موجود را جلب کند.» او تجربه قابل‌توجهی در زمینه کاهش بودجه‌ها دارد، اما انجام ماموریت کاهش بودجه ۴۰۰ میلیارد دلاری، چندان هم آسان نخواهد بود.

فارین پالسی در جست‌وجوی دلایل این جابجایی در هنگامه میلیتاریزه کردن دیپلماسی و سیاست خارجی در آمریکا است. در این مجله هم‌چنین این گمانه مطرح شده که «باراک اوباما می‌خواهد برای ممانعت از جاه‌طلبی سیاسی ژنرال پترائوس، پیش از فرارسیدن زمان انتخابات، او را با ریاست سیا قانع کند.»

فارین پالسی علت برکناری رابرت گیتس را هم مخالفت آشکار او با مشارکت آمریکا در عملیات نظامی بر ضد لیبی و انتقادات او نسبت به کاهش چشم‌گیر بودجه‌های وزارت دفاع می‌داند. رابرت گیتس رسما اعلام کرده بود که با سه جنگی که آمریکا درگیر آن است (با احتساب لیبی) کاهش بودجه تا این حد، ممکن نیست.

در این گزارش گفته شده است که «کاهش چشم‌گیر بودجه‌های دفاعی، به افزایش تنش میان مقامات نظامی و غیرنظامی منجر خواهد شد و چالش‌های عمده دیگری هم پدید خواهد آورد.»

احسان نوروزی
تحریریه: مصطفی ملکان