خشکی کامل دریاچه ارومیه در نتیجه "خشکسالی مالی"
۱۳۹۵ آذر ۲۶, جمعه
دولت حسن روحانی ۱۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای نحات دریاچه ارومیه تصویب کرد. اما خلیل ساعی دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه تائید کرده است که از این مقدار تاکنون فقط ۳۰۰ میلیارد تومان برای احیا و نجات دریاچه تخصیص یافته است.
به گفته کارشناسان نتیجه عدم تامین بودجه درنظرگرفته‌شده، عملی نشدن بسیاری از پروژههای احیای دریاچه ارومیه بوده است. دولت به‌جای نجات دریاچه مشغول مبارزه با پیامدهای خشکی آن از جمله تثبیت ریزگردها و مالچ‌پاشی است.
دکتر ناصر آق، بنیان‌گذار "پژوهشکده آرتمیا و آبزیان" در ایران که کار و فعالیت‌اش با حیات دریاچه ارومیه ارتباط دارد، هشدار می‌دهد عدم پرداخت بودجه مصوبه دولت سبب متوقف ماندن پروژههای مربوط به احیا دریاچه ارومیه شده است.
اما این کارشناس هنوز امیدوار است و می‌گوید: «ما تا پایان سال مالی جاری انتظار داریم که دولت بودجه‌ای را اختصاص بدهد، چون که پروژههای مربوط به احیای دریاچه ارومیه متوقف شده است. از طرف دیگر ۷۵ درصد کاهش بارندگی داشتیم. ما هم مشکل مالی داریم و هم اینکه طبیعت ما را یاری نمی‌کند. وضعیت دریاچه در حال حاضر خوب نیست و اگر شرایط ادامه پیدا بکند بازهم در آینده بدتر خواهد شد.»
قوانین دست و پاگیر
دکتر نصرت حیدری کارشناس ارشد بومی که سال‌هاست در رابطه با دریاچه ارومیه کار می‌کند به "مشکل قوانین دست و پاگیر دولتی" اشاره می‌کند و می‌گوید: «دریاچه ارومیه پارک ملی اعلام شده و پارک‌های ملی تحت نظارت اداره محیط زیست هستند و قوانین خاصی دارند.»
به نظر او در احیای دریاچه ارومیه و بهره‌برداری از آن "نوعی تضاد" وجود دارد. از یک طرف قوانین سفت و خشک پارک ملی برای حفظ دریاچه ارومیه و از طرف دیگر منفعت‌های اقتصادی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و ارومیه وجود دارد که می‌توان بهتر از آن استفاده کرد.
حیدری به دویچه وله می‌گوید: «به عنوان یک متخصص محلی باید بگویم موانع محیط زیستی همکاران ما در تهران مانع این کار شده است. آنها باید سعی کنند یک مقدار به قوانین انعطاف بدهند تا در برداشت نمک، استحصال املاح و لجن موانعی ایجاد نشود. من امیدوارم بتوانیم با انعطاف قوانین زیست محیطی بشود واحدهای تولیدی ایجاد کرد تا اشتغال‌زایی هم بشود.»
نصرت حیدری عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه است و در انستیتوی ماکس پلانک گوتینگن آلمان کار کرده است. او دارای تخصص در شیمی-دریا، دریاچه ارومیه و شورآبه‌هاست.
حیدری در ادامه به دویچه وله می‌گوید: «ما در اینجا دارای املاح بسیار با ارزشی هستیم مثل منیزیم، پتاسیم و ترکیبات متفاوت. ما روی برم (عنصر شیمیایی معدنی که در آب‌های شور و نمک دریا پیدا می‌شود) کار کردیم و اینها استفاده‌های عظیم صنعتی دارند ولی ما منتظر مجوزهای ادارات محیط زیست هستیم. من به عنوان یک کارشناس شیمی- دریا اطمینان دارم که با توجه به این املاح می‌توانیم بهره‌برداری اقتصادی بکنیم.»
"خشکسالی مالی"
اما این کارشناس هم از دولت انتقاد می‌کند که بسیاری از پروژههای مربوط به احیای دریاچه در زمینه آب و زراعت تحت تاثیر "خشکسالی مالی" دولت قرار گرفته است. حیدری می‌گوید: «ما ضعف بودجه مالی داریم ولی برای شیمی-دریا این بودجه مالی نمی‌تواند تاثیرعمده‌ای داشته باشد، چون برای شیمی دریا ما چشممان به خود سرمایه‌گذاران محلی یعنی بخش خصوصی است تا بخش دولتی.»
هر دو کارشناس امور دریاچه ارومیه هشدار می‌دهند که در مجموع ۱۰ میلیارد تن نمک در این دریاچه بوجود آمده و ریزگرد نمک ارومیه ۵ میلیون نفر را در معرض خطر قرار داده است.
آنها همچنین روی این مسسله هم تاکید می‌کنند که دولت باید همزمان با تلاش برای احیا و نجات دریاچه ارومیه با پیامدهای خشکی و شور شدن بیش از حد آب آن مبارزه کند.
خطر نابودی آرتمیا
از سوی دیگر آرتمیا، تنها جاندار دریاچه ارومیه که فقط در آب بسیار شور زندگی می‌کند هم بزودی با بروز فصل سرمای زمستان کاملا نابود خواهد شد. ظاهرا دولت بجای نجات دریاچه ارومیه به فکر مبارزه با پیامدهای آن برآمده است.
بلایای شور شدن بیش ازحد آب دریاچه ارومیه و خشک شدن آن دامن آرتمیا را هم گرفته است. آرتمیا جانداری سخت‌پوست است که در دریاهای شور زندگی می‌کند. زمانی دریاچه ارومیه در دنیا بزرگترین زیستگاه این جاندار به حساب می‌آمد. مقدار آن ولی امروزه به کمترین درجه رسیده و کارشناسان درباره نابودی کامل آن در زمستان امسال به دولت هشدار داده‌اند.
آرتمیا سخت پوست کوچکی است که پس از بلوغ طول آن به یک سانتی متر می‌رسد. این موجود به غذای زنده معروف است و آن را به صورت زنده به ماهی و میگو و آبزیان مختلف می‌دهند.
دکتر ناصر آق، بنیان‌گذار "پژوهشکده آرتمیا و آبزیان" در ایران این موجود را یک محصول استراتژیک به حساب می‌آورد و می‌گوید اگر آرتمیا امروز به هردلیلی در دنیا نابود شود پرورش میگو، ماهیان دریایی و ماهیان خاویاری به طور کلی متوقف خواهد شد زیرا همه اینها در یک مرحله از حیات خود ۱۰۰ درصد وابسته به آرتمیا هستند.
رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزیان به دویچه وله می‌گوید از سال ۱۳۷۴ در دانشگاه ارومیه با تاسیس یک مرکز تحقیقات آرتمیا و آبزی‌پروری پژوهش خود را آغاز کرده است. او در اکثر استان‌ها "طرح‌های آزمایشی" مربوط به پرورش آرتمیا را اجرا کرده است.
این استاد دانشگاه در ارومیه اضافه می‌کند، در حدود صد کار پژوهشی در مقاطع فوق لیسانس و دکترا در زمینه آرتمیا در دانشگاه ارومیه انجام شده است. دکتر آق ادامه می‌دهد فعلا در منطقه کرمان آرتمیا را به صورت صنعتی تولید می‌کنند و به کشورهای منطقه آذربایجان، ترکمنستان، روسیه و کریمه هم خدماتی در زمینه پرورش آرتمیا ارائه می‌دهند.