خطر نابودی منابع آب‌های زیرزمینی ایران به دلیل سوء‌مدیریت
۱۳۹۴ بهمن ۲۹, پنجشنبه
رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو اعلام کرد که نزدیک به ۷۸ درصد منابع آب زیرزمینی درکشور رو به نابودی است. او روز چهارشنبه (۱۷ فوریه / ۲۸ بهمن) در گفت‌وگو با خبرگزاری مهربا تاکید بر اینکه ۵۰ درصد از منابع آبی ایران در سفره‌های زیرزمینی قرار دارد این را یک فرصت مناسب برای ایران خواند وتوضیح داد آبی که منشاء آن بارندگی است در زمین نفوذ کرده و در سفره‌ها ذخیره می‌شود.»
• به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید!
میدانی ذخایر آب زیرزمینی را در سطح دنیا با ارزش دانست وگفت "به عنوان ذخایر استراتژیکی آبی هر کشوری تلقی می‌شود". او "ضعف مدیریت در بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی" را دلیل مهمی دانست که باعث می‌شود میزان زیادی از منابع آب زیرزمینی در ایران رو به نابودی رود.
معاون وزیر نیرو گفت: «در این موضوع مبالغه و بزرگنمایی وجود ندارد و ممکن است برخی نابودی ذخایر آبی کشور را به خشکسالی و تغییرات اقلیمی ربط دهند و بگویند این شرایط باعث شده تا سفره‌های زیرزمینی از بین برود.»
به گفته‌ی میدانی در وزارت نیرو این نوع دیدگاه‌ها اطمینان رد می‌شود، "چون حتی قبل از اینکه پدیده تغییرات اقلیمی در کشور اثر خود را نشان دهد، در بسیاری از دشت‌های کشور افت سطح آب زیرزمینی وجود داشت و این نشان می‌دهد که برداشت آب در کشور بیش از میزان جایگزین آن است".
معاون وزیر نیرو با تکیه بر این گفته نتیجه‌گیری کرد که خشکسالی عامل دوم و تشدیدکننده در نابودی ذخایر آبی است، "ولی نمی‌تواند دلیل اصلی باشد."
بیشتر بخوانید: "بحران خشکسالی را با مدیریت صحیح می‌توان مهار کرد"
او افزود: «میزان زیادی سفره آب زیرزمینی، که اصطلاحا به آن ذخیره آبی استاتیک گفته می‌شود خالی شده است که قابل تجدید و بازگشت نیست. اگر دوره خشکسالی به پایان برسد و کشور به لحاظ بارش‌ها در یک وضعیت عادی قرار بگیرد، سفره‌های آبی به خودی خود ترمیم نخواهند شد و مشکل برطرف نمی‌شود.»
عدم مدیریت صحیح در بخش آب
معاون وزیر نیرو ایران با بیان اینکه باید مدیریت منابع آب در ایران به ویژه منابع آب زیرزمینی اصلاح شود، تصریح کرد که "در بخش ذخیره آب‌های سطحی اوضاع بهتر از ذخایر پنهان و زیرزمینی نیست و همان مشکلات و اضافه برداشت‌ها، بهر‌برداری غیرمجاز، مصرف اشتباه و مصارف غیر بهره‌ور نیز وجود دارد".
میدانی افزود که تلاش می‌شود در بخش تجدیدپذیر و ذخایر دینامیک آب بصورت متمرکز کار شود.
به باور او میزان مصرف باید به اندازه‌ای برسد که "سطح ایستایی آب در درازمدت ثابت بماند و سالیانه کاهش نیابد، چرا که در حال حاضر برداشت آب بیش از توان آب‌دهی سفره‌های زیرزمینی است که باعث خالی شدن سفره از آب می‌شود".
او این را دلیلی دانست که موجب می‌شود در بسیاری از مناطق ایران چاه‌ها دیگر توان آب‌دهی نداشته باشند. این مشکل هم در مورد ذخایر آب نوشیدنی و هم آب کشاورزی وجود دارد. به گفته معاون وزیر نیرو "آب به میزانی شور شده که حتی برای آبیاری درخت نخل هم که می‌تواند تا حدود زیادی شوری آب را تحمل کند، دیگر امکان‌پذیر نیست".
میدانی ابراز امیدواری کرد که اگر چنانچه وضعیت خشکسالی بدتر نشود، جلو ساخت چاه‌های غیرمجاز گرفته شود و "همه کارها طبق برنامه پیش برود"، سفره آب زیرزمینی می‌تواند در طول ۲۰ سال آینده به حالت طبیعی خود بازگردد." او افزود: «در این حالت نیز فرونشست زمین دیگر قابل جبران نیست. زیرا وقتی خاک فشرده می‌شود، دیگر توان ذخیره‌سازی آب در آن کاهش می‌یابد.»
بیشتر بخوانید: هشدار معاون وزیر نیرو درباره جنگ و درگیری بر سر آب
سال‌هاست که کارشناسان نسبت برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی هشدار داده‌اند و شرایط را را در بعضی از استان‌های ایران بحرانی اعلام کردند. با این حال معاون وزارت نیرو ایران کارایی این وزارتخانه را در آینده در برخورد با مشکل تضمین نکرد و گفت: "ما برای گروه‌های بعدی وزارت نیرو از حالا نمی‌توانیم بگوییم چه برخوردی با این قضیه خواهند داشت".
لزوم مدیریت مستمر
به گفته معاون وزیر نیرو تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که برخوردها نسبت به احیا منابع آب زیرزمینی کشوریکسان و هماهنگ نبوده و با افت‌وخیز همراه بوده است.
معاون وزیر نیروگفت: «خالی شدن سفره‌ها ممکن است در بسیاری از مناطق با تاخیر خود را نشان دهند و فرونشست‌ها در یک دوره زمانی دورتری اتفاق بیفتد. عدم فرونشست دشت در برخی مناطق که در آن برداشت بالای آب صورت می‌گیرد به معنی دور شدن از خطر نیست.»
میدانی معتقد است که برای نجات بخشی از منابع آبی نباید اجازه داد که چاه‌های غیرمجاز ساخته شود و کسانیکه که دارای پروانه برداشت آب هستند نیز باید به میزان مشخص‌شده از آن استفاده کنند.
او در این راستا تصریح کرد که "اگر لازم باشد باید درصدی از مجوزهای برداشت آب از چاه‌ها در برخی مناطق کاهش یابد". میدانی همچنین گفت که وقتی چاه‌های غیرمجاز به فعالیت خود ادامه دهند، چاه‌های دارای پروانه نیز در برابر کاهش میزان برداشت مقاومت می‌کنند.