جشنواره بین‌المللی ادبیات
۱۳۸۷ مهر ۹, سه‌شنبه
فستیوال بین‌المللی ادبیات در برلین به مانند سالهای گذشته معرف ادبیات معاصر از سراسر جهان می‌باشد. جشنواره وظیفه خود را ارائه اشکال متنوع و گسترده ادبی قرار داده و در بخش‌های مختلف، دست به تقسیم‌بندی موضوعات زده است. این تقسیم‌بندی با توجه به ابعاد بزرگ جشنواره کمکی است به کتابخوانان تا موضوعات و نویسندگان مورد علاقه خود را آسان‌تر بیابند.
"در خانه جشن‌های برلین" حدود ۱۰۰ ادیب از سراسر جهان گردهم آمده‌اند تا در ۲۳۰ جلسه شعر و داستان‌خوانی، گفت‌وگو، میزگرد و کنسرت کارهای خود را به دوستداران عرضه کنند. نویسندگانی نظیر پیتر استرهازی (Péter Esterházy)، آمیتاف گوش (Amitav Ghos)، ژیل لروی (Gilles Leroy)، گریت ماک (Geert Mak)، اوه تیم (Uwe Timm)، الییا ترویانف (Ilija Trojanow)، ایرنیا لیبمن (Irina Liebmann)، اوریش پلتسر (Ulrich Peltzer)، جنی ارپن بک (Jenny Erpenbeck)، اینگو شولتس (Ingo Schulze) و ماریو کالابرزی (Mario Calabresi) از جمله مهمانان امسال جشنواره هستند. به غیر از حضور این نویسندگان مشهور، جشنواره برای نخستین بار دست به معرفی و دعوت از نویسندگان جوان آلمانی نیز زده است.
ادبیات جهان
گزینش نویسندگان در بخش ادبیات جهان توسط یازده داور مستقل صورت گرفته است. هر یک از داوران با معرفی دو نویسنده راه را برای دعوت از نویسندگان از نقاط مختلف جهان و از حوزه گوناگون آفرینش ادبی مانند شعر، داستان و نمایشنامه فراهم کرده‌اند. علاقمندان از این طریق نه تنها با ادبیان بنام جهان، بلکه با نویسندگان جالب اما گمنام نیز امکان آشنایی می‌یابند. داوران امسال از کشورهای امریکا، نیجریه، مجارستان، آلمان، استرلیا، فرانسه و اوکراین بودند.
در بخش دیگری بنام کلایدوسکوپ، جشنواره خود راساً از نویسندگان مختلف جهان دعوت به عمل می‌آورد. تصمیم‌گیری و مشاوره در این بخش از طریق کارشناسان و ادیب دوستان حامی فستیوال صورت می‌گیرد. این بخش مکملی بر بخش ادبیات جهان است. این گزینش، توجه ویژه‌ای به جدیدترین آفرینش‌های ادبی از سراسر دنیا دارد. کتابهای نویسندگان دعوت شده در این بخش از جمله‌ی آخرین آثار ادبی در سالهای اخیر به حساب می‌آیند.
ادبیات کودکان و نوجوانان
ادبیات کودکان و نوجوانان در جشنواره همیشه سهم بزرگی را به خود اختصاص داده است. برگزاری ده‌ها نشست کتابخوانی از سوی نویسندگان کودکان و نوجوانان، مدارس را به صورت گروهی به سالن‌ها می‌کشاند. در این دوازده روز کودکان و نوجوانان سفرهایی اکتشافی به کشورهای بیگانه خواهند داشت، بی‌آنکه برلین ترک کنند. از جمله نویسندگان صاحب نام در جشنواره امسال می‌توان به شرکت ماتس وال، نویسنده کتابهای کودکان و نوجوانان از سوئد اشاره کرد. در این بخش نه تنها نویسندگان، بلکه تصویرگران کتابهای کودکان نیز حضور دارند که از میان آنها می‌توان به حضور فرشید شفیعی از ایران اشاره کرد. شفیعی تاکنون ۵۰ کتاب کودکان را به تصویر کشیده و در زمینه ساخت فیلم‌های انیمیشن نیز به موفقیت‌هایی دست یافته است.
