درختی از تارهای موی زنان ایرانی در دانمارک

"درخت گیسو" عنوان نمایشگاهی است که "امید شمس" به تازگی در شهر آرهوس دانمارک برگزار کرده است. تکه‌ای از موی برخی از زنان ایرانی به این درخت آویزان شده است. زنانی که آروزی حس کردن باد در میان موهایشان را دارند و در ایران زندگی می‌کنند.

"امید شمس" متولد ۱۳۶۰ است. او فارغ‌التحصیل رشته ادبیات انگلیسی و مطالعات آمریکای شمالی است و در حال حاضر به عنوان نویسنده مهمان سازمان آیکون در کشور دانمارک سکونت دارد. امید شمس بیشتر به عنوان منتقد ادبی، شاعر و مترجم شناخته شده و برگزاری این نمایشگاه، نخستین تجربه او در هنرهای تجسمی به شمار می‌آید.

امید شمس در مورد ایده برگزاری این نمایشگاه به دویچه‌وله می‌گوید: «ایده این کار بیشتر به این بازمی‌گشت که ادای دینی نسبت به جامعه خودم، به ویژه نسبت به زنان در ایران داشتم.»

«من چندسالی در ایتالیا بودم و دوباره به ایران بازگشتم. در ایران در مورد این‌که باز هم عازم خارج از کشور هستم با دوستانم صحبت می‌کردم. در این صحبت‌ها بود که متوجه شدم کسانی که در ایران هستند در قبال زندگی در یک کشور آزاد یک حسرتی دارند. اگر بخواهم خیلی صادقانه بگویم، این ایده از اینجا شروع شد.»

امید شمس می‌گوید: «وقتی عازم خارج از ایران بودیم، یکی از دوستان خانمم گفت، خوش به‌حالتان. چقدر خوب است که از اینجا میروید. من دوست داشتم هرچه زودتر از ایران بروم. از او پرسیدم اولین کاری که وقتی از ایران بیرون بیایی، انجام می‌دهی، چیست؟ در جواب گفت، دوست داشتم در یک فضای باز وزش باد را توی موهایم حس کنم.»

امید شمس این آرزو را با ایده یک درخت هماهنگ کرد. «به دوست همسرم گفتم، یک طره از موهایت را به من بده. من به یادگار این طره موی تو را می‌برم و در هر شهر یا میدانی که دوست داری، به یاد تو نصب می‌کنم. ایده "درخت گیسو" این چنین شکل گرفت.»

"درخت گیسو" به گفته امید شمس تاریخچه‌ای بسیار طولانی در زندگی و فرهنگ ایرانی دارد. آقای شمس می‌گوید: «درخت گیسو نمادی از آرزوهای زنان و همچنین نماد سوگواری زنان است برای آن چیزهایی که از دست داده‌اند. در بخشی از لرستان و کردستان در بین عشایر این موضوع خیلی ریشه‌دار است. در ادبیات ما هم نمونه‌های زیادی از آن هست. شاخصترین آن در کتاب سیمین دانشور است.»

زنان در فرهنگ کهن ما با نصب کردن گیسوان خودشان به درخت‌ها، اعلام می‌کنند که امید و آرزویی دارند. امید و آرزویی که پرورده خواهد شد و زمانی ثمر خواهد داد.

امید شمس معتقد است، مسئله زنان شاید ضروری‌ترین مسئله‌ای است که باید مطرح شود. او می‌گوید: «من در این نمایشگاه تاکیدم بر روی این مسئله بود که دغدغه ما در مورد زنان تنها حجاب نیست. مسئله برخورد با بدن زن تنها محدود به جامعه‌ای مثل جامعه ایران یا جوامع مذهبی نیست، بلکه شکل بسیار محدودتر آن در جوامع غربی و در جوامع سرمایه‌داری وجود دارد.»

به اعتقاد آقای شمس شیوه‌هایی که به صورت غیرمستقیم الگوهای جامعه را نقش می‌دهند، زنان را مجبور به پیروی می‌کنند. در کشورهای اسلامی هویت فردی پوشانده می‌شود و در همین جوامع اروپایی از بدن زن به‌عنوان یک تابلوی تبلیغاتی، یک نماد مشخص تبلیغات سیاسی یا فرهنگی استفاده می‌شود.»

در این نمایشگاه بدن یک زن را پارچه سیاهی پوشانده است. امید شمس در این‌باره می‌گوید: «روی این پارچه را با تبلیغات و تصاویر مختلفی که از زن وجود دارد، پوشاندم. تبلیغاتی که الگو یا تصویری که از زن ارائه می‌دهند، در آن‌ها واقعی نیست. برای من مهم بود که اگر به مسئله حجاب توجه می‌کنم، بدانم که از چه منظری با آن برخورد می‌کنم.»

برای امید شمس در این نمایشگاه نشان دادن جنبه‌های دیگر مشکلات زنان در جوامع غربی در کنار به تصویر کشیدن مشکلات زنان در داخل ایران مطرح بود.

به گفته امید شمس "درخت گیسو" یک نماد تاریخی از مبارزه زنان در ایران است. زنانی که با وجود مشکلات بسیار به آینده امیدوار هستند. نمایشگاه "درخت گیسو" تا سه ماه دیگر در گالری گادسبن شهر آرهوس دانمارک ادامه دارد.