جنگ سودان به بحران تهیه مواد اولیه کوکاکولا دامن زده است

درختان اقاقیا در سودان منبع تأمین مواد خامی به شمار می‌روند که بسیاری از مردم دنیا به آن وابسته‌اند. صادرات این مواد خام برای به کار‌گیری در محصولات مختلف، از اهمیت بسیاری برخوردار است. اینک با گذشت بیش از سه ماه از آغاز جنگ در این کشور، تهیه این ماده اولیه مهم و صادرات آن از سودان به سایر کشورها با مشکل مواجه شده است.

صمغ عربی در صنایع غذایی با نام E414 شناخته می‌شود. این ماده از صنعت داروسازی گرفته تا تولید واکس کفش یا حتی در تهیه شیرینی یا محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد و در مصر باستان نیز برای مومیایی کردن اجساد از آن استفاده می‌شده است.

بیشتر بخوانید: سه ماه پس از آغاز جنگ؛ "حکومت در سودان دیگر وجود ندارد"

صمغ عربی در عین حال نقش مهمی در تولید نوشابه نیز ایفا می‌کند: از این ماده به عنوان تثبیت‌کننده و به منظور جلوگیری از جمع شدن قند در انتهای بطری و کریستالیزه شدن آن نیز استفاده می‌شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

میزان اهمیت این ماده در سال ۱۹۹۷ به خوبی روشن شد؛ آغاز اعمال تحریم‌های تجاری ایالات متحده علیه سودان. 

در آن زمان صمغ عربی از تحریم‌ها معاف شد. دلیل آن هم این بود که شرکت کوکاکولا نمی‌‌توانست بدون این ماده اولیه محصولات خود را تولید کند.

آلمان، مشتری مهم صمغ عربی

سودان در صدر جدول تولیدکنندگان صمغ عربی در جهان قرار دارد و در حدود ۷۰ درصد از این ماده خام، از طریق این کشور آفریقایی تأمین می شود. از این رو درآمد بسیاری از سودانی‌ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم به صادرات صمغ عربی بستگی دارد. اما درگیری‌های ادامه‌دار نظامی در پی آغاز جنگ میان عبدالفتاح البرهان رئیس شورای حاکمیت انتقالی سودان و معاون او، محمد حمدان دقلو فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع شبه‌نظامی (RSF)، صادرات این محصول را عملا با دشواری روبرو کرده است.

طبق داده‌های سایت "رصدخانه پیچیدگی‌های اقتصادی" (OEC) صادرات صمغ عربی سودان در سال ۲۰۲۱ به ارزش ۹۹ میلیون یورو و بیشترین میزان صادرات این کشور نیز به فرانسه، آمریکا و آلمان بوده است.

ادامه جنگ، خطر بزرگی است

حسین علی، روزنامه‌نگار سودانی در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید ادامه جنگ منجر به "فروپاشی کامل صادرات و بروز بحران برای بسیاری از شرکت‌های بزرگ خواهد شد. انتظار می‌رود در صورت ادامه جنگ، ذخایر استراتژیک تمام شود."

بسیاری از مردم محلی از نظر مالی به فروش صمغ عربی وابسته‌اند، اما از زمان شروع درگیری‌ها در سودان، این تجارت دشوارتر شده است و جنگ داخلی اخیر، تولید و تجارت این ماده را به شدت با مشکل مواجه کرده است.

پروفسور ابوالقاسم سیف‌الدین، رئیس سابق مرکز تحقیقات کشاورزی سودان به دویچه‌وله گفت: «این محصول، محصول مهمی برای سودان و به عبارتی دومین یا سومین محصول صادراتی مهم این کشور است.»

تجارت حیاتی در "کمربند صمغ"

درخت اقاقیا اغلب در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی "ساحل"، منطقه‌‌ای در شمال آفریقا، رشد می‌کند. این منطقه‌ به اصطلاح "کمربند صمغ" خوانده می‌شود و از میان چند کشور عبور می‌کند.

در واقع دو گونه آکاسیا یا اقاقیا وجود دارد، یکی سنگالیا سنگال (Acasia senegal) که گونه غالب در سودان است و دیگری واچلیا سیال که کمتر رایج است.

درختان اقاقیا در صورت آسیب، برای نمونه در اثر آتش‌سوزی یا نفوذ حشرات، صمغ تولید می‌کنند تا منافذ باز خود را ببندند. این موضوع، اتلاف آب را به حداقل می‌رساند و صمغ تضمین می‌کند که درخت همچنان بتواند آب را ذخیره کند و در نتیجه زنده بماند.

صمغ عربی طی فرایندی خاص به دست می‌آید. کشاورزان با خراشیدن پوست درخت، صمغ را برداشت می‌کنند. این ماده هنگامی که با نور خورشید و هوای اطراف تماس پیدا می‌کند، جامد می‌شود. کشاورزان پس از چند هفته، صمغ را جمع‌آوری می‌کنند و این کار را طی فصل برداشت تکرار می‌کنند.

ابوالقاسم سیف‌الدین می‌گوید که بسیاری از کشاورزان این کار را فقط با ابزارهای ساده انجام می‌دهند و میزان نسبتا ناچیزی هم برداشت می‌کنند که به تخمین او در حدود ۲۵۰ گرم از هر درخت است. صمغ‌ها پس از جمع‌آوری، تمیز می‌شوند و به دلالان فروخته می‌شود و آنها نیز محصول را به صادرکنندگان می‌فروشند.

صمغ عربی در کجا استفاده می‌شود؟

صنایع غذایی تا حد زیادی به صمغ عربی وابسته‌اند و به آن به عنوان یک مکمل غذایی طبیعی نیاز دارند. صمغ عربی به خصوص در شیرینی‌ها، سس‌ها و سس‌های سالاد و همچنین در محصولات لبنی و نوشیدنی‌ها یافت می‌شود.

"دستور تهیه کوکاکولا" یکی از رازآلودترین اسرار صنایع غذایی است. با این اوصاف، این شرکت به صراحت می‌گوید که بدون این ماده اولیه، قادر نخواهد بود نوشیدنی‌های خود را تولید کند. از این رو تضمین زنجیره تأمین این ماده برای شرکت کوکاکولا ضروری است. این شرکت به درخواست دویچه وله برای اظهارنظر در این خصوص پاسخ نداد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

ابوالقاسم سیف‌الدین می‌گوید بسیاری از کشاورزان در حال حاضر دیگر نمی‌توانند به مزارع بروند و نمی‌توانند محصولاتشان را بفروشند یا صادر کنند. تاجران دیگر نمی‌توانند صمغ را تمیز یا بسته‌بندی کنند و سپس آن را به بنادر سودان برده و صادر کنند.

در عین حال، شرکت بین‌المللی تجارت صمغ (AIPG) مستقر در هامبورگ در پاسخ کتبی خود به دویچه‌وله اظهار امیدواری می‌کند که با پیدا شدن راه‌حلی مسالمت‌آمیز در سودان، بازار تهیه صمغ به حالت عادی بازگردد.