تلاقی فرهنگ‌ها
جشنواره محل تلاقی فرهنگ‌ها و زبان‌های گوناگون است. روند جهانی شدن تاثیر خود را بر ادبیات و نحوه ارائه آن نیز گذاشته است. شعرای عرب با نویسندگان داستان‌های کوتاه امریکایی، ادیبان کره جنوبی با همکاران روس خود و رمان نویسان افریقای جنوبی با نویسندگان جوان از آلبانی ملاقات و گفت‌وگو دارند. خلاقیت‌های جوان ادبی در کنار بزرگان ادبیات جهانی ترکیب جالبی را در جشنواره فراهم ساخته است. در کانون جشنواره امسال نویسندگان و ادبیات قاره افریقا قرار دارد. با حضور نویسندگان افریقایی نه تنها امکان گفت‌وگوی مستقیم درباره ادبیات این قاره وجود دارد، بلکه آشنایی با زمینه‌های تاریخی و سیاسی قاره افریقا از طریق نگاه ادبی نیز میسر گشته است.
ادبیات افریقا
شناخت افریقا و بویژه ادبیات این قاره در آلمان و در بسیاری از کشورهای دیگر موضوعی فرعی بوده و در بسیاری موارد حتا با بی‌اعتنایی دوستداران ادبیات مواجه بوده است. گرچه در بیست سال گذشته چهار نویسنده افریقایی، ووله سوینیکا (Wole Soynika) ، نجیب محفوظ ، نادین گوردیما و جان کوتزی جایزه ادبی نوبل را دریافته کرده‌اند، اما بندرت ادبیات مدرن افریقایی به زبان‌های دیگر ترجمه و نشر یافته است. ادبیات افریقایی در برگیرنده داستان‌ها و اشعار شفاهی و نوشتاری است. در کنار آثاری که به زبان‌های افریقایی نگارش شده، از قرن هیجدهم به بعد نیز کتب زیادی به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و پرتغالی انتشار یافته‌اند.
موضوع ممنوعه وهویت فرهنگی
"ماریز کونده" نویسنده مشهور زن از گودالوپ که سالیان دراز در افریقا زندگی کرده (کتابهای متعددی از جمله Segu به زبان آلمانی از وی ترجمه شده است)، پیرامون ادبیات افریقا و جزایر آنتیل می‌گوید: «در آغاز در جزایر آنتیل و افریقا برده‌داری به عنوان ننگی فهمیده می‌شود که کسی جرئت پرداختن بدان را نداشت. اما بتدریج دریافتیم که ما قربانییان بی‌عدالتی عظیمی هستیم و باید با تحقیق درباره گذشته، علل آنرا دریابیم تا بتوانیم آن را پشت سر نهیم. برده داری سالیانی دراز در زندگی روزمره و ادبیات، موضوعی ممنوعه بود. اما بعدها در مرکزعلاقه‌مندی‌های ما جای گرفت. کار درباره گذشته به ما این امکان را داد که خود را بهتر بفهیم و جایگاه خود را در جهان امروز پیدا کنیم.»
افریقا بیش از هر منطقه دیگر از جهان درگیر مسئله مهاجرت و فراریان است. مشکلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مسبب بروز بحران‌های پیوسته و فقر در این قاره می‌باشد. این مشکلات بازتاب خود را در ثبات فرهنگی و آثار هنری نیز منعکس می‌سازد. بطور سنتی ادبیات در افریقا از طریق روایت‌های شفاهی در پیوند با موسیقی، آواز و رقص به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. در قرن بیستم آثار زیادی در چالش با ادبیات اروپایی و امریکایی نوشته شد. بسیاری از زبان‌های افریقایی دارای ادبیاتی شفایی هستند که در رقابت با زبان‌های کشورهای استعماری قرار دارند. این امر یکی از ویژگی‌های زبانی و فرهنگی در کشورهای مستعمره است. "کونده" در زمینه هویت‌یابی برای کشورهای مستعمره سابق می‌گوید: «برای مردم کشورهای مستعمره سابق (نظیر آنتیل)، مسئله بر سر رهایی از وابستگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی از کشورهای استعماری (نظیر فرانسه) است. باید دانست که در کشورهای استعماری هنوز از مستعمرات سابق به عنوان "استانهای ماورای بحر" یاد می‌شود. این بدین معناست که فرهنگ‌های بومی فاقد ارزش‌اند و نمی‌توانند خود را مطرح سازند. در حال حاضر مرکز ثقل فعالیت‌های ما، معرفی خودمان است.»
افریقا سرزمین تصورات و ذهنیت‌هاست. تعریف و تبیین خود از طریق هنر و ادبیات یکی از دغدغه‌های اصلی برای هنرمندان است. ادبیات در افریقا، همچون سینما و تئاتر این قاره در تلاش برای زدودن تصویری نژادپرستانه است که از سوی کشورهای استعماری ساخته و پرداخته شده است. جشنواره بین‌المللی ادبیات در برلین فرصتی مناسب برای نویسندگان افریقایی است تا که چهره‌ای دیگر ازاین قاره را به جهانیان معرفی کنند.