حمله به سوریه؛آزمایش موشکی برای سپاه،پیامد سیاسی برای روحانی
۱۳۹۶ خرداد ۲۹, دوشنبه
در آخرین ساعات روز یک‌شنبه ۲۸ خرداد (۱۸ ژوئن) نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ۶ فروند موشک بالستیک میان‌برد زمین به زمین به منطقه دیرالزور سوریه، مقر "خلافت اسلامی" (داعش) شلیک کرد.
بر اساس بیانیه سپاه پاسداران ایران، این موشک‌ها از پایگاه‌های موشکی سپاه در استان‌های کردستان و کرمانشاه شلیک شده و با عبور از آسمان کشور عراق به اهداف موردنظر در سوریه اصابت کرد‌ه‌اند.
پس از اعلام این خبر، تمامی واکنش‌ها از سوی همه جناح‌های داخل حکومت ایران به آن مثبت بود. بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه ایران، ضمن دفاع از این اقدام تاکید کرد که: «ما در دفاع از امنیت‌مان شوخی نداریم».
او همچنین گفت: «جمهوری اسلامی ایران در راستای سیاست اصولی، ثابت و تغییرناپذیر خود در مبارزه بی‌امان با گروه‌های تروریستی تکفیری ـ وهابی و با در جریان گذاشتن دولت قانونی سوریه، ضربات مهلکی بر پیکره گروه‌های تروریستی و مقر مرکزی آنها در دیرالزور وارد کرد.»
بیشتر بخوانید: حمله موشکی سپاه پاسداران به مواضع "تروریست‌ها" در سوریه
حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در انگلستان نیز در توییتر خود نوشت: «حمله موشکی ایران علیه پایگاه نظامی داعش اراده و ظرفیت ایران برای مقابله با تروریسم و تهدیدات امنیتی را به نمایش گذاشت.»
شماری از نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس ایران نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، ایرنا، از این اقدام سپاه حمایت و پشتیبانی کردند.
آیا این واکنش‌ها می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که حمله موشکی سپاه با اطلاع و رضایت دولت روحانی صورت گرفته است؟ حسن روحانی که در جریان مناظرات انتخاباتی صریحا با پرتاب آزمایشی موشکی که روی آن به زبان عبری نوشته شده بود: "اسرائیل باید از صحنه روزگار محو شود" مخالفت کرد، آیا می‌تواند با این اقدام سپاه پاسداران موافق باشد؟
آیا این حمله موشکی شرایط منطقه‌ای را برای ایران سخت‌تر نخواهد کرد و سطح تنش‌ها را بالاتر نخواهد برد؟
"پرتاب موشک میان‌برد می‌تواند یک نشانه باشد"
مهدی مهدوی آزاد، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی مقیم بن آلمان، اقدام اخیر سپاه پاسداران را بیش از آنکه عملیاتی نظامی بداند، حرکتی تاکتیکی و سیاسی ارزیابی می‌کند.
او به دویچه‌وله (فارسی) می‌گوید: «دیرالزور در کرانه فرات و در جوار عراق است. طبق اخبار رسانه‌ها سپاه پاسداران در شعاع ۱۰۰ کیلومتری این منطقه هم در شمال و هم در شرق، نیروی نظامی، پایگاه و لجستیک دارد یعنی به راحتی می‌توانست موشک کوتاه‌برد شلیک کند که هم کم‌هزینه‌تر بود و هم قاعدتا دقت بالاتری داشت ولی از موشک ذوالفقار با برد ۷۰۰ کیلومتر استفاده کرده. این یک نشانه بزرگ هست.»
مهدوی آزاد به بخش‌هایی از بیانیه سپاه و نیز سخنان رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران، اشاره می‌کند که در آنها بیش از آنکه تکیه بر داعش باشد روی "حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تروریست‌های تکفیری" مانوور داده شده و از آنها خواسته شده که پیام این حمله را درک کنند.
این تحلیلگر سیاسی سپس نتیجه می‌گیرد: «در مجموع می‌توانیم بگوییم که این حمله قبل از آنکه یک اقدام نظامی صرف باشد یک اقدام تاکتیکی و تبلیغاتی بود با هدف قدرت‌نمایی سپاه پاسداران در داخل کشور و جذب محبوبیت افکار عمومی داخلی که کمی از حملات تروریستی داعش غمگین است، در عین حال تست عملیاتی موشک ذوالفقار و واکنشی به تحریم موشکی اخیر سنای آمریکا نیز هست.»
سود و زیان دولت روحانی از حمله سپاه
سردار سنایی‌راد معاون سیاسی سپاه پاسداران درباره حمله موشکی به سوریه گفته که این گونه تصمیمات در شورای عالی امنیت ملی اتخاذ می‌شود. سپاه نیز در بیانیه‌اش تاکید کرده که این عملیات با مشارکت نیروهای اطلاعاتی وامنیتی صورت گرفته که منظور وزارت اطلاعات دولت روحانی است.
به نظر مهدی مهدوی آزاد مجموعه این اطلاعات نشان می‌دهد که دولت روحانی در جریان این عملیات قرار داشته است.
