حمایت روسیه از طرح گازی ترکمنستان به‌جای ایران
۱۳۸۹ آبان ۷, جمعه
مقام‌های دولت افغانستان به دویچه‌وله گفتند، برای احداث خط لوله‌ی گاز "ترکمنستان - افغانستان - پاکستان - هندوستان"، موسوم به "تاپی"، قراراست یک کنسرسیوم مالی متشکل ازشرکت‌های نفت و گاز، موسسه‌های بزرگ مالی تاسیس گردد.
ایگورسچین، معاون نخست وزیر روسیه نیزاعلام کرد گازپروم در کنسرسیوم اجرای خط لوله‌ی گازاز طریق خاک افغانستان احتمالا شرکت خواهد کرد. وی این سخنان را پس از دیدار مسئولین گازپروم با مقام‌های ترکمنستان اعلام کرد.
امتناع روسیه از مشارکت در خط لوله‌ی گازی ایران
به باور برخی از کارشناسان روس، خط لوله‌ی "ترانس‌افغان" یا تاپی در قیاس با خط لوله‌ی موسوم به "صلح" ایران- پاکستان- هند با صرفه‌تر خواهد بود و به همین دلیل شرکت‌های روسی با ایران همکاری نخواهند کرد. این نظر از سوی مقام‌های روسی نیز تائید می‌گردد.
بنا به گزارش رسانه های روسیه، آندره بودنیک، سفیر روسیه در پاکستان گفته است،"هیچ شرکت روسی به اجرای طرح میان پاکستان و ایران تمایلی از خود نشان نمی‌دهد". روزنامه‌های روسیه همچنین می‌نویسند، در منطقه مرزی پاکستان و ایران ثبات سیاسی وجود ندارد و رویکرد تازه‌ی شرکت‌های روسیه به دلیل عدم سودهی این پروژه می‌باشد.
بجای خط لوله صلح ایران، طرح ترانس افغان؟
آلکسی موخین، رئیس "مرکز مطالعات سیاسی" در مسکو و مولف زندگینامه‌ی ولادیمیرپوتین که با وضعیت گازپروم نیز آشنائی دارد به دویچه‌وله می‌گوید: «بین گازپروم و ترکمنستان مشکل بوجود آمده بود. در نتیجه ترکمنستان گاز خود را بجای روسیه به چین فروخت. ولی چین نرخ پائینی بابت گاز ترکمنستان پرداخت کرد و این کشور مجبور شد دوباره به طرح‌های مشترک با گازپروم برگردد. شرکت گازپروم اکنون آماده است قیمت بهتری برای گاز ترکمنستان بپردازد و بر این اساس همکاری این شرکت در صدور گاز ترکمنستان به هندوستان انجام خواهد گرفت».
کارشناس روس: "ایران رقیب گازپروم است"
آلکسی موخین از مرکز مطالعات سیاسی مسکو معتقد است که در سیاست راهبردی گازی روسیه تغییرات اساسی بوجود آمده است.
وی به توجه بیشتر روسیه به بازار اروپا اشاره می‌کند: «طرح‌های خط لوله به کشورهای اتحادیه اروپا اکنون برای روسیه از هر جهت مهم‌تر شده است. در این عرصه مسلما ایران برای روسیه بزرگترین رقیب شمرده می‌شود».
بنظر موخین روسیه از طرح خط لوله‌ی صلح ایران به هندوستان کنار نکشیده و فقط برای اجرای آن غیرفعال شده است. وی دلیل آن را اولویت طرح‌های خط لوله‌ی گازی روسیه به اروپا می‌داند.
"عدم وجود ثبات، عدم‌اجرای پروژه"
به نظر دکترهومن پیمانی، رئیس بخش امنیت انرژی و جغرافیای سیاسی انستیتوی مطالعات انرژی دانشگاه سنگاپور، بحث احداث خط لوله‌ی ترانس افغان و یا تاپی از زمان طالبان مطرح بوده و تابحال به دلیل عدم وجود ثبات در افغانستان و پاکستان اجرا نشده است. بنظر این کارشناس ایرانی اجرای طرح تاپی می‌تواند موقعیت ایران را در منطقه به چالش بکشد.
آقای پیمانی می‌گوید: «این یک مسئله سیاسی هست، به دلیل اینکه یک فشار بین‌المللی روی این کشورها هست تا خود را از ایران دورتر کنند و نشانه‌ی این هم هست که دولت‌های غربی و آمریکا به نوعی موفق شدند کشورهای منطقه را علیه ایران متحد کنند».
"امنیت را ارتش روسیه تامین خواهد کرد"
کارشناس روس موخین هم نظر پیمانی را تائید می کند. وی در این رابطه می‌گوید: «فقط یک طرح تمام شده، طرح واقعی است. تجربه‌ی خط لوله‌ی "نورد- استریم" نشان داد که باوجود انعقاد تفاهمنامه حتی در مراحل پایانی آن می‌تواند مسائلی پیش بیاید که آن طرح را به خطر بیاندازد. بنابراین صحبت بر سر اجراء و نهادینه شدن یک طرح که در حال بررسی هست به نظرم هنوز زود هست».
چرا گازپروم علیرغم مشکلات امنیتی این طرح از آن حمایت می‌کند؟
کارشناس روس، موخین به این سؤال دویچه وله نیز چنین پاسخ می‌دهد: «اگر قراراست گازپروم از طرح تاپی حمایت کند، امنیت آن را نیز تامین خواهد کرد. رهبران روسیه در این اواخر زمینه را برای اقدام ارتش روسیه در خارج از مرزهای این کشور فراهم کردند. در ۳ سال گذشته گازپروم برای تامین امنیت خط لوله‌های خود نیروی ویژه نظامی ایجاد کرده است. بنابراین گازپروم ابزار دفاع از امنیت خط لوله نفت و گاز را در خارج از کشور دارد».
"افغانستان کشور ترانزیت گاز"
عنایت‌الله نبی، رئیس امور اقتصادی وزارت امور خارجه افغانستان و پاسخگو در امور خط لوله‌ی تاپی برای اجرای "این طرح عظیم فرامنطقه‌ای" خوشبین است و می‌گوید افغانستان به کشور ترانزیت گاز منطقه تبدیل خواهد شد. این مقام وزارت امور خارجه افغانستان در گفتگو با دویچه وله تائید کرد دولت‌های غربی و آمریکا نیزاز این طرح حمایت می‌کنند. وی همچنین گفت، شرکت‌کنندگان در این پروژه هیچگونه اختلافی باهم ندارند و همه این کشورها به اهیمت آن پی برد‌ه‌اند.
چه زمان طرح خط لوله‌ی تاپی آغاز خواهد شد؟
مقام‌های افغانستان همچنین می‌گویند، ارتش این کشور از سال ۲۰۱۱ برای تامین امنیت خط لوله‌ی تاپی چاره‌جوئی خواهد کرد. در صورت تامین امنیت، بنابه گفته‌ی مسئولین دولت افغانستان، پروژه‌ی تاپی در اواخر سال ۲۰۱۱ یا اوایل سال ۲۰۱۲ کار خود را آغاز خواهد کرد.
عنایت‌الله نبی، رئیس اموراقتصادی وزارت خارجه‌ی افغانستان هم در این رابطه به دویچه‌وله چنین گفت: «فعلا مذاکرات روی آغاز تاریخ تطبیق پروژه جریان دارد. ما امیدواریم این پروژه بزودی آغاز شود. به مجرد نهائی شدن قرارداد خرید و فروش گاز تاریخ دقیق‌تری را می‌توانیم اعلام کنیم. ما امیدواریم انتقال گاز ترکمنستان در اواخر سال ۲۰۱۴ و یا اوائل سال ۲۰۱۵ آغاز شود».
طول خط لوله‌ی تاپی ۱۷۰۰ کیلومتر خواهد بود. هزینه‌ی آن تا ۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود. ظرفیت انتقال گاز آن از منابع گازی "دولت آباد" ترکمنستان تا هندوستان حدود ۳۳ میلیارد مترمکعب گاز در سال پیش‌بینی می‌گردد.
قرار است در ۲۴ دسامبر سال جاری نیز قرارداد انتقال گاز ترکمنستان به هندوستان توسط سران۴ کشور ذینفع ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هندوستان امضاء شود.