اما آیا همه اینها بدان معناست که دولت روحانی از این حمله سود خواهد برد؟
مهدی مهدوی آزاد در این باره می‌گوید: «حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان گفته که عملیات سپاه باطل‌السحر وادادگی داخلی است. بنابراین نتیجه اولیه این عملیات این است که جناح تندرو سعی می‌کند ابتکار عمل را در داخل کشور به دست بگیرد و فشار بر دولت روحانی را افزایش دهد.»
بیشتر بخوانید: رئیس سیا حمله به سوریه را هشدار به ایران دانست
این روزنامه‌نگار معتقد است که اصولا یکی از اهداف پشت پرده این عملیات می‌توانسته همین باشد که ابتکار عمل در داخل به دست سپاه و جناح تندرو بیفتد. مهدوی آزاد می‌گوید: «بنابراین حتی اگر خوش‌بینانه هم نگاه کنیم نمی‌توانیم انکار کنیم که چینن عملیاتی خواسته یا ناخواسته سیاست تعامل‌گرای دولت روحانی را تحت فشار قرار می‌دهد و تضعیف می‌کند.»
با این وجود چرا مخالفت آشکار یا حتی غیرمستقیمی از سوی دولت با این حمله نمی‌شود؟
مهدوی آزاد می‌گوید: «ماهیت این حمله علیه مواضع داعش بوده و هیچیک از جناح‌های داخل جمهوری اسلامی مخالف حمله به مواضع داعش نیستند. حتی اگر چنین عملیاتی بدون اطلاع شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس جمهور صورت گرفته باشد و صرفا به دولت ابلاغ شده باشد اعلام مخالفت دولت با چنین ماجرایی بسیار پرهزینه خواهد بود. کسی انتظار ندارد که دولت یا وزیر خارجه یا رئیس‌جمهور از اقدامی که به دستور شخص رهبر جمهوری اسلامی انجام شده و یک اقدام نظامی بسیار سطح بالا با استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های موشکی ایران است اعلام مخالفت کند.»
در نهایت این تحلیلگر سیاسی معتقد است: «چه دولت روحانی از این ماجرا به عنوان یک عملیات تاکتیکی ملی دفاع کرده باشد و چه نکرده باشد، بازتاب‌ها و دامنه‌های این اقدام به وضوح سطح منازعه‌ها در منطقه را افزایش می‌دهد، سیاست تعامل‌گرا و درهای باز دولت روحانی را تحت فشار قرار می‌دهد، ابتکار عمل را تا حدی در اختیار سپاه پاسداران قرار می‌دهد و با وجود تحریم‌های اخیر موشکی علیه ایران باعث فشار بیشتر بر بدنه سیاست خارجی ایران خواهد شد.»
افزایش تنش‌های منطقه‌ای در درازمدت
منطقه خاورمیانه این روزها درگیر بحران‌های زیادی است. درگیری مستقیم نیروهای آمریکایی با دولت سوریه از یک سو و تشدید تنش‌ها میان ایران و عربستان از سوی دیگر ناظران را بیش از پیش نگران این منطقه کرده است.
حمله موشکی ایران به خاک سوریه هرچند که علیه مواضع داعش بوده اما می‌تواند این بحران را شدیدتر کند.
رسانه‌‌های عراقی نوشته‌اند که حمله انجام‌شده علیه داعش از سوی سپاه پاسداران ایران با هماهنگی اتاق عملیات چهارجانبه یعنی ایران، عراق، سوریه و روسیه صورت گرفته است.
بیشتر بخوانید: لاوروف آمریکا را به رعایت تمامیت ارضی سوریه فراخواند
اگر این خبر درست باشد نشان می‌دهد که احتمالا آمریکا از طریق عراق یا روسیه در جریان این حمله بوده است.
مهدی مهدوی آزاد معتقد است در صورتی که حمله سپاه با اطلاع آمریکا صورت گرفته باشد سطح تنش‌ها در منطقه کمتر خواهد بود. اما به اعتقاد او پس از چند روز سکوت می‌توان انتظار داشت که جناح تندرو در آمریکا و نیز کشورهایی که آشکارا مخالف سیاست ایران در منطقه هستند وارد میدان شوند و از این مسئله خصوصا برای حمله به برنامه موشکی ایران استفاده کنند.
مهدی مهدوی آزاد در نهایت معتقد است: «این عملیات قبل از اینکه عملیاتی علیه داعش باشد پیام صریحی است به عربستان سعودی، امریکا و احتمالا اسرائيل و نتایج نظامی درخوری برای ایران به ارمغان نخواهد آورد؛ صرفا یک آزمایش موشکی برای بخش فنی سپاه پاسداران خواهد بود. اما بازتاب‌ها و تبعات سیاسی بسیار زیادی به دنبال خواهد داشت. بخشی از این بازتاب‌ها طبیعتا مثبت و به نفع سپاه خواهد بود، مثل احساس رضایتی که فعلا در افکار عمومی می‌بینیم از این منظر که سپاه پاسداران به قول اصول‌گرایان به دهن تروریست‌ها زده اما بخش عظیم‌تری از این واکنش‌ها علیه منافع ملی ایران و علیه سیاست تعامل‌گرایانه دولت روحانی خواهد بود و باعث تشدید تنش‌های بین‌المللی و بالا بردن سطح منازعات منطقه‌ای خواهد شد